Портал:Prvi svetski rat/Izabrana biografija
Izabrani članci slike [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Luj Franše d' Epere' (franc. Louis Félix Marie François Franchet d’Esperey; 25. maj 1856. — 3. jul 1942.) bio je vojvoda srpske, jugoslovenske vojske i maršal Francuske.
Stupio je u vojničku školu 15. oktobra 1874, i po završetku ove dobio je čin pješadijskog potporučnika 1. oktobra 1876, u kapetana unaprijeđen je 28. oktobra 1885, za pukovnika 12. jula 1903, brigadnog generala 23. marta 1908, divizijskog generala 23. marta 1912, za maršala Francuske 19. februara 1921.
Kao pješadijski oficir bio je vodnik, komandir čete i komandant bataljona u pješadiji do 1899.
Februar[uredi izvor]
Nikolaj Nikolajevič Judenič (30. jul 1862 — 5. oktobar 1933) je bio jedan od najuspešnijih generala vojske Carske Rusije za vreme Prvog svetskog rata. Bio je vođa belogardejaca u severozapadnoj Rusiji za vreme Ruskog građanskog rata. Rođen je u Moskvi. Završio je 1881. Aleksandrovsko vojno učilište, a 1887. generalštabnu akademiju. Za vreme Rusko-japanskog rata (1904 — 1905) je bio komandant puka. Posle rata bio je načelnik štaba Kazanskog (1912) i Kavkaskog (1913) vojnog okruga.
Mart[uredi izvor]
Pavle Evgenije Jurišić Šturm (nem. Paulus Eugen Sturm) je bio srpski general tokom Balkanskih ratova 1912/3, Prvog svetskog rata (1914—1918) i veteran Francusko-pruskog rata 1870—1871. Rodio se 22. avgusta 1848. godine u Zgorželcu (Lužica), od oca Otona Šturma lužičkog Srbina upravnika lovišta cara Vilhelma I i majke Hermine. Kršteno ime mu je bilo Paul Šturm. Vojno obrazovanje je stekao na Vojnoj akademiji u Vroclavu (Šleska) i Ratnoj akademiji u Nasiju (Francuska). Po završenoj vojnoj školi kao oficir Pruske sa činom vodnika dočekao je Francusko-pruski rat (1870 — 1871). Neposredno pred početak rata dobio je čin potporučnika u koji je unapređen 15. jula 1870. godine. U Srbiju je došao pre srpsko-turskih ratova da predaje na srpskoj vojnoj akademiji. Prvi put se oženio 1881. godine, Savkom kćerkom Stevana Piroćanca, sreskog načelnika i promenio ime Paul u Pavle, a prezime Šturm u Jurišić (nem. Sturm znači juriš). Prezime Šturm je zadržao kao nadimak. Krajem 1880-tih, Šturm se oženio drugi put, Jelenom, iz porodice Milovanović iz Novog Sada, kćerkom bogatih vlasnika rudnika. U ovom braku nije imao dece. Bio je ađutant kralja Petra I nekoliko godine pre Prvog Balkanskog rata.
April[uredi izvor]
Solunski front u Prvom svetskom ratu je nastao kao pokušaj Saveznika da pomognu Srbiji u jesen 1915. protiv združenog napada Nemačke, Austrougarske i Bugarske. Ekspedicija je došla prekasno i u nedovoljnom broju da spreči pad Srbije, a ekspedicija je bila otežana unutrašnjom političkom krizom u Grčkoj (Nacionalna šizma). Na kraju je stvoren stabilan front, koji se prostirao od albanske obale Jadranskog mora do reke Strume, u kom su se međunarodne savezničke snage borile sa Centralnim silama. Solunski front je ostao prilično stabilan, uprkos lokalnim akcijama, sve do velike savezničke ofanzive u septembru 1918, koja je rezultovala kapitulacijom Bugarske i oslobođenjem Srbije. Poginuli vojnici na frontu su sahranjeni u sklopu srpskog vojničkog groblja na Zejtinliku u Solunu.
Maj[uredi izvor]
Stepa Stepanović (Kumodraž 11. mart 1856. - Čačak 27. april 1929.), je bio srpski i jugoslovenski vojvoda.
Od 1874. godine kada je obukao uniformu pitomca Artiljerijske škole, do jeseni 1919. godine, kada se povukao iz aktivne službe, vojvoda Stepa Stepanović je, dakle punih 45 godina, neustrašivo išao ratnim stazama Srpske vojske. Učesnik je srpsko-turskih ratova (1876-1878.), kao pitomac-narednik, kasnije potporučnik. Već tada bio je zapažen kao hrabar i istrajan vojni starešina, koji je u kritičnim momentima ulazio u streljački stroj da ličnim primerom hrabri svoje vojnike, zbog čega je odlikovan Takovskim krstom s mačevima.
