Srbi u Južnoafričkoj Republici
 | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 25.000[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Johanezburg, Kejptaun | |
| Jezici | |
| engleski, afrikans i srpski | |
| Religija | |
| uglavnom pravoslavna, manjim delom ateisti | |
| Srodne etničke grupe | |
| Srpska dijaspora |
| Ovaj članak je deo serije o Srbima |
| Srbi |
|---|
 |
Srbi u Južnoj Africi su građani Južne Afrike srpskog porekla ili ljudi rođeni u Srbiji koji žive i rade u Južnoj Africi.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nema pouzdanih podataka kada su srpski doseljenici stigli na jug Afrike, ali se pouzdano zna da su neki bokeljski i dalmatinski mornari pristajali i ostajali u tamošnjim lukama još u 18. veku. U južnoafričkim dokumentima masovnije doseljavanje sa Balkana registrovano je tek krajem 19. veka kada su proradili rudnici dijamanata. Pominju se tipična srpska prezimena: Matović, Marković, Cigančić, Gašić i Lazarević. Popis stanovništva kolonije Rt dobre nade iz 1875. godine, međutim, broji samo stotinu osoba doseljenih iz današnje Austrije, Italije, Mađarske i bivše Jugoslavije. Najčešći razlog napuštanja zavičaja je bio izbegavanje služenja vojnog roka u "tuđinskim armijama", kao i želja da se u ovoj zemlji zlata i dijamanata počne bolji život. Sredinom sedamdesetih godina 19. veka, kada je u Kimberliju otvoren prvi rudnik, doselio se izvestan broj Dalmatinaca i Bokelja. Međutim, njihova imena su se vrlo brzo našla na nadgrobnim pločama jer su radeći u rudnicima pod teškim uslovima umirali mladi. U to vreme je grupa Dalmatinaca i Bokelja radila na izgradnji železničke pruge i stanice Kejpmejden-Barberton.
Početkom 20. veka Južnu Afriku su najviše naseljavali Hrvati, ali je među njima bilo i dosta Srba iz Dalmacije, Like, Hercegovine i naročito Boke Kotorske. Većina je bila registrovana kao građani Austrougarske, pa ih je bilo teško razvrstati po nacionalnostima. Iako je popis iz 1891. godine registrovao samo 232 doseljenika iz krajeva koji su pripali bivšoj Jugoslaviji, to ne znači da nije bilo više Srba, posebno iz Herceg Novog. Oni su se doseljavali, uglavnom, u okolinu današnjeg Johanezburga. Jedan od prvih, koji je došao u Južnu Afriku 1897. godine, bio je Ilija Anteljević.
Posle burskog rata 1902. godine započinje druga faza doseljavanja sa prostora bivše Jugoslavije. Tako je na popisu stanovništva JuŽne Afrike iz 1904. godine registrovano 2.288 građana pridošlih iz Austrougarske, Crne Gore i Srbije. Među državama koje su Južnoj aFrici nudile radnu snagu bila je i Kraljevina Srbija, dok je Austrougarska rudarskoj kompaniji ponudila čak 30 hiljada radnika iz Vojvodine, Bosne, Hercegovine, Slavonije, Hrvatske i dela Crne Gore. Pored traganja za poslom, drugi motiv odlaska ljudi na jug Afrike bio je spajanje porodica, jer su prvu generaciju činili, uglavnom, muškarci.
Prvi svetski rat, Međuratni period, Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Za većinu došljaka iz Austrougarske, Prvi svetski rat doneo je nevolje, jer je Južna Afrika bila na strani saveznika. Tako su svi sa austrougarskim pasošem postali ratni zarobljenici. Oni koji su imali pasoše Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore imali su status južnoafričkog građanina. Mnogi od njih su ratovali kao dobrovoljci u Srbiji, a neki i na frontu prema nemačkim snagama u Namibiji, pa čak i u Francuskoj. Među njima su bili braća Todor i Maksim Poznanović, Simo Anteljević i Milovan Vučković. Vratili su se sa ordenjem, a Pero Sikimić sa francuskom lentom.
Kada je rat završen, novoformirana Kraljevina SHS, kasnije Kraljevina Jugoslavija, nije poklanjala pažnju iseljenicima u Južnoj Africi, mada se njihov broj postepeno uvećavao. Tek 1930. godine, jugoslovenska vlada je imenovala jednog Slovenca, Danila Strukelja, za prvog počasnog konzula u Johanezburgu. Sedam godina kasnije, posle peticije 147 uglednih jugoslovenskih doseljenika, za novog počasnog konzula imenovan je Đorđe Sinović, pripadnik druge generacije doseljenika sa Brača.
Kada je započeo Drugi svetski rat, u Johanezburgu je otvoren Generalni konzulat Kraljevine Jugoslavije sa Stojanom Gavrilovićem na čelu. On je u svojim prvim diplomatskim izveštajima Vladi u Beogradu isticao da je većina iseljenika bez pasoša, bez kontakta sa državnim organima i bez evidencije. Zato je, kada je o broju iseljenika reč, samo pretpostavio da u Johanezburgu ima 1.800, Pretoriji 50, Kejptaunu 40, Skotburgu 30, Durbanu 20, a među njima 300 vojnih obveznika. To su bili prvi službeni podaci Jugoslavije o njenim iseljenicima u Južnoafričkoj Uniji 1941. godine. Posle pada Beograda, u Durban i Kejptaun je stigla grupa članova jugoslovenske izbegličke vlade, ali i grupa izbeglica iz Jugoslavije, njih 142. Na prijemu koji im je priredio počasni konzul Đorđe Sinović, dočekalo ih je 300 iseljenika.
