Klimenti

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grupa muškaraca iz plemena Klimenti 1912.

Klimenti (od izraza "Klementi"[1]) ili Keljmendi (alb. Kelmendi), oblast je u Albaniji (alb. Mali i Kelmenit) i naziv istoimenog plemena čiji pripadnici žive u Albaniji, Crnoj Gori, Hrvatskoj i srpskoj autonomnoj pokrajini Kosovo i Metohija.[2] Porodice Klimenta se u Crnoj Gori mogu naći u Gusinju, Plavu i Skadarskoj Krajini, a u Srbiji u Rugovi u Metohiji i Sandžaku. Pleme je podeljeno na četiri veća bratstva (Selca, Nikči, Vukelj i Boge).[3] Ime Klimenti dovodi se u vezu s starom vizantijskom tvrđavom „Clementiana” na putu između grada Skadra i Prizrena, dok se za drugi naziv Klementinci smatra da dolazi od imena pape Klementa, zbog njihove privrženosti katolicizmu.[4] Njegov kult su Klimenti negovali u svom matičnom području, sagradivši mu crkve u Špaći i Hrtkovcima. Po jednom srpskom putopiscu koji je posetio Klimente 1842. godine, oni imaju staro - špansko poreklo ("ispansko"), mada kako navodi ovi nemaju sličnosti. Autor se poziva na neke rimske "istoriopisce". Oni su se davno preselili na Balkan, a najstariji poznati njihov vođ bio je Vule. Od potomaka njegovih sinova: Pep-Vula, Dvec-Vula i Cek-Vula proizašla su tri znatna plemena tog naroda. Iako su "zapadne vere" drže se odvojeno od katolika i muslimana. Svaki nosi po dva imena; jedno tursko a drugo latinsko, kao na primer njihov u to vreme vojvoda Turk-Vuksani iz sela Vukli, među Vasojevićima.[5]

Prema istraživanjima jednog od prvih albanologa Fransa Barona Nopča, Keljmendi su bili najbrojnije i najznačajnije pleme u severnoj Albaniji, takođe poznato i po svojoj ratničkoj naravi - posebno protiv stranih okupatora. Od svih plemena u severnoj Albaniji pleme Klimenti su bili jedno od najpoznatijih plemena. Zaista, u srednjem veku, planine zapadno od Peći često su nazivane "planine Keljmendija". Austrougarski konzul u Skadru, Fridrih Liph, Riter fon Lindburg (1834—88) je 1878. godine opisao pleme "Keljmendi" kao jedno od najjačih albanskih katoličkih plemena.[6] Edit Duram je pleme Klimenti opisala kao pleme Klimenti "najfinije i najinteligentnije od svih plemena u Albaniji".[7] Klimenti su bili poznati u severnoj Albaniji po svom junaštvu, herojstvu, o čemu govori i stara albanska izreka: "Mudrost Gašija, obazrivost Krasnića, bes Beriša, junaštvo Keljmendija, lukavost Šalja i zmija u travi kao Tači."[8]

Klimenti govore gegijski dijalekt albanskog jezika, kao i većina stanovništva u severnoj Albaniji. Postoje izvori koji navode da su Klimenti srpskog porekla.[9][10][11] Tako pisar Konzulata Kraljevine Srbije u Prištini Ivan Ivanić u pismu konzulu Simiću od 24.12.1898. piše između ostaloga i to da su begovi, koji po svome kazivanju spadaju u pleme Klimente, zapravo poarbanašeni Srbi, koji su i tada očuvali svoj maternji srpski jezik.[12]

Severna Albanija i njena plemena. Na mapi se nalazi i pleme Keljmendi.

Prema istoričaru Rajku Veselinoviću (knjiga Istorija srpskog naroda), 1739. godine je 3.000 katoličkih porodica iz Klimenata otišlo sa Kosova u bekstvo. Većina njih se odselila u Nikince i u Hrtkovce, u današnju Vojvodinu, ali su se neki naselili ispod planine Rudnik u Šumadiji. Akademik SANU Mita Kostić u „Politici” 21. maja 1923. godine u tekstu „Arnauti u Sremu” takođe kaže da su se katolički Klimenti naselili ispod planine Rudnika i Avale.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Katolička crkva u Nikču
Pleme Klimenti je označeno brojevima 1, 2, 3, 4.

Keljmendi se nalaze u oblasti Velika Malesija na severu Albanije, na području Prokletija, u pograničnom pojasu između Crne Gore i Albanije. Klimenti se graniče sa sledećim albanskim plemenskim područjima: Gruda i Trijepši na zapadu, Hoti i Kastrati na jugozapadu, Škrijelj na jugu, Šaljom na istoku i crnogorskim srpskim plemenskim područjima Kuči i Vasojevići na severu.

Danas na Kosovu, Keljmendija ima u Rugovi, Vučitrnu, Drenici, Lipljanu, Mitrovici, Prištini. Keljmendija ima dosta u Lipi kod Zvečana, gde preko 90% stanovništva su od plemena Klimenti.