Juni[uredi izvor]
Živojin Mišić (7. jul (po st.kal.)/19. jul 1855. Struganik - 20. januar 1921. Beograd) je bio srpski vojvoda iz Prvog svetskog rata. Živojin Mišić je učestvovao u svim srpskim ratovima od 1876. do 1918. Neposredno je komandovao srpskom Prvom armijom u Kolubarskoj bici 1914. godine, a prilikom proboja Solunskog fronta je bio načelnik Vrhovne komande. Prvi načelnik Glavnog generalštaba u činu jugoslovenskog vojvode.
Na samom početku svoje četrdesetogodišnje službe, kao pitomac Artiljerijske škole, učestvovao je u dva oslobodilačka rata protiv Turske (1876. i 1877 — 1878. godine). U tim ratovima komandovao je Kolubarskim bataljonom Valjevske brigade II klase i stekao prva ratna iskustva. Pored četvorogodišnje Artiljerijske škole završio je austro-ugarsku školu gađanja u Bruku na Lajti i dvogodišnju pripremu za generalštabnu struku u srpskoj vojsci. Učestvovao je i u Srpsko-bugarskom ratu 1885. kao poručnik i komandant čete u 5. puku Drinske divizije. Od 1898. do 1904. predavao je strategiju na Vojnoj akademiji.
Juli[uredi izvor]
Radomir Putnik (24. januar 1847 — 17. maj 1917) srpski vojvoda, načelnik Glavnog generalštaba Vojske Kraljevine Srbije u Prvom svetskom ratu.
Vojnik i vojskovođa srpske vojske punih četrdeset godina. Rodio se u Kragujevcu 24. januara 1847. godine. Otac Dimitrije je bio učitelj. Vojničko zvanje je stekao na Artiljerijskoj školi u Beogradu. Posle mnogih rasporeda i napredovanja u službi 1903. godine postavljen je za načelnika Glavnog generalštaba. Tvorac je moderne srpske vojske. U okviru školovanja i obuke oficira uveo je rešavanje taktičkih zadataka. Srpsku vojsku je osavremenio novim naoružanjem, na ključna mesta je postavio talentovane oficire i nije dozvolio da se politika umeša u redove vojnika. Zajedno sa Živojinom Mišićem pripremio je sve ratne planove za Balkanske ratove i za Prvi svetski rat. U periodu od 1912. do 1916. godine bio je načelnik Vrhovne komande. Posle Kumanovske bitke postao je prvi srpski vojvoda. Sa Krfa 1916. godine otišao je na lečenje u Nicu i godinu dana nakon toga je umro. Bavio se teorijom ratovanja. Napisao je “Služba đeneralštaba” I i II “Služba i mirno doba” i “Služba u ratno doba”.
Avgust[uredi izvor]
.jpg)
Gavrilo Princip (Obljaj, kod Bosanskog Grahova, 25. jul 1894 — Terezin, 28. april 1918) bio je član Mlade Bosne koji se zalagao za okončanje austrougarske vladavine u Bosni i Hercegovini. U 19 godini života, izvršio je atentat na austrijskog nadvojvodu Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju u Sarajevu 28. juna 1914. godine. Princip i saučesnici u atentatu uhapšeni su i predstavljeni kao nacionalističko tajno društvo, koje je pokrenulo Julsku krizu, a koja je doprinijela izbijanju Prvog svjetskog rata.
Na suđenju, Princip je izjavio: „Ja sam jugoslovenski nacionalista, težim za ujedinjenjem svih Jugoslovena, pod bilo kakvim političkim oblikom i za njihovim oslobođenjem od Austrije”. Princip je osuđen na dvanaest godina zatvora, što je bila maksimalna kazna za njegovu starosnu dob, a kaznu je služio u tvrđavi Terezin. Preminuo je 28. aprila 1918. godine od tuberkuloze, uzrokovane lošim zatvorskim uslovima koji su već prouzrokovali gubitak desne ruke.