Period posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Novi talas doseljavanja krenuo je posle Drugog svetskog rata, kada je grupa oficira, podoficira i ratnih zarobljenika bivše kraljevske vojske odlučila da se ne vrati u Jugoslaviju. Njihova pojava dovela je i do stvaranja tzv. političke jugoslovenske emigracije. Sve do 1948. godine, u tamošnjoj jugoslovenskoj koloniji, osećao se uticaj prosovjetskih struja, što je neminovno dovodilo do političkih sukoba između antikomunista i komunista.
Kako je, nakon uvođenja sankcija prema Južnoj Africi od strane OUN, Jugoslavija zatvorila Generalni konzulat 1963. godine, jugoslovenska kolonija je gurnuta u zaborav. Najkraći put od Beograda do Johanezburga vodio je preko Beča i Imigracionog biroa Južne Afrike, jer je ona, početkom šezdesetih godina, godišnje useljavala do 40.000 stranaca. Među ekonomskim migrantima iz Jugoslavije je bilo dosta Srba. Taj talas je trajao sve do osamdesetih godina. Prema slobodnim procenama samih iseljenika, jugoslovenska kolonija, u tom periodu, je narasla na 20.000, od čega je bilo 8.000 Srba.
Poslednji talas srpskih doseljenika u Južnu Afriku je otpočeo devedesetih godina. Rat i potreba da se nađe bilo kakav bolji posao i plata izgnali su, prema podacima Srpske pravoslavne crkve, čak 4.000 izbeglica u Južnu Afriku, od kojih je najveći broj iz Bosne i Srbije. Neki od njih su bili zavedeni lažnim obećanjima turističkih agencija da je Južna Afrika 1992. godine, u vreme početka privredne recesije na Zapadu, zemlja blagostanja, pa su se našli na ulici. Ni o tim novim iseljenicima SR Jugoslavija nije vodila računa, ali tek na intervenciju srpskih biznismena, pre svega Mileta Majkla Buljugića koji je vodio Jugoslovenski trgovački centar u Johanezburgu, u Beogradu je prihvaćena ideja da se posle 30 godina uspostave ekonomske i kulturne veze sa srpskim iseljenicima, a diplomatske sa Južnoafričkom Republikom.
Udruženja[uredi | uredi izvor]
Aktivno je više srpskih udruženja: Srpski klub "Zavičaj", udruženje "Srpska sloga", Srpsko kulturno-umetničko društvo "Afrika" i crkveno-školska opština "Sveti Sava".[2] Od 2009. godine postoji Srpska škola "Sveti Sava", osnovana na inicijativu iseljenika, koja se nalazi na imanju crkve Svetog Tome. Zahvaljujući profesorki srpskog jezika, Violeti Pavlović Marinović, srpski jezik se od 2012. godine zvanično uči kao izborni predmet u svim osnovnim, srednjim, privatnim i državnim školama u Južnoj Africi.[3][4]
Veroispovest[uredi | uredi izvor]
U Južnoj Africi postoji parohija Srpske pravoslavne crkve pri hramu Svetog apostola Tome u Johanezburgu. Crkva je sagrađena 1978. godine, i ona je jedina srpska pravoslavna crkva u Africi. Na Badnje veče i Vaskrs se u crkvi okupi i nekoliko hiljada ljudi. Pored Južne Afrike, ova parohija obuhvata i Srbe koji žive u Bocvani, Namibiji, Zambiji i Zimbabveu. Patrijarh srpski Irinej posetio je Južnoafričku Republiku i Bocvanu oktobra 2018. godine.[5][6]
Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Jovica Rujević, igrač badmintona
- Jovan Rebula, golfer
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dijaspora može da promeni Srbiju politika.rs
- ^ Udruženja i klubovi u Južnoj Africi Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. april 2015) mfa.gov.rs
- ^ Srpski jezik izborni predmet u svim školama novosti.rs
- ^ Da naša deca ne zaborave ćirilicu i svoje korene („Politika”, 8. april 2018)
- ^ „Patrijarh Irinej u Južnoafričkoj Republici i Bocvani (SPC, 27. oktobar 2018)”. Arhivirano iz originala 28. 10. 2018. g. Pristupljeno 28. 10. 2018.
- ^ Srbi grade školu u Bocvani („Politika”, 4. novembar 2018)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Puzović, Predrag (1996). „Eparhije Srpske pravoslavne crkve u rasejanju” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 40 (1-2): 87—96. Arhivirano iz originala (PDF) 08. 06. 2019. g. Pristupljeno 25. 03. 2018.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Crkva Svetog Tome u Johanezburgu
- SPC oduzela Pantelejmonu monaški čin i ime („Politika“, 11. decembar 2015)
| Druge autohtone zemlje | | |
|---|---|---|
| Iseljeništvo | ||