Ivan Jastrebov je naveo sela Klimenta: Vukli (1500 duša), Seoce (2000 duša), Nikši 75 kuća (devet turskih kuća) i Boga 30 kuća. Na pola sata od Lješa je mesto Bordoloja gde su Klimenti provodili celu zimu sa svojim stadima.[13][14]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rana istorija[uredi | uredi izvor]

Klimenti se prvi put pominju u Osmanskim defterima (katastarski poreski popis ) 1497. godine, zajedno sa plemenima Hoti, Kuči i Piperi.[15][16] Zapisano je 152 domaćinstava podeljena na pet bratstva.[16] Robert Elsi, jedan od najpoznatijih albanologa, pretpostavlja da su Klimenti bili poznati kao pleme tek od 15. veka.[16] U defteru se Klimenti spominju kao dervendži (lokalna vojska u Osmanskom carstvu), čuvari planinskih prolaza i imali su velike povlastice. Kao dervendži bili su čuvari u Skadru i puta između Meduna-Kuča.[15][16]

Na osnovu ovog osmanskog deftera iz 1497. godine, mogu se izneti mnogi zaključci vezani za Klimente u njihovom najranijem pomenu. Naime, Klimenti se po ovome jesu nešto kasnije formirali u odnosu na mnoga albanska malisorska i srpska brdska plemena. U prethodnom osmanskom defteru iz 1485. godine, Klimenti se ne spominju. Ovo može biti posledica toga da se još uvek nisu značajnije formirali kao prvobitna forma plemena, ali i toga da Osmanlije 1485. godine zapravo, nisu ni imali kontrolu nad njima, te ih zbog toga nisu ni popisali.[15]

Iz deftera iz 1497. godine, vidi se da Klimente čine dva sela - Selce (Selcite ili Selište) i Špaja (Čpaja), od kojih prvo nosi naziv slovenskog porekla, za razliku od drugog.[15][17] Osim ovih sela, popisani su i katuni vezani za njih, a to su katuni Đonović(i), Morić(i) (Murić), Lješović(i), Ličeni i Goljemadi.[15][17] I danas postoji albansko bratstvo Đonaj, koje je naziv dobilo po katunu Đonović.[15] Prema ovom defteru, selo Čpaja se zapravo sastoji od 4 manjih sela, pa time nahija Klimenata zapravo ima 5 sela. To je posledica toga što osmanskim pisarima nije bilo u potpunosti jasno šta su katuni, pa su često katune vezivali za određena sela ili su ih nazivali selima. Takođe, po tom popisu ispada da je jedan katun, Ličeni,vezan za selo Selce, a ostalih četiri za selo Čpaja. U prvom slučaju katun ima za osnovu albansko ime, a selo ima slovensku osnovu u nazivu, dok je u drugom slučaju situacija donekle obrnuta - katuni su sa nastavcima "ić", izuzev katuna Goljemadi koje je albanskog porekla, dok samo selo nosi naziv albanskog porekla.[15] Ovo je moglo dodatno da doprinese zabuni popisivačima. Konstantin Jireček je zapazio da se iz katuna kasnije formiraju bratstva, a formiranje bratstava dovodi do formiranja plemenske organizacije kakva je poznata krajem XVI veka.[15] Slična stvar se dešavala i kod Klimenata. Osim toga, poređenjem kasnijeg deftera iz 1570. godine i ovog iz 1497. godine, kao i prethodnih deftera u ovim krajevima, vidi se da se krajem XV i početkom XVI veka desila poveća migracija u ove krajeve, ali i da 1570. godine katuni nisu spomenuti, što može navesti na zaključak da migracije u nahiju Klimenata još uvek nisu uspele da preokrenu seosku organizaciju u katunsku. Ipak, ostvarila su uticaj na formiranje bratstava.[15]

Poređenjem podataka o Klimentima, Hotima, Piperima i Kučima iz popisa 1485. i 1497. godine, vidi se da su na ovom području obrazovale teritorije po uzoru na knežine, sa mešovitim stanovništvom, etnički srpskim i albanskim, ali i da su 1497. godine pridošli većinski nosioci srpskog identiteta izuzev kod Hota, što se može videti po patronimičnim nastavcima za nazive katuna, ali i imenima.[15] Na primer, u Piperima se i 1485. godine vidi da stanovnici u ogromnoj većini nose srpska imena, čak i u rubnim selima koja imaju poreklo naziva koja nisu iz srpskog jezika. To ostaje slučaj i u defteru 1497. godine nakon veće migracije u Pipere, a kod Klimenata su po tom defteru, srpska imena donekle u manjini, ali znatno prisutna.[15][17] Iz poimeničnog popisa iz upravo ove godine (1497), vidi se da su glavari spomenuta tri katuna u Klimentima sa slovenskim patrominičnim nastavcima bili Miraš, sin Lazarov za Đonoviće, Niko, sin Đonov za Lješoviće i Stjepan, sin Uglješin za Moriće (Muriće).[15][17] Prvi i poslednji imaju imena koja su nosili Srbi.[15] Preostali katuni i sela imaju za glavare ljude sa albanskim imenima. Takođe, i pripadnici spomenutih katuna imaju pretežno srpska imena, dok sela i preostali katuni u Klimentima imaju u većini albanska, izuzev kod Ličena.[15][17] U kasnijim migracijama u Klimente neposredno nakon ovog perioda, doseljenici su uglavnom Albanci. Takođe, Klimenti su po popisu iz 1497. godine imali i kazneca, titula slovenskog porekla, za onog ko je zadužen za prikupljanje poreza. Oni su bili glavari katuna naseljenih u selima.[15]

