Krsto Popivoda

krsto popivoda
Krsto Popivoda
Lični podaci
Datum rođenja	(1910-06-03)3. jun 1910.
Mesto rođenja	Bjelice, kod Cetinja, Kraljevina Crna Gora
Datum smrti	10. februar 1988.(1988-02-10) (77 god.)
Mesto smrti	Meljine, kod Herceg Novog, SR Crna Gora SFR Jugoslavija
Profesija	pravnik
Porodica
Supružnik	Marta Ćupić-Popivoda
Delovanje
Član KPJ od	oktobra 1933.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije 1941 — 1945.
Čin	general-major u rezervi
Heroj
Narodni heroj od	10. jula 1952.
Odlikovanja

Krsto Popivoda (Bjelice, kod Cetinja, 3. jun 1910 — Meljine, kod Herceg Novog, 10. februar 1988), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, pravnik, društveno-politički radnik SFRJ i SR Crne Gore, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Odrastao je u siromašnoj porodici, zbog čega je nekoliko puta prekidao školovanje i radio kao šumski radnik, a naposletku ga je završio 1932. godine, kada upisuje studije prava u Subotici, a od 1936. nastavlja na Pravnom fakultetu u Beogradu. Već kao omladinac se opredelio za revolucionarni radnički pokret i usvojio marksističke ideje. Tokom tridesetih godina je više puta hapšen, a u dva navrata je i politički robijao. Prvi put od 1934. do proleća 1936. godine u Sremskoj Mitrovici, a potom od 1937. do 1939. godine, ponovo u sremsko-mitrovačkoj kaznioni. Nakon hapšenja jula 1937. u Nišu, sproveden je u Kragujevac, gde je strahovito i najsvirepijim metodama mučen u garnizonskom zatvoru od strane agenata iz Beograda i Novog Sada. Nije nikoga odao, te je zbog „herojskog držanja pred klasnim neprijateljem” poneo malo poznato Partijsko priznanje „Heroj ćutanja” (jedini nosilac uz njega je Spasenija Cana Babović).

Politički rad je nastavio i po izlasku sa robije u Agitpropu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju i dostao putovao u svojstvu instruktora Centralnog komiteta KPJ, učvršćujući rad partijskih organizacija u Crnoj Gori, Hrvatskoj i Bosni.

Posle napada sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, aprila 1941. godine, Krsto odlazi u Crnu Goru, gde je kao član Biroa Pokrajinskog komiteta, učestvovao u organizaciji i pripremi Trinaestojulskog ustanka. U danima ustanka vršio je najpre dužnost sekretara OK KPJ za Nikšić, a potom sekretara OK KPJ za Cetinje. Od septembra 1942. do 1945. godine radio je na raznim partijsko-političkim i vojnim zadacima u CK KPJ i Vrhovnom štabu NOV i POJ širom Jugoslavije. Bio je član Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), od njegovog drugog zasedanja, da bi u maju 1944. godine, nakon desanta na Drvar, zajedno sa CK KPJ prešao na ostrvo Vis. Aprila 1945. godine kooptiran je u Centralni komitet KPJ.

Po oslobođenju Jugoslavije, obavljao je visoke i odgovorne dužnosti na nivou Federacije. Preminuo je 10. februara 1988. godine u bolnici u Meljinama, kod Herceg Novog, a sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Biografija

Rođen je 3. juna 1910. godine u selu Bjelicama, kod Cetinja. Potiče iz mnogočlane siromašne zemljoradničke porodice. Njegovi roditelji, sestra i stariji brat, su bili u logoru tokom Prvog svetskog rata, zbog otpora dvojice braće austrijskoj okupaciji Crne Gore, od 1916. do 1918. godine. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju je započeo 1923. godine na Cetinju, zatim je drugi i treći razred završio u Banja Luci, četvrti na Cetinju, a peti u Peći. Maturirao je 1932. godine na Cetinju. Sve raspuste i povremene prekide u školovanju provodio je radeći kao šumarski radnik u Bosni, u okolini Olova.