Septembar[uredi izvor]
Franc ili Franjo Ferdinand (нем. Franz Ferdinand von Österreich-Este; 18. децембар 1863–28. јун 1914.), najstariji sin Karla Ludviga i Marije Anuncijate od Napulja–Sicilije, rođen je u Gracu. Njegov stric bio je Franc Jozef I. Ferdinand je 1878. godine otišao u vojsku u Gornju Austriju. Kada je prestolonaslednik Rudolf umro 1889. godine, Ferdinand postaje naslednik trona. 1900. godine oženio je Sofi Hotek (od 1909. Sofija Hoenloe). Kako ta veza nije bila zakonita, njegova deca nisu imala pravo nasledstva krune. Porodica je sa troje dece živela u dvorcu Belvedere. Od 1906. godine Franc Ferdinand je počeo da se bavi politikom. Počeo je sa pravljenjem planova da promeni Austriju i Mađarsku kada preuzme vlast. Hteo je da rekonstruiše monarhiju po tadašnjem nacionalnom rasporedu i time utvrdi središte monarhije.
Oktobar[uredi izvor]
Petar Bojović (Miševići, 16. jul 1858 — Beograd, 20. januar 1945) je bio srpski i jugoslovenski vojvoda. Učesnik Srpsko-turskih ratova, Srpsko-bugarskog rata, Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, dok je u Drugom svetskom ratu učestvovao na samom početku tokom Aprilskog rata. Poreklom je iz crnogorskog plemena Vasojevića. Rođen je 16. jula, 1858. u selu Miševići, opština Nova Varoš od oca Periše i majke Rade, zemljoradnika. Osnovnu školu je završio u Ivanjici. Gimnaziju je počeo u Užicu a završio u Beogradu. U Artiljerijsku školu stupio je 19. oktobra 1875. godine kao pripadnik 12. klase. Završio je, sa ratnim prekidom 1881, kao prvi u klasi od devetnaest pitomaca. Kraj 1887. i početak 1888. godine Bojović je proveo u Francuskoj, u konjici, radi upoznavanja ovog roda vojske i učenja jezika. U srpskoj vojsci Petar Bojović je po završetku Artiljerijske škole (današnje Vojne akademije) unapređen u čin artiljerijskog potporučnika 21. jula 1880. godine. Konjički poručnik je postao 24. decembra 1883, kapetan 2. klase 22. februara 1888, generalštabni kapetan 1. klase 30. avgusta 1891, major 2. avgusta 1893, pešadijski potpukovnik 1. novembra 1897, generalštabni pukovnik 6. maja 1901, general 20. oktobra 1912 i vojvoda 13. oktobra 1918.
Novembar[uredi izvor]
Nikola P. Pašić (Zaječar, 6/18. decembar 1845 — Beograd, 10. decembar 1926) je bio srpski i jugoslovenski političar, dugogodišnji predsednik Vlade Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke.
Pašić se školovao u Švajcarskoj, gde je došao pod uticaj ideja Svetozara Markovića. Bio je veliki protivnik kralja Milana Obrenovića. Posle neuspešne Timočke bune emigrigrao je u Bugarsku, a u Srbiju se vratio tek nakon što je pomilovan posle abdikacije kralja Milana. Bio je predsednik Vlade Kraljevine Srbije od 1891. do 1892. i poslanik u Rusiji. Iz politike se povukao nakon Ivanjdanskog atentata na bivšeg kralja Milana, a politici se vratio nakon dolaska na presto kralja Petra Karađorđevića. Do Prvog svetskog rata bio je predsednik Vlade u 4 navrata. Tokom njegovih mandata Srbija izašla kao pobednik u Carinskom ratu sa Austrougarskom, Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. U svojoj politici oslanjao se na Rusiju, a posle Oktobarske revolucije na Francusku. Učestvovao je u stvaranju jugoslovenske države, koju je zastupao na mirovnoj konferenciji u Versaju. Od 1921. do 1924. bio je predsednik Vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Decembar[uredi izvor]
Oskar Poćorek (nem. Oskar Potiorek, *Blajburg 20. novembar 1853 - Klagenfurt 17. decembar 1933) je bio austrougarski general.
Od 1910. bio je armijski inspektor austrougarskih trupa u Bosni i Hercegovini, a od 1911. i šef zemaljske vlade BiH.
Poćorek je bio prisutan u automobilu u kojem je ubijen nadvojvoda Franjo Ferdinand i njegova prijateljica vojvotkinja Sofija Hotek 28. juna 1914. godine u Sarajevu.
U početku Prvog svetskog rata komandovao je austrougarskom balkanskom vojskom (petom, šestom i delovima druge armije) koja je preko Drine ušla u Srbiju, a u cerskoj bici 12-14 avgusta 1914. poražena od srpske vojske i izbačena iz Srbije. U ponovljenoj ofanzivi komandovao je od 8-15. septembra sa 5. i 6. armijom koja je upala u severozapadnu Srbiju, gde su protivofanzivom srpske vojske zaustavljene, a potom su posle teške borbe na Mačkovom kamenu, obe strane prešle u odbranu.