Klimenti 1538. godine dižu ustanak protiv Osmanlija.[18] Godine 1565. Klimenti, zajedno sa Kučima i Piperima, podižu novi ustanak protiv Osmanlija.[19]

Sledeći bitan defter za Klimente jeste onaj iz 1570. godine.[15] Kao što je spomenuto, zabeležena su dva sela u Klimentima, Selce i Čpaja, ali katuni nisu spominjani. Zabeleženo je da pripadaju Podgoričkom kadiluku. Po njemu se vidi da su Klimenti sada, kao i srpska brdska plemena sa kojima su zabeleženi u popisu zbog pripadnosti istom kadiluku, morali da plaćaju gotovo duplo veći porez. Zbog ovog pogoršanja položaja, došlo je do otpora u ovim plemenima, naročito u Piperima, o čemu svedoči upravo ovaj dokument, ali i narodna predanja koja su opstala od tog vremena.[15]

Godine 1582. nahija „Klemente” takođe beleži dva sela. Vlastita imena su bila većinski ilirska, a manjinski slovenska.[20] Kako je primećeno Klimenti su sredinom 1580-ih godina počeli da prestaju da plaćaju poraz Osmanlijama. Zbog slabe obrade zemljišta i gajenja stoke svoje najpreče potrebe podmirivali su pljačkom; ali kad bi bile nerodne godine ili kada bi nastala kakva bolest u stoci, i te najveće potrebe Klimenti su podmirivali oružanim pljačkama. Još kad su se utvrdili u svoja brda, gde tradicija govori da se tu naselio njihov prvi predak, otac Klimentov, otpočeli su pljačke u pravcu Plava i Gusinja. Udarali su namet na srpski narod i na srpskog patrijarha, koji je bio primoran da im godišnje plaća sedamdeset dukata. Posle Peći pljačkali su razne krajeve Bosne, Sandžaka i Kosova, i na jednoj strani Skadar s okolinom, a na drugoj krajevi prema Skoplju.[19]

17. vek[uredi | uredi izvor]

Mletački dokumenti iz 1609. godine pominju Klimente, Dukađine i druga plemena koja su četiri godine bila u sukobu sa Osmanlijama, na čelu sa bosanskim Arslan pašom. U aprilu iste godine, Dukađini, Klimenti i ostali nisu napadali samo Osmanlije, već su napadali i druga albanska plemena na severu Albanije koja ih nisu podržavala. Lokalne Osmanlije nisu bile u mogućnosti da se suprotstavljaju njima i zbog toga su morali da zatreže pomoć od bosanskog paše. Marino Bici (1570—1624), Barski nadbiskup kaže o Klimentima „popoli quasi tutti latini, e di lingua Albanese e Dalmata” („gotovo svi su katolici, govore albanski i dalmatinski (slovenski) jezik”). Bici je prijavio incident 1613. godine u kojem je osmanski komandant Arslan Paša napao sela Klimenta i počeo da ih uzima kao zatvorenike, sve dok nije postignut dogovor s plemenom Klimenti. Prema tom dogovoru, Klimenti su morali da predaju petnaest svojih članova Osmanlijama koji bi postali roblje i da plate Osmanlijama 1000 dukata. Međutim, dok je Arslan Paša čekao isplatu, Klimenti su ga napali i zapalili osmanlijski vojni logor i ubili oko trideset konjanika. Posle ovog incidenta, osmanske trupe su se povukle u Herceg Novi (lat. Castelnuovo).[21] Marino Baci beleži "Climenti" kao selo sa rimskim obredima, sa 178 kuća i 650 muškaraca naoružanih od strane Smail Prentaševa i Peda Suka, a Klimente opisuje kao "neumorne, ljubazne i izuzetno hrabre ljude".[22] Godine 1614. Klimenti zajedno sa Kučima, Piperima i Bjelopavlićima su poslali pismo francuskom i španskom kralju da im pomognu da se oslobode Osmanskog cartsva, u pismu tvrde kako su nezavisni od Osmanskog carstva i kako ne plaćaju danak Osmanlijama.[23][24] Sukobi sa Osmanlijama su nastavljeni intenzivno od 1630. godine i kulminirali su 1637-1638. godine, kada su Klimenti pobedili veliku osmanlijsku vojsku od 12.000 vojnika (po nekim izvorima i 30.000) na čelu sa Vutsi Pašom iz Bosanskog vilajeta. Osmanski gubici variraju od 4.000 do 6.000, na osnovu različitih izvora. U ovoj bici je poznata albanska herojina Nora Keljmendi ubila bosanskog Vutsi Pašu.[25]

