Stevan Jakovljević

stevan jakovljević
Stevan Jakovljević, oko 1926. godine
Lični podaci
Datum rođenja	(1890-12-06)6. decembar 1890.
Mesto rođenja	Knjaževac, Kraljevina Srbija
Datum smrti	2. novembar 1962.(1962-11-02) (71 god.)
Mesto smrti	Beograd, NR Srbija, FNR Jugoslavija
Profesija	biolog, književnik
Delovanje
Učešće u ratovima	Prvi svetski rat
Služba	Srpska vojska 1914—1918.
Rektor Univerziteta u Beogradu
Period	1945—1950.
Prethodnik	Nikola Popović
Naslednik	Ilija Đuričić
Odlikovanja

Stevan Jakovljević (Knjaževac, 6. decembar 1890 — Beograd, 2. novembar 1962) bio je profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945. do 1950, biolog, književnik i redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU).

Odrastao je u Kragujevcu, gde se porodica preselila neposredno nakon njegovog rođenja. Po završetku Prve kragujevačke gimnazije, u jesen 1909. godine dolazi u Beograd na studije biologije, koje završava septembra 1913. i odlazi u vojsku. Po povratku iz vojske maja sledeće godine, zaposlio se kao suplent u Kragujevačkoj gimnaziji, a po izbijanju Prvog svetskog rata biva mobilisan i učestvuje u borbama do 1918. godine i demobilisanja. Četiri godine je radio kao profesor Kragujevačke gimnazije, a onda se preselio u Beograd i dobio profesorsko nameštenje u Četvrtoj muškoj gimnaziji, odakle prelazi na mesto asistenta na Beogradskom univerzitetu i započinje svoj naučno-istraživački rad.

Godine 1925. je doktorirao biološke nauke s tezom iz eksperimentalne biljne morfologije, četiri godine kasnije dobio docenturu, 1934. postao vanredni, a 1938. godine i redovni profesor Univerziteta. Dopisni član Srpske kraljevske akademije postaje u februaru 1937. godine, a posle rata dopisni član Srpske akademije nauka. Za redovnog člana izabran je decembra 1959. Proglašen je akademikom 22. februara 1960. godine.

Objavio je veći broj članaka i udžbenika iz oblasti botanike, kao i više romana i pripovedaka, koje je pisao od 1922. godine i dolaska u Beograd. Najpoznatiji je po trilogiji romana „Srpska trilogija” (1937), koju čine „Devetstočetrnaesta” (1935), „Pod Krstom” (1936) i „Kapija slobode” (1937).

Učesnik Martovskog puča 27. marta 1941. godine, nakon hapšenja u Kotoru rat provodi u zarobljeništvu u Italiji i Nemačkoj. Po oslobođenju Jugoslavije, obavljao je funkciju rektora Beogradskog univerziteta. U tom periodu nalazio se i na mestu člana prvog saziva Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ.

Bio je brat književnice Milice Jakovljević Mir-Jam. Preminuo je 2. novembra 1962. godine i sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.

Biografija

Rođen je 6. decembra 1890. godine u Knjaževcu, u porodici državnog činovnika Jakova Jaše Jakovljevića. S obzirom da je ostao udovac sa osmoro dece, Jakovljevićev otac se — slušajući savete rođaka i prijatelja — oženio Simkom, rođenom Pavlović, udovicom bez dece. Pošto je bio činovnik, Jakova su često su premeštali iz jednog u drugo mesto. To je uzrokovalo da najstarija Jakovljevićeva sestra Milica bude rođena u Jagodini, a ubrzo po njegovom rođenju preselili su se u Kragujevac, gde je rođena mlađa sestra Zora, a otac je napredovao u službi, dobivši mesto okružnog načelnika, s kog je i penzionisan.

Nakon osnovne škole, Jakovljević je pohađao Prvu kragujevačku gimnaziju, koju završava 1909. godine. Potom se upisao na studije biologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Diplomirao je u septembru 1913. godine, a dva meseca kasnije odlazi na odsluženje vojnog roka u đačku bateriju u Kragujevac. Iz vojske se vratio u maju 1914. godine sa položenim oficirskim ispitom. Od maja 1914. pa do početka Prvog svetskog rata radio je kao suplent u Kragujevačkoj gimnaziji.

Po izbijanju Prvog svetskog rata, Jakovljević je mobilisan u činu podnarednika u artiljerijski puk u Zaječaru. Brzo je napredovao, pa tako oktobra 1914. biva proizveden u oficira Srpske vojske. U Šumadijski artiljerijski puk prelazi 1915. godine. Tokom rata učestvovao je u mnogim borbama koje je vodila Srpska vojska, i o svemu vodio zabeleške, što će mu kasnije pomoći u pisanju književnih dela. Nakon rata je demobilisan i stupa na dužnost profesora Kragujevačke gimnazije, koju obavlja do 1922. godine, kada dobija službeni premeštaj u Beograd.

Po dolasku u Beograd, Jakovljević je postao profesor u Četvrtoj muškoj gimnaziji. Tad u to vreme stanuje sa svojim sestrama u Molerovoj ulici, a nakon što se oženio preselio se sa suprugom u Njegoševu ulicu. U istom periodu počinje intenzivnije da se interesuje za oblast eksperimentalne biljne morfologije i tokom 1922. godine izdaje svoje prve naučne radove iz te oblasti, polaže svoj profesorski ispit, dok krajem iste godine biva postavljen na mesto asistenta na Beogradskom univerzitetu.