U višim razredima gimnazije čitao je naprednu radničku literaturu i počeo da se interesuje za marksizam. U osmom razredu gimnazije, 1931. godine, bio je jedan od učesnika štrajka u Cetinjskoj gimnaziji, a zatim i demonstracija protiv dolaska grupe ministara Šestojanuarske vlade u Crnu Goru. Zajedno sa svojim školskim drugom Radojem Vujoševićem, narodnim herojem Jugoslavije, u jesen 1932. godine odlazi u Suboticu, gde se upisuje na Pravni fakultet. Tokom prve godine studija stanovao je kod rođaka u selu Karkaturu, a avgusta 1933. godine se zaposlio u Poreskoj upravi u Subotici.

Rad u Komunističkoj partiji

Oktobra 1933. godine, zajedno sa Radojem Vujoševićem, primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), u partijskoj ćeliji na Pravnom fakultetu. Ubrzo se uključio u rad tehnike Mesnog komiteta KPJ za Suboticu, kojom je rukovodio Mate Vidaković. Radio je na rasturanju ilegalnog lista „Revolucionarni front radnika i seljaka“, letaka i ostalog partijskog materijala. Oktobra 1934. godine našao se među 60 uhapšenih, tokom velike policijske racije u Subotici. Pošto je bio uhapšen, neposredno posle atentata na kralja Aleksandra Karađorđevića u Marseju, bio je posebno mučen. Izveden je pred Sud za zaštitu države, zajedno sa još 13 uhapšenih, i osuđen na 18 meseci zatvora, koje je izdržao u zatvoru u Sremskoj Mitrovici.

Posle izlaska iz zatvora, maja 1936. godine, proteran je u Crnu Goru. Posle određenog vremena otišao je u Beograd, gde je nastavio studije prava. Za vreme studija je radio u Mesnom komitetu KPJ za Beograd i Univerzitetskom komitetu KPJ. Posle hapšenja 25. novembra 1936. godine, po odluci Partije, prelazi u ilegalnost i odlazi u Kragujevac, gde postaje član Oblasnog komiteta KPJ za užu Srbiju. U Kragujevcu razvija intenzivan partijski rad, posebno u Vojno-tehničkom zavodu, zatim u Kraljevu, Kruševcu, Paraćinu, Ćupriji i Jagodini. U proleće 1937. godine svoju partijsku aktivnost preneo je i na istočnu i južnu Srbiju. Radio je na organizovanju Oblasnog komiteta KPJ za Niš.

U masovnom hapšenju komunista, koje je počelo u Kragujevcu, juna 1937. godine, a proširilo se na mnoga mesta Srbije, Krsto je uhapšen 17. jula u Nišu. Sproveden je u garnizonski zatvor u Kragujevcu, i podvrgnut mučenju u kojem su učestvovali policijski agenti iz Beograda i Novog Sada.

U pritvoru je proveo mesec dana i mučen je najsvirepijim metodama — ubacivanjem soli u telo i žeđu, stezanjem lobanje konopcima, razdiranjem otvorenih rana na telu tupim predmetima i dr. Krsto Popivoda i Spasenija Cana Babović, koja je tada takođe bila uhapšena i mučena, su zbog „herojskog držanja pred klasnim neprijateljem“ jedini nosioci, malo poznatog, Partijskog priznanja „Heroj ćutanja“.

Krajem avgusta izveden je pred Sud za zaštitu države i osuđen na dve godine zatvora, koju je ponovo izdržavao u sremsko-mitrovačkom zatvoru.

Posle izlaska iz zatvora, jula 1939. godine, radio je u Agitpropu Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a decembra iste godine CK KPJ ga je uputio, kao svog delegata, u Crnu Goru, gde je radio na jačanju partijskih organizacija. Avgusta 1940. godine učestvovao je na Osmoj pokrajinskoj konferenciji KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak i Kosovo i Metohiju, na kojoj je podneo referat „O organizacionom stanju Partije“. Prethodno je obišao mnoge partijske organizacije u Crnoj Gori i na Kosovu. Posle Pokrajinske konferencije, na poziv generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita odlazi na rad u CK KPJ i organizuje i rukovodi partijskom školom u Makarskoj i partijskim kursevima u Zagrebu; Crepoljskom, kod Sarajeva i Dubravi, kod Zagreba. Bio je delegat i član Kandidacione komisije na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, održanoj oktobra 1940. godine u Zagrebu.

