Čamalali
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 10 000 (2014)[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Dagestan | --- |
| Jezici | |
| Čamalalski jezik, Avarski jezik, Ruski jezik | |
Čamalali (rus. Чамалалы, engl. Chamalals) su narod koji živi u sjevernim državama, a najveći broj njih trenutno živi u Severnokavkaskom federalnom okrugu, u republici Dagestan, koja je inače najveća ruska republika na sjevernom Kavkazu.
Područje i jezik[uredi | uredi izvor]
Čamalali su brojčano mali narod koji naseljava nekoliko desetina sela u Dagestanu. Njihova naselja nalaze se na lijevoj obali srednjeg toka rijeke Andi-Kojsu (rus. Андийское Койсу). Najveći broj sela Čamalala se nalazi u Cumadinskom okrugu, to su sela Cumada, Gornji i Donji Gavkari, Kvenhi, Gigatli, Gadiri, Agvali, Ričaganih, Egdada, Gačitli, Gigatli-Uruh, Batlahatli, Cundi, Urguda, Cindatli, Arkaskent i Cumada-Uruh; u Kizljarskom okrugu nalazi se selo Cvetkovka, a u Babajurtovskom okrugu selo Šava. Njihovi susjedi uglavnom su Ando-didojski narodi: Godoberinci na sjeveru, Bagulali i Tindinci na istoku i Avari na istoku i na jugu.
Čamalalski jezik pripada andijskoj podgrupi sjeverozapadne (Avar-Ando-Didojske) grupe dagestanskih jezika. Jezički gledano, njihov jezik je najsličniji jezicima Bagulala i Tinda. Takođe je vidljiv i povremeni uticaj jezika Godeberinaca (gigatski dijalekat). Čamalalski jezik je podijeljen na dva dijalekta - dijalekt Gavkari i dijalekt Gigatl, a prvi ima sljedeće poddijalekte: Gornji Gavkari, Donji Gavkari, Kvenhi i Gadiri.[2]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Na popisu iz 1926. godine Čamalali su registrovani kao posebna etnička grupa, ali su kasnije, kao i većina manjih naroda (Botlihci, Bagulali) popisivani kao Avari. Svi podaci o stanovništvu Čamalala poslije 1926. godine dolaze od akademika i istrašivača koji su proučavali Čamalale i predstavljaju približne procene.[2]
Religija[uredi | uredi izvor]
Islam se proširio u čamalalskim sela u periodu od 8. do 9. vijeka nakon arapskih osvajanja. Sunitski islam se počeo širiti tek u 13. i 14. vijeku, a potom je bilo potrebno čak nekoliko vijekova da bi ušao duboko u život i kulturu Čamalala. U 8. vijeku hrišćanstvo je takođe pokušalo napredovati na teritorijama Čamalala iz pravca Gruzije, ali je u borbi sa islamom, koju je izgubilo, prisiljeno da se povuče sa ovih prostora.[2]
Etnologija[uredi | uredi izvor]
Antropološki su Čamalali povezani sa kavkaskim tipom balkansko-kavkaske rase. Primjetne su i karakteristike kaspijskog tipa (Lezgini).
Kulturno gledajući, Čamalali su slični Avarima, u duhovnom i materijalnom smislu. Male razlike u narodnoj nošnji i tradiciji moraju se smatrati varijacijama od zajedničkog kulturnog izvora, a ne glavnih razlika.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istorijski gledano, Čamalali su imali puno zajedničkih elemenata, kako u kulturnom tako i u materijalnom smislu, sa Avarima, i bili su politički i ekonomski povezani sa Avarima. Ne postoji univerzalni odgovor na pitanje o porijeklu Čamalala. Pretpostavlja se da bi se tako malobrojni narodi mogli pojaviti samo u uslovima dugotrajne izolacije, ali postoje i druge hipoteze koje kao glavni razlog vide endogamiju ili polistrukturni politički sistem uspostavljen u slivu reke Andi-Kojsu.[2]
Ekonomija[uredi | uredi izvor]
Priroda ekonomije Čamalala određena je razvojem sezonskog uzgoja stoke. Glavne domaće životinje bile su ovce, i u manjoj mjeri, goveda i koze. Zemljoradnja nije bila od velike važnosti za pripadnike ovog naroda zbog nedostatka obradivog zemljišta. Međutim, poljoprivreda na navodnjavanim područjima postizala je veći stepen uspjeha. Glavni usevi bili su pšenica i raž, a kasnije i krompir i povrće, sa lanom i konopljom kao industrijskim kulturama.
Sovjetski režim je 20. januara 1920. preuzeo vlast na prostorima Dagestana. Međutim, borba za stvarnu moć trajala je do kraja 1930-ih. Planinsko područje u južnom Dagestanu postalo je centar aktivnog anti-sovjetskog otpora, gdje su se okupljale belogardejske, islamske i nacionalističke snage.[2]
Pismo[uredi | uredi izvor]
Čamalali nemaju pisani jezik i usljed tog nedostatka koriste pisani avarski jezik. Čamalalski jezik je malo istražen. Prvi koji su obratili pažnju na čamalalski jezik kao nezavisnu jezičku jedinicu bili su A. Dir i R. Erkert u kasnom 19. vijeku. Sistematičnije istraživanje započeli su tek posle Drugog svjetskog rata A. Bokarev i Z. Magomedbekov.
Uz otvorenu primenu politike sile, centralna sovjetska administracija morala je koristiti više prikrivenih sredstava za jačanje svog režima na prostorima čamalalskih sela, i to sve radi ostvarivanja glavnog cilja, transformacije društvenog poretka i psihologije lokalnog stanovništva. Novi obrazovni sistem je bio alat za tu svrhu. Kako su Čamalali smatrani malim narodom (brojčano) da bi imali svoj pisani jezik, avarski jezik se koristio za školovanje. Do sada obrazovni sistem se nije mijenjao: tokom prvih pet godina, časovi se odvijaju na avarskom jeziku, nakon čega se izučava ruski jezik.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Chamalal”.
- ^ a b v g d đ e „The Chamalals”. eki.ee. Pristupljeno 7. 9. 2017.
| Narod koji čini većinu stanovništva | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Veći starosjedilački narodi | |||||||||||||||
| Manji starosjedilački narodi |
| ||||||||||||||
| Doseljenički narodi | |||||||||||||||
