Krčedin

Krčedin
Panorama Krčedina
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Sremski
Opština	Inđija
Stanovništvo
— 2011.	2.429
— gustina	44*/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 08′ 25″ S; 20° 07′ 54″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	122 m
Površina	54,2* km2
Krčedin Krčedin na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	22325
Pozivni broj	022
Registarska oznaka	IN

Krčedin je naselje u opštini Inđija, u Sremskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 2429 stanovnika.

Položaj

Krčedin se nalazi ispod južnih obronaka istočnog dela Fruške gore. Selo teritorijalno pripada opštini Inđija. Nadmorska visina je 115 metara u centru sela. Ono je izgrađeno na depresiji koja se u stručnoj geografiji naziva Krčedinska. Površina krčedinskog atara je 57,43 km², što iznosi blizu 15% teritorije inđijske opštine. Najveći deo atara leži na fruškogorskoj lesnoj zaravni. Lesna zaravan je prekrivena černozemom ili crnicom, najkvalitetnijom vrstom zemljišta, na kome uspeva veliki broj poljoprivrednih kultura.

Fizičko-geografske karakteristike

Klima

Klima ovog prostora je umereno-kontinentalna, s jasno izražena četiri godišnja doba i s kontinentalnim karakterom, a na to u najvećoj meri utiče:

• Geografska širina, teritoriju Srema preseca 45-ti uporednik, što znači da se opština Inđija, a samim tim i Krčedin, nalazi u središnjem delu umerenog klimatskog pojasa
• Geografska dužina, u smislu udaljenosti od blagog maritimnog uticaja Atlantika (oko 2000 km) i okolnih mora
• Generalna izolovanost panonskog basena planinskim vencima (na jugu-Dinaridi; na severu i istoku Karpati; a na zapadu Alpi).

Drugostepeni, ali ipak znatan, uticaj na klimu imaju lokalne prilike:

• Visinska razlika između Fruške gore i terena gde se nalazi Krčedin
• Pedološki pokrivač tj. černozemi i crnice koje se leti jako zagrevaju, povećavajući temperature vazduha (a zimi se brzo rashlade snižavajući temperature)
• Površine pod kulturnom vegetacijom — niska vegetacija ne sprečava ni insolaciju ni radijaciju, nema šumskih terena koji bi umanjivali temperaturne amplitude i brzinu vetrova.

Temperatura

Zbog velikog kolebanja srednjih mesečnih temperatura dešava se da hladniji od januara bude februar ili decembar a topliji od jula avgust ili jun. Za klimatske prilike značajno je to što se zimske temperature nekih godina naglo menjaju, januarske su prosečno u minusu, a srednja februarska ide i do +8 C°. Ovakve promene uslovljavaju brzo topljenje snega, a na to obično dolaze i obilne padavine u obliku kiše.

Za planiranje nekih vidova turizma (rekreacija, izleti, kupališta...) pozitivno utiče to da postoji veliki broj letnjih dana, kao i dani u kojima se minimalna dnevna temperatura ne spusti ispod 20 C° tzv. dani sa tropskim noćima.

Vetar

U predelu Krčedina najučestaliji vetrovi su severozapadnog pravca i ovaj vetar zajedno sa zapadnim donosi kišu. Ovi vetrovi duvaju ravnomerno i brzina im nije velika. Drugi po učestalosti su vetrovi iz istočnog kvadranta, naziv im je košava i to su po pravilu suvi, hladni i jaki vetrovi koji duvaju u naletima (udarima).

Padavine

Karakteristično za podneblja Srema je da se u toku jedne godine izluči duplo više padavina u odnosu na prethodnu ili neku kasniju godinu. Ta razlika u pojedinim godinama iznosi i do 500 mm. U izrazito sušnim godinama izlučuje se za oko 30% manje padavina nego prosečno, a neki meseci mogu biti potpuno bez padavina. Nasuprot njima, u kišnim godinama količina padavina je visoka kako po mesecima tako i godišnje.

Reljef

Prostor inđijske opštine reljefno se sastoji iz dve osnovne geomorfološke celine: istočnih ogranaka Fruške gore i fruškogorske lesne zaravni. Najveći prostor obuhvata fruškogorska lesna zaravan. Mezooblike reljefa predstavljaju rečne doline, pre svega dolina „Patka“, bare odnosno Budovara, dolina Ljukovskog potoka i granična dolina prema opštini Irig, dolina Šelovrenca. Severnom granicom opštine teče Dunav sa svojim širokim koritom i gradi oblike vezane za rečnu eroziju i akumulaciju. U okviru fruškogorskog pobrđa mogu se izdvojiti dve celine: Kalakača i Koševac.