Biološke nauke je doktorirao 1925. godine, sa doktorskom disertacijom iz oblasti eksperimentalne biljne morfologije. Jakovljević je jedan od prvih domaćih botaničara koji je započeo istraživanja makrofita vodenih basena, ali mu je dosta dokumentacije stradalo u ratu. Istraživao je glečerska jezera na Pelisteru — Golemo i Malo, Prespansko, Ohridsko i Plitvička jezera. Sakupljene alge iz jezera ustupio je na odrađivanje Fridrihu Hustetu, istraživaču silikatnih algi na Univerzitetu u Bremenu. Hustet je po Stevanu Jakovljeviću nazvao dve nove vrste algi (lat. Navicula jakovljevia i lat. Achnanthes jakovljevici).

Za docenta na Beogradskom univerzitetu izabran je 1929, vanredni profesor je postao 1934, a 1938. godine i redovni profesor Farmaceutskog fakulteta u Beogradu.

Dopisni član Srpske kraljevske akademije postaje u februaru 1937. godine, a posle rata dopisni član Srpske akademije nauka (Odeljenja literature i jezika), marta 1948. Za redovnog člana Odeljenja literature i jezika izabran je 17. decembra 1959. Proglašen je akademikom 22. februara 1960. godine.

Jakovljević je bio jedan od organizatora vojnoga puča, 27. marta 1941. godine, kada je sa pet vojnika upao i zauzeo stanicu Radio Beograda. Nakon nemačke invazije i okupacije Kraljevine Jugoslavije, bio je komandant Radio stanice u Beogradu. U Kotoru su ga zarobili Italijani, a posle kapitulacije Italije, zarobili su ga Nemci i odveden je u zarobljeništvo u Nemačku, pa je u italijanskom i nemačkom ratnom zarobljeništvu proveo ukupno četiri godine. U februaru 1945. ga je iz zarobljeništva oslobodila Crvena armija.

Po oslobođenju Jugoslavije, postao je predsednik Komisije za obnovu Beogradskog univerziteta, te od oktobra 1945. do 1950. godine obavljao funkciju rektora Beogradskog univerziteta, uspevši vremenom da na Univerzitet vrati brojne predratne profesore. U istom intervalu, nalazio se na mestu člana prvog saziva Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ.

Jakovljević je obavljao i brojne društvene dužnosti. Bio je predsednik Slovenskog komiteta Jugoslavije, predsednik Radio Beograda, predsednik Udruženja univerzitetskih nastavnika, predsednik Udruženja književnika Srbije (UKS). Bio je prvi saradnik „Prosvetine” Enciklopedije za teme iz biologije. Godine 1947. postao je počasni doktor Karlovog univerziteta u Pragu.

Nakon rata nije se više bavio naučnim radom.

Preminuo je 2. novembra 1962. u Beogradu. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.

Nosilac je brojnih priznanja i jugoslovenskih odlikovanja, među kojima je Orden rada prvog reda.

Njegova sestra bila je književnica Milica Jakovljević Mir-Jam.

Po njemu se zove gimnazija u Vlasotincu.

Književni i publicistički rad

Knjige „Srpska trilogija” i „Likovi u senci”

Jakovljević se pisanjem bavio od 1922. godine, kada je objavio prvi rad u časopisu „Misao” — pripovetku „Slutnja”. Svoje pripovetke „Od Pontija do Pilata”, „Petronije Žugić, ja nisam kriv”, „Neznani”, „Živa lobanja” i dr. je nastavio da objavljuje, pored „Misli”, i u „Srpskom književnom glasniku” i „Politici”, pod pseudonimom Sanio Pavlović. Književno ime i popularnost stekao je ipak trilogijom romana pod nazivom „Srpska trilogija” (1937), koju čine „Devetstočetrnaesta” (1935), „Pod Krstom” (1936) i „Kapija slobode” (1937). Ostala dela obuhvataju:

• „Smena generacija” (1939), o društvenom životu Beograda između dva svetska rata;
• „Velika zabuna” (1952), slom Jugoslovenske vojske u Aprilskom ratu i ratna hronika Drugog svetskog rata;
• „Likovi u senci” (1956), opis zarobljeničkog života u Italiji i Nemačkoj;
• „Krvava avlija” (1958);
• „Suze i osmesi“, pripovetke (1959);
• „Zemlja u plamenu“, roman o Kragujevcu i okolini, okupaciji i početku Narodnooslobodilačke borbe (1961).

Objavio i više dela iz botanike — „Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera”, „Makrofitska vegetacija Ohridskog jezera” i „Sistematika lekovitog bilja”, kao i jedanaest udžbenika iz oblasti botanike — od toga jedan za osnovnu školu, pet za srednju školu i pet univerzitetskih udžbenika, za studente biologije i farmacije.

Spoljašnje veze

• Stevan Jakovljević: Srpska trilogija — knjiga prva, Srpska trilogija — knjiga druga, Srpska trilogija — knjiga treća na Antologiji srpske književnosti (.docx format)
• Biografija na sajtu SANU
• Stradanja pisca Srpske trilogije — Večernje novosti
• Sećanje na pobedu u Velikom ratu i Stevana Jakovljevića („Politika”, 1. decembar 2018)