U Kandijskom ratu Klimenti su igrali taktičku ulogu između Osmanlija i Mlečana. Godine 1664. Evlija Čelebija pominje Albanca Klimenta među "nevernim ratnicima". Klimenti bi obećali podršku bilo kojoj strani, ako bi ta strana ispunila njihove zahteve. Primer 1666. godine neki Klimenti su podržavali Osmanlije pod uslovom da budu oslobođeni plaćanja poreza u trajanju od pet godina. Neki od njih su prešli na islam.[26]

Godine 1651. bili su u vojsci Ali-paše Čengića, koja je napadala na Kotor; vojska je oštetila i uništila mnogo manastira u toj oblasti.[27] Godine 1658. sedam plemena Kuči, Vasojevići, Bratonožići, Piperi, Klimenti, Hoti i Gruda su se pridružili Mletačkoj republici, uspostavljajući savez "Sedam barjaka", u borbi protiv Osmanlija.[28] Godine 1685. Sulejman, sandžak-beg Skutara porazio je Baja Pivljanina i njegove hajduke koji su podržavali Mletačku republiku u boju na Vrtijeljki.[29] Sulejman Bušatlija je uz pomoć Brđana napao Klimente[27], koji su bili u sukobu sa crnogorskim plemenima.[30] Klimenti su nakon ovoga živeli od pljačkanja. Pravoslavno stanovništvo u Plavu i Gusinju i toj oblasti je najviše pretrpelo napade Klimenta.[30] Klimenti su takođe napadali Peć i okolinu i tamo su bili toliko silni da su im stanovnici Peći i okoline plaćali harač.[30] U martu 1668. godine, Sulejman beg je napao pleme Kuči[31]; Kuči su uz pomoć Klimenta i Pipera dva puta porazili vojsku Sulejman bega i zauzeli Medun gde su uzeli veliku količinu oružja i opreme.[28] Klimenti su 1692. godine pomogli Sulejman Bušatliji da otme Cetinje od udruženih Crnogoraca i Mlečana.[30]

Godine 1689. Klimenćani su dobrovoljno prijavljivali u carsku armiju Svetog rimskog carstva tokom kampanje na Kosovu. Prvobitno su bili u službi Sulejmana, ali nakon pregovora sa mletačkim zvaničnicima, napustili su osmansku vojsku.[32] U oktobru 1689. godine Arsenije III Čarnojević se udružio sa Habsburzima i dobio titulu vojvode. Čarnojević se sastao sa Silviom Pikoliniom u novembru iste godine i pod svojom komandom stavio veliku vojsku Srba, uključujući i Klimente.[33]

Andrija Luburić u knjizi Porijeklo i prošlost dinastije Petrovića (1940. g., str 18.) navodi tri vladara Klimenta: cara Vuka Dodića iz 17. vijeka, kojeg spominje turski istoričar Mustafa Naim u svojoj istoriji Turske Tarihi naima, knj.3., str 377. (3. izdanje), kralja Ulju Đonovića iz doba Morejskog rata (kraj 17. vijeka) i u prvoj polovini 18. v. kralja Deda Gavru o kojem je pisao Pavle Rovinski. Odred Klimenta protiv Sulejman paše Bušatlije je predvodio Mršin sin, vojvoda Jovan koji je bio djed Karađorđev. (str 19.) [34] Lazar Tomanović je zapisao da su mnogi od arbanaških plemena, došavši u Podgoricu, zadržali ako ne većina pravoslavlje, svi bar srpski jezik. Klimenti su bili do 17. vijeka pravoslavni, a stari ljudi i tada pamte (kraj 19. vijeka) kako su govorili srpski i uz gusle pjevali.[35] Pavle Rovinski je zapisao da je u narodnom predanju (pesmi) ostalo sećanje na protuturski pohod s kraja 17. ili početka 18. veka. Pohod su organizovala dvojica vasojevićkih vojvoda, Đeko i Vuksan iz Trešnjeva. Pozvali su i kučkog vojvodu Radonju i pored ostalih i kralja Dedu klimenačku glavu. On je bio glavar Klimenta, koji žive u susedstvu s Kučima i Vasojevićima. Rovinski piše, da su tada (u doba Rovinskog) bili katolici i da računaju sebe u Albance i da su nekada bili Srbi.[36]

18. vek[uredi | uredi izvor]