Osnovna geološko-stratigrafska formacija na posmatranom području jeste diluvijalni les čije naslage pokrivaju celi prostor. To je kompaktna geološka masa koja je pod uticajem klime i vegetacije na površini izmenila svoje osobine i postala površina sa osobinama černozema koji je pogodan za poljoprivrednu delatnost.

Hidrografija

U hidrografskom pogledu Krčedin je veoma bogat vodom. Severno od Krčedina nalazi se dolinska ravan Dunava. Na toj ravni Dunav pravi veliki broj okuka, rukavaca i meandara kao i ada. Jedno od najvećih dunavskih ostrva, Krčedinska ada, nastalo je pomeranjem toka Dunava na jug kada je presekao sopstveni meandar i formirao ostrvo. Sa južne strane ade je glavni tok Dunava a sa severa je stari tok koji se naziva Dunavac. Površina Krčedinske ade je 8,8 km².

Površinska hidrografija u Krčedinu je izražena u postojanju manjih potoka. Potok koji teče sa južne strane Fruške gore zove se Patka. Potok čije se izvorište nalazi u selu sastaje se sa Patkom u delu krčedinskog atara koji se zove Budžak. Obale potoka su obrasle trskom i šikarom pa su vrlo privlačne za barsku faunu.

Pedologija

Na teritoriji opštine Inđije prostire se sremska lesna terasa koja je veoma pogodna za nastajanje najboljeg zemljišta, černozem. Černozem pokriva najveći deo teritorije Inđije. Aktivni sloj zemljišta je dubok oko 1-1,5 m.

Biljni i životinjski svet

Lesna zaravan je nekada bila obrasla travom i služila kao pašnjak. Doseljavanjem su pašnjaci razoravani i pretvarani u oranice. Pošto je na lesu izdan dosta duboka, na njemu se nalaze biljke koje puštaju koren dosta duboko u zemlju. Viši predeli lesne zaravni su pod kukuruzom, pšenicom, industrijskim (suncokret i šećerna repa) i stočnim biljkama. Neki predeli lesne zaravni su livade i pašnjaci, gde rastu: bela detelina, majčina dušica, štirak, a od životinjskih vrsta rasprostranjeni su: poljski miševi, pacovi, prepelice, vrane, jarebice, vrapci, itd. Od domaćih životinja gaje se: goveda, konji, ovce, stoka, koze i živina.

Biljni i životinjski svet dolinske ravni se razlikuje od lesnih. To su uglavnom vlažni predeli i zato tu nemaju duboko korenje. Predstavnici ovih biljaka su lokvanj, ljutić, i dr. Od ptica ima roda, divljih pataka, češlji i gnjuraca. Na obali Dunava ima račića, vodenih algi, glista i dr.

Društveno-geografske karakteristike

Nastanak i istorijat naselja

Na plodnim obalama krčedinskog dela Dunava ljudska naselja su postojala još od praistorije. To dokazuju predmeti pronađeni prilikom obrade njiva i gradnje. Najčešće su to delovi keramičkih i kamenih predmeta i životinjske kosti. Odnose se na doba neolita.

Pravoslavna crkva u Krčedinu

U keltsko doba je na mestu Krčedina postojalo naselje koje je ličilo na utvrđenje. Prvo naselje je bilo smešteno severozapadno od današnjeg Krčedina u predelu Kalakače. U vreme turske vladavine selo je postojalo na mestu gde je i danas. Krčedin je bio pod turskom vlašću oko 100 godina i za to vreme je imao poseban status, jer se nalazio na putu između Beograda i Budima i taj status je propisivao sultan svojim fermanima. Posle je selo bilo pod vlašću Habzburške monarhije do kraja Prvog svetskog rata. Pošto se nalazilo u Vojnoj granici, svi stanovnici su bili vojnici – graničari. Iz tog doba postoji Graničarska zgrada – današnja biblioteka.

Morfologija naselja

Krčedin je danas tipično ravničarsko selo panonskog tipa. Osnova mu je četvrtasta i ulice se seku pod pravim uglom. U selu postoji 17 ulica. Ukupna dužina im je 20,5 km. Glavne ulice koje se sastaju u centru su Cara Dušana (prema Beški), Dunavska (prema Dunavu), Uče Zekovića (prema Sl. Vinogradima) i Nade Janošević. U centru sela se nalaze najvažnije ustanove: OŠ „22. jul“, pravoslavna crkva Svetog Nikole, zgrada tzv. „opštine“, gde se nalaze prostorije Mesne zajednice, Mesne kancelarije i pošte, kao i već pomenuta zgrada mesne biblioteke.