Narodnooslobodilačka borba

Posle Vojnog puča i obaranja Vlade Cvetković–Maček, 27. marta 1941. godine, Krsto je po specijalnom zadatku Josipa Broza Tita upućen u Sarajevo da Pokrajinskom komitetu KPJ za BiH prenese instrukcije CK KPJ, a potom je upućen, s istim zadatkom, na Kosmet. Tada je obišao Mesne partijske organizaije u Sarajevu, Zenici, Peći i Kosovskoj Mitrovici i učestvovao u radu Oblasne konferencije u Tuzli. Aprila 1941. godine, posle napada sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, odlazi u Crnu Goru, gde je kao član Biroa Pokrajinskog komiteta, radio na organizovanju i pripremi Trinaestojulskog ustanka. U danima ustanka vršio je najpre dužnost sekretara OK KPJ za Nikšić, a potom sekretara OK KPJ za Cetinje.

Od septembra 1942. do 1945. godine radio je na raznim partijsko-političkim i vojnim zadacima u CK KPJ i Vrhovnom štabu NOV i POJ. Bio je rukovodilac i predavač u partijskim školama i kursevima. Najpre je radio u Oblasnom komitetu KPJ za Bosansku Krajinu, potom u CK KPJ, pa u selu Gvozdu, kod Kalinovika, u selu Lijećevini, kod Šćepan polja, između Četvrte i Pete neprijateljske ofanzive i u Jajcu i Drvaru, od septembra 1943. do maja 1944. godine. Bio je član Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), od njegovog drugog zasedanja, a maja 1944. godine, posle neuspelog nemačkog desanta na Drvar, zajedno sa CK KPJ prelazi na ostrvo Vis. Aprila 1945. godine kooptiran je u Centralni komitet KPJ.

Oslobođenje

Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljao je mnoge odgovorne dužnosti:

• od 1946. do 1948. godine bio je predsednik za agrarnu reformu i kolonizaciju Vlade FNRJ,
• od 1948. do 1951. godine bio je potpredsednik Saveznog veća u Narodnoj skupštini FNRJ,
• od 1951. do 1953. godine bio je ministar za železnice i predsednik Saveta za saobraćaj i veze Vlade FNRJ,
• od 1953. do 1963. godine član Saveznog izvršnog veća (SIV),
• od 1963. do 1967. godine bio je predsednik Organizaciono-političkog veća Savezne skupštine SFRJ.

Godine 1947, zajedno sa Stefanom Mitrovićem i Petrom Stambolićem, bio je član jugoslovenske delegacije koju je prilikom posete Sovjetskom Savezu primio Mihail Suslov, nezvanični ideolog Komunističke partije Sovjetskog Saveza (KPSS).

Od Petog kongresa KPJ, juna 1948, biran je za člana Centralnog komiteta KPJ, a na Devetom kongresu SKJ, marta 1969. godine, izabran je za člana Stalnog dela Konferencije SKJ. Bio je najpre član Saveznog odbora SSRN Jugoslavije (SSRNJ), zatim član Predsedništva, a potom i sekretar Saveznog odbora SSRNJ. Bio je i član Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije i član Saveta federacije. Imao je čin general-majora JNA u rezervi.

Bio je oženjen Martom Ćupić (1924—1972), rođenom sestrom narodnog heroja Ljube Čupića (neki članovi ove porodice nosili su prezime Ćupić, a neki Čupić), sa kojom je imao sina Rajka, slikara i vajara.

Umro je 10. februara 1988. godine, u bolnici u Meljinama, kod Herceg Novog. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja, Orden jugoslovenske zastave sa lentom, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem i Orden za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10. jula 1952. godine.

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd 1974. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975. 
• Marić, Milomir (1987). Deca komunizma. Beograd: Mladost.  COBISS.SR 192165383