Pešterska visoravan

1702. godine Osmansko carstvo je uspelo da slomi otpor Klimenta pod vođstvom skadarskog paše Hudaverdi Mahmut Begolija koji je iz Peći. Nakon što je slomio pobune u Ulcinju, Baru i Skadru, Hadaverdi-paša je rešio da jednom zauvek slomi otpor Klimenta. Uz pomoć drugih planinskih plemena koje je pridobio i na taj način uspeo da zatvori Klimente na sve tri strane, a na četvrtoj strani prema Gusinju. Hodaverdi-paša je Klimenćanima zatvorio prolaz podigavši jedno veliko utvrđenje. Tako ih je skadarskih paša odvojio od ostalog sveta. Zbog izolacije i zatvorenosti Klimente nisu mogli nabaviti ništa. U velikoj oskudici hrane Klimenti su se posluživali mesom svoje stoke. Ali stoku je te godine udarila neka bolest, koja se prenela i na narod i usled toga narod je umirao, što od bolesti, a što od gladi. Nakon nekog vremena Klimente su odlučile da se obrate paši s ponudom da mu se predaju. Osmanlije su presudile da za kaznu Klimenti moraju biti deportovani u Bosanski pašaluk—Novopazarski sandžak, na spahiluk Mahmutbegovića, na današnjoj teritoriji Peštera i Turinske župe. Paša je samo narodu iz Selca dozvolio da ostanu na svoja ognjišta, jer je njihov vođa prešao na islam i obećao paši da će sav narod iz Selca preći na islam, i nakon prelaska na islam data im je uprava nad Gusinjem. Ukupno je 251 domaćinstava (1.987 ljudi) iz plemena Klimenti 1702. godine bilo preseljeno na područje Peštera. Drugi su bili preseljeni u Gnjilane na Kosovu. U isto vreme naseljeni su Klimente i u Rugovu u okolini Peći i Rožaja, kako se vidi iz jednog turskog dokumenta iz 1702. godine u kome piše da su dobili zemlju koja nije u vlasništvu raje. Godine 1711. Osmanlije su ponovo napale Klimente u znak osvete za pobunu, ali Klimente su pobedili. Konjanici su se probili do Peštera sa ciljem da povedu nazad preostale Klimente. Međutim, obred se zaprepastio kada je shvatio da od 130 porodica, samo 50 je pristalo da se vrati, a ostalih 80 je odbilo da se vrati. Hudaverdi Mahmut-paša Begoli je dozvolio katoličkim misionarima da se vrate u Sandžak i da podignu katoličke katedrale u Uglu i Kamešnici. Iste godine je napravljena džamija u Uglu, koja je najstarija džamija na Pešteru.[37]

U 18. veku, Hoti i Klimenti su pomagali Kučima i Vasojevićima u borbama protiv Osmanlija.[38] Posle poraza Austrijanaca u austrijsko-turskom ratu 1737. godine, kroz Novi Pazar su prošli Srbi, koji su se sa pećkim patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabentom povlačili na sever, na teritoriju Habzburške monarhije.[39] Bili su to pripadnici fisa iz Pasišta, blizu Kručeva.[40] Mada ih je krenulo mnogo, većina ih je postradala od iznenadnog napada Turaka, kod jednog mesta na reci Kolubari.[41] Oko 1.600 njih se naselilo u selima Martinci[42],Nikinci i Hrtkovci, gde su se kasnije asimilovali u Hrvate.[43] Klimente je 1737. godine poveo na teritoriju Austrije njihov duhovni vođa Mihael Lam. Godine 1830. oni su još govorili svojim maternjim, albanskim jezikom, a što se tiče odevanja još su samo žene držale do svoje tradicije (sa mnoštvom boja).[44] Po Barteštajnu (1866) oni su se u Sremu već "poslovenili" i govore srpskim jezikom, iako su katolici. Simeon Piščević je u svojoj Istoriji srpskog naroda iz 1795. o njima zapisao da nisu pravi Albanci i da se od njih dosta razlikuju, a da su Srbi većina u Albaniji (u koju je računao i Crnu Goru i Brda).[45] Glavno od tri naselja Klimenta u Vojvodini ne navodi kao Hrtkovce, nego kao Rtkovce.[46]

Popis Klimenti katolika u okolini Sjenice i Tutina 1721. godine.

mesto domaćinstava članova
Kamešnica 39 410
Međugor 13 99
Aliveroviće 5 41
Rasno 4 30
Tuzinje 14 85
Rastenoviće 13 75
Krnja Jela 6 74
Ugao 20 166
Leskova 12 99
Braćak 3 35
Devreč 2 16
Šaronje 1 3
Glogovik 6 72
Gujiće 1 12
Guceviće 2 17
Roselana 4 23
Dragojloviće 2 16
Štavalj 3 14
Brnjica 2 18
Cetanoviće 9 95
Družiniće 7 75
Duga Poljana 5 35
Buče 3 46
Konjari 5 28
Žirče 4 28
Kovači 3 17
Paljevo 3 15
Crniš 2 12
Radohovci 2 16

19—20. vek[uredi | uredi izvor]

Mlada albanska virdžina okružena muškarcima u Selcu 1908. godine.

Godine 1833. Srbi dobijaju knjaževinu overenu hatišerifom. Teritoriju Peštera i okoline je još dugo vremena Srbi nisu uspeli da osvoje, najviše zaslugom ovog plemena. Osim toga, postali su i barjaktari u širenju islama, mešanjem i ženidbom, su uticali i na mnoga okolna hrišćanska sela da pređu na islam.

Sredinom 19. veka Klimenti ili Cimirote[47] (ili Cimiote) sa oko 200 kuća stanuju u tri mesta u tadašnjem predelu Albaniji: Nikče, Selca i Vukoli. Svako selo je položeno pored jednog izvora, čija se voda sliva u reku Zem ili Cjevnu. Nikče su "najznatnije" pleme, a "najdivljačniji" su oni u Selcima.[1]

Tokom albanskog ustanka protiv Osmanlija 23. juna 1911. godine albanska plemena i ostali revolucionari okupili su se u Crnoj Gori i izradili memorandum Geče koji je zahtevao albanska sociopolitička i jezička prava, memorandum su potpisali tri pripadnika plemena Klimenti.[48] U kasnijim pregovorima sa Osmanlijama, dogovoreno je da se plemena amnestiraju i vlada je obećala da će da izgradi jednu do dve osnovne škole u nahiji Klimenti i da isplati sve zarade nastavnika koji su im dodeljeni.[48]

26. maja 1913. godine, 130 lidera iz plemena Gruda, Hoti, Klimenti, Kastrati, Škrielj je poslalo peticiju britanskom admiralu Sisilu Berniju u Skadru protiv pripajanja njihovih teritorija Crnoj Gori.[49] Franc Baron Nops 1920. godine pominje da su Klimente jedne od prvih albanskih plemena, što je najčešće pomenuto od svih.[50]

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Klimente u Albaniji su odigrale ključnu ulogu u formiranju albanskog nacionalnog korpusa. Na kraju Drugog svetskog rata, albanski komunisti poslali su vojsku na severu Albanije da poraze svoje neprijatelje, nacionalističke snage. Komunističkim snagama su pružile otpor nacionalističke jedinice u oblastima Nikaj-Mertur, Dukađini i Kliment, koji su bili antikomunisti. Klimente je predovio Prek Cali. Dana 15. januara 1945. godine na mostu Tamara vodila se borba između albanske 1. brigade i nacionalističkih snaga. Komunističke snage su izgubile 52 vojnika, dok je u njihovoj odmazdi brutalno ubijeno oko 150 ljudi u Keljmendu.[51] Lider albanskog nacionalnog korpusa Prek Cali je bio pogubljen od strane komunista.

Ovaj događaj je bio polazna tačka drugih drama, koje su se odvijale tokom diktature Envera Hodže. Klasna borba je bila strogo primenjivana, dok su ljudska prava i sloboda bile odbijane. Klimenti su bili izolovani zbog granice koja je bila zatvorena i zbog nedostatka puteva. Mnogi Klimenti su pobegli u Jugoslaviju, a oni koji nisu uspeli da pređu u Jugoslaviju bili su ubijeni na samoj granici.[52]

Etnografija[uredi | uredi izvor]

Folklor[uredi | uredi izvor]

Tokom uskršnjih praznika u Selču i Vukelju se demon koji je pojeo dete simbolično spaljuje.[53] Za vreme Božića obavlja se pomana i ljudi nose hranu na grobove svojih predaka. Kao i u drugim severno albanskih plemenima Kanun (zakon) se primenjuje i kod Klimenta. Prema istraživanjima Fransoa Barona Nopsa, Klimenti su najomiljenije i najistaknutije od svih severno albanskih plemena.[54]

Familije[uredi | uredi izvor]

Keljmendi[uredi | uredi izvor]

Oblast se sastoji od šest sela: Boga, Nikč, Selce, Tamar, Vermoš i Vukelj, svi su deo opštine Keljmendi. Njihovi plemenski susedi su Kuči i Hoti na zapadu, a Vasojevići na severu. U kasnom osmanskom periodu plemstvo Klimenta činilo je 500 katoličkih i 50 muslimanskih domaćinstava.[55] U donjem tekstu su nalazi lista sela, a ispod imena sela su prezimena porodica:

Crna Gora[uredi | uredi izvor]