U Krčedinu postoji tri tipa kuća: panonski tip, moderan tip prizemnih i moderan tip jednospratnih i dvospratnih kuća. Kuće panonskog tipa građene su od naboja i ćerpiča. Pravljene su uzduž, sa jednom sobom napred iza koje se nalazi kuhinja i tzv. stražnja soba iza koje se nadovezuju prostorije za ostavu, šupe i staje za stoku. Svaka takva kuća ima dva dvorišta, prednje u kom se obično nalazi bašta sa cvećem i zadnje u kom su smeštene staje, obori i poljoprivredna mehanizacija.

Demografija

Kao naseljeno mesto Krčedin je postojao još u XVII veku a u XVIII veku (1702. godine) je zabeleženo da je imao četrdeset i jedno domaćinstvo a stanovništvo su uglavnom činili Srbi, poreklom iz Srbije, Bosne i Like. Deo stanovništva je doseljen u prvoj i drugoj seobi pod Čarnojevićem i Šakabendom i to iz južne Srbije i sa Kosova.

U naselju 2002. godine živi 2.297 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,1 godina (39,5 kod muškaraca i 42,7 kod žena). U naselju ima 987 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,92. Naselje je uglavnom naseljeno Srbima.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2.810 1953. 2.799 1961. 3.167 1971. 3.134 1981. 2.877 1991. 2.852 2.794 2002. 2.878 2.941 2011. 2.429

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			2.587	89,88%
Slovaci			76	2,64%
Romi			50	1,73%
Jugosloveni			27	0,93%
Hrvati			26	0,90%
Crnogorci			12	0,41%
Mađari			7	0,24%
Nemci			4	0,13%
Ukrajinci			3	0,10%
Slovenci			1	0,03%
Rusi			1	0,03%
Rumuni			1	0,03%
Muslimani			1	0,03%
nepoznato			31	1,07%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	3			7
80+	23			46
75—79	33			67
70—74	74			99
65—69	83			103
60—64	92			127
55—59	61			72
50—54	77			86
45—49	117			92
40—44	124			106
35—39	128			99
30—34	82			98
25—29	91			72
20—24	80			83
15—19	101			87
10—14	96			92
5—9	81			78
0—4	52			66
Prosek :	39,5			42,7

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 706 748 844 897 898 957 987

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 203 271 164 177 118 42 8 1 3 0 2,92

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.169	359	708	64	29	9
Ženski	1.244	199	697	285	50	13
UKUPNO	2.413	558	1.405	349	79	22

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	553	209	2	2	118
Ženski	295	117	1	0	41
UKUPNO	848	326	3	2	159
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	6	43	31	12	32
Ženski	0	3	40	7	8
UKUPNO	6	46	71	19	40
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	7	21	6	5
Ženski	1	3	4	18	21
UKUPNO	1	10	25	24	26
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	8	0	0	51
Ženski	8	1	0	22
UKUPNO	16	1	0	73

Privreda

• Ratarstvo – pošto su prirodni uslovi za razvoj ratarskih kultura veoma povoljni, poljoprivredno stanovništvo se pretežno bavi gajenjem kukuruza, pšenice, suncokreta, šećerne repe, kao i stočnog bilja – deteline i grahorice.
• Voćarstvo – najviše se gaje jabuke, kruške, šljive, breskve, kajsije, višnje, trešnje.
• Vinogradarstvo – vinogradi se nalaze na padinama Fruške gore. Klimatske prilike su pogodne kao i zemljište. U vinogradima se gaji po nekoliko vrsta grožđa, počev od stonog pa do grožđa od koga se pravi isključivo vino.
• Povrtarstvo – postoje veoma povoljni uslovi za gajenje povrća u dolinama potoka pa se skoro svako domaćinstvo bavi povrtarstvom. Najviše se gaje: krompir, kupus, paradajz, grašak, luk, itd.
• Lov i ribolov — lov je sve više oblik razonode i povod za razvoj turizma dok ribolovna delatnost omogućava naturalni prihod domaćinstvima, kao i dopunsku privrednu granu kojom se bave krčedinski alasi.

Napomene

Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Krčedin, na kojoj se nalaze dva naselja Krčedin i Slankamenački Vinogradi.

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)