Plav-Gusinje
  • Ahmetaj i Ahmetović, iz Vusanja. Potomci su Ahmeta Nikaja, sina Nike Nrelaja i unuka Nrla Balaja, a potiču od Vukelja u severnoj Albaniji.
  • Bacaj
  • Balaj (Balić) u Grnčaru. Predak im je emigrirao u Plav-Gusinje 1698. godine iz sela Vukelj ili Selca na severu Albanije i prešao na islam iste godine. Najbliži rodovi ovog bratstva su Balidemajt/Balidemić. Legenda govori da su bratstva Balaj, Balidemaj i Vukelj potekli od tri brata. Međutim, jedan član bratstva Vukelja stupio u brak sa devojkom iz bratstva Balić, koji je kasnije rezultirao prekidanjem odnosa sa bratstvom Vukelj.
  • Balidemaj (Bal (j) idemaj-Balidemić) iz Martinovića. Ovaj ogranak bratstva ostao je privržen katolicizmu tokom tri generacije, sve dok nije Martinov praunuk prešao na islam, uzimajući ime Omer. Od tada, porodica je bila poznata kao Omeraj/Omerović. Donedavno je ime prezime porodice promenjeno u Balidemaj, po imenu Bali Bali, komandanta iz bitke kod Novšića (1789). Najbliži rodovi bratstva su Balajt-Balići. Legenda govori da su bratstva Balaj, Balidemaj i Vukelj nastala od tri brata.
  • Bručaj (Bručević) su potomci katoličkog Albanca Bruča Nrelaja, sina Nrla Balaja, a potiču od Vukelja na severu Albanije.
  • Čakaj (Cakić)
  • Canaj (Canović) iz sela Bogajići, Višnjevo i Đurička Rijeka. Preseljeni su u Plav-Gusinje 1698. godine iz sela Vukelj na severu Albanije i poislamljeni iste godine.
  • Čelaj (Čeljaj-Čelić) iz sela Vusanje i Vojno Selo. Potomci su Nrlea Balaja. Porodica Nikča su deo Čeljaja.
  • Dedušaj (Dedušević) iz Vusanja. Potomci su katoličkog Albanca po imenu Ded (Deduš) Balaj, sin Nrela Balaj, a potiču iz sela Vukelja na severu Albanije.
  • Hakaj (Hakanjin) u Hakanju.
  • Hasilović iz Bogajića.
  • Gočaj (Gočević) iz Vusanja.
  • Đonbaljaj (Đonbalić; takođe poznati i kao Đombal (j) aj-Đombalić) iz Vusanja, rođaci su sa Čeljajima u Vojnom Selu. Njihov predak katolički Albanac po imenu Đon Balaj, emigrirao je sa sinovima. Bala, Aslan, Tuča i Hanasan; zajedno sa svojim bratom Nrelom i njegovom decom: Nikom, Dedom (Deduš), Stanišom, Bručom i Vukom iz sela u Vukelju na severu Albanije. Po dolasku Đon i njegovi potomci su se naselili u selu Vusanje-Vuthaj i poislamili se, bili su poznati i kao Đonbalaj. Rođacu su sa Ahmetajt/Amhetovićima, Bručajt/Bručevićima, Čelajt/Čelićima, Gočaj/Gočevićima, Lekajt/Lekovićima, Selimajt/Selimovićima, Kosajt/Ćosovićima, Ulajt/Uljevićima, Vučetaj/Vučetovićima.
  • Kukaj (Kukić) iz Vusanja.
  • Lecaj (Ljecaj) su iz Martinovića. Poreklom su iz Vukelja na severu Albanije.
  • Lekaj (Leković) iz Gornje Rženice i Vojnog Sela. Poreklom su iz Vukelja na severu Albanije. Potomci su izvesnog Leke Pretaši Nikaja.
  • Martini (Martinović) iz Martinovića su. Osnivač ovog sela, rodonačelnik ovog bratstva i predak je bio katolički Albanac Martin, koji je emigrirao u selo Trepča krajem 17. veka iz Selca na severu Albanije.
    • Hasanđekaj (Hasanđekići) iz Martinovića. Oni su potomci Hasana Đekaja iz Vukelja, muslimana iz bratstva Martini.
    • Preljvukaj (Prelvukić) iz Martinovića. Potomci su Prelje Vuka iz Vukelja, iz bratstva Martini.
  • Musaj (Musić), predak im je emigrirao u Plav-Gusinje 1698. godine iz sela Vukelj na severu Albanije i prešao na islam iste godine.
  • Novaj (Novović)
  • Pepaj (Pepići) iz Pepića.
  • Rekaj (Reković) iz Bogajića, preselio se u Plav-Gusinje oko 1858. godine.
  • Rugova (Rugovac) iz Višnjeva, imaju rođake u Vojnom Selu i Babinom Polju. Oni su iz plemena Klimenti od bratstva Rugove na Kosovu.
  • Ćosaj/Ćosja (Ćosović) iz Vusanja. Potomci su Kosa Stanišaja, sina Staniše Nrelaja i potiču iz sela Vukelj na severu Albanije.
  • Selimaj (Selimović)
  • Smajići u Novšićima.
  • Uljaj (Uljević) u Vusanju. Poreklom su iz Vukelja na severu Albanije. Potomci su izvesnog Ulja Nikaja, sina Nike Nrelaja.
  • Vukelj u Doljima. Njihov predak se preselio u Gusinje 1675. godine iz sela Vukelj na severu Albanije.
  • Vučetaj (Vučetović) u Vusanju. Poreklom su iz Vukelja na severu Albanije. Potomci su izvesnog Vučeta Nikaja, sina Nike Nrelaja.

Porodice Đombolj (alb. Gjonbalaj-Gjombalaj), Uljaj (alb. Ulaj), Ahmetaj i Vučetaj ranije su se prezivele prezimena Ćombolić, Uljević, Amhetović i Vučetović (alb. Vuçetaj).[56]

Skadarska Krajina i Šestani
  • Dabović iz Gureza, Livara i Gornjih Šestana. Mogu se naći u Skadru. Imaju rođake iz bratstva Lukić u Krajini.
  • Lukić - Povezani su sa bratstvom Dabović u Krajini.
  • Radovići u Zagonju.
Ostala mesta

Porodice Dobanović, Popović i Perović u Seocu u Crmnici su poreklom iz plemena Klimenti.[57] Ostale porodice iz plemena Klimenti uključuju Mujziće iz Ćirjana, Džaferovića iz Besi, Velovići, Odžići i Selmanovići u Donjim Murićima.[58] Porodice Mari i Gorvoki jedne od glavnih porodica u bratstvu Koći, pleme Kuči vuku poreklo iz plemena Klimenti.[59]

U Rugovi, na Kosovu, većina sadašnjeg stanovništva potiče iz plemena Klimenti. Fis (pleme) Klimenti u Rugovi uključuje i porodice koje su emigrirale iz plemena Škrijelj, Kastrati i Šalja. Najstarije porodice iz plemena Klimenti u Rugovi su Ljaići, tvrde da im je predak došao iz Nikča u severnoj Albaniji.[60]

Poznati Klimenćani[uredi | uredi izvor]

Rodom
  • Prek Cali (1872—1945) barjaktar plemena Klimenti, vođa pobunjenika, gerilac iz Drugog svetskog rata. Rođen je u Vermošu.
  • Nora Keljmendi (17. vek) albanska heroina koja je ubila bosanskog pašu.
  • Adrian Aliaj, albanski fudbaler, rođen u Skadru.
Poreklom iz plemena Klimenti

Genetika[uredi | uredi izvor]

Dokazano je da su Klimentima genetski bliži Z16988 Nemci i Britanci, nego Bjelopavlići i ostali balkanski narodi. Najverovatnije je da je od klimentskih predaka Ilira otišla jedna grana da živi na prostor Nemačke. Većina E-Z16988 Nemaca iz jugozapada Nemačke i Britanaca sa ovom haplogrupom se prezivaju Smit.[62]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b "Narodni Koledar" za 1863. godinu, Zadar 1864. godine
  2. ^ „Klimente: priča o zaboravljenom narodu na prostoru Srbije”. Noizz.rs (na jeziku: rs). 15. 1. 2020. Pristupljeno 22. 6. 2020. 
  3. ^ Fishta 1937, str. 432.
  4. ^ Dnevno Marin Vlahović: NEĆE IM BITI DRAGO: Otac moderne Srbije podrijetlom je – Albanac i katolik!, www.dnevno.hr, 3. oktobra 2017. (pristupljeno 25. maja 2018.)[nepouzdan izvor?]
  5. ^ "Sedmica", Novi Sad 27. juna 1854. godine
  6. ^ F. Lippich in: F. Baxhaku & K. Kaser (eds) (1996). str. 83.
  7. ^ Duram 1928, str. 22.
  8. ^ Elsie 2015, str. 23.
  9. ^ Hyacinthe Hecquard, Histoire et description de la HauteAlbanie ou Ghégarie, Paris 1859
  10. ^ Miloš Velimirović, Na Komovima, Bratstvo 5, Beograd 1892, 24
  11. ^ A. Jovićević, Malesija
  12. ^ Peruničić, Branko (1985). Pisma srbskih konzula iz Prištine 1890.-1900, pp. 318. Beograd: Narodna knjiga. 
  13. ^ Gugl mape, Selce, Vukel i Nikč. 
  14. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 349., 351. Beograd: Službeni glasnik. 
  15. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj Đurđev, Branislav (1984). Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena. Titograd: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti. str. 8—19, 22—32, 47—56, 63—66, 101, 114, 165, 185—186, 202. 
  16. ^ a b v g Elsie 2015, str. 27.
  17. ^ a b v g d Pulaha, Selami (1974). Le cadastre de l'an 1485. du Sandjak de Shokoder (Defter-i mufassal-i liva-i Iskenderiye) II. Tirana. str. 385—389. 
  18. ^ Stanojević & Vasić 1975, str. 97.
  19. ^ a b Elsie 2015, str. 28.
  20. ^ Vasić, Milan (1991), „Etnički odnosi u jugoslovensko-albanskom graničnom području prema popisnom defteru sandžaka Skadar iz 1582/83. godine”, Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji : zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog u Cetinju 21, 22. i 23. juna 1990 (na jeziku: Serbo-Croatian), OCLC 29549273 
  21. ^ Elsie, Robert (2003). Early Albania: a reader of historical texts, 11th-17th centuries. Otto Harrassowitz Verlag. str. 159. ISBN 978-3-447-04783-8. Pristupljeno 18. 11. 2011. 
  22. ^ Bolizza (1614). „Mariano Bolizza, report and description of the sanjak of Shkodra (1614)”. 
  23. ^ Kulišić, Špiro (1980). O etnogenezi Crnogoraca (na jeziku: Montenegrin). Pobjeda. str. 41. Pristupljeno 19. 11. 2011. 
  24. ^ Lambertz, Maximilian (1959). Wissenschaftliche Tätigkeit in Albanien 1957 und 1958. Südost-Forschungen. S. Hirzel. str. 408. Pristupljeno 19. 11. 2011. 
  25. ^ Lenormant, François (1866). Turcs et Monténégrins (na jeziku: French). Paris. str. 124—128. Pristupljeno 19. 11. 2013. 
  26. ^ Elsie 2015, str. 32.
  27. ^ a b Bartl, Peter (2007). Albania sacra: geistliche Visitationsberichte aus Albanien. Otto Harrassowitz Verlag. str. 139. ISBN 978-3-447-05506-2. Pristupljeno 18. 11. 2011. 
  28. ^ a b Mitološki zbornik. Centar za mitološki studije Srbije. 2004. str. 24,41—45. 
  29. ^ Zbornik za narodni život i običaje južnih slavena. 1930. str. 109. 
  30. ^ a b v g Karadžić. 2—4. Štamparija Mate Jovanovnića Beograd. 1900. str. 74. „Crnogorci su pristali uz Turke protiv Klimenata i njihovih saveznika Mlečana), a sedamdeset i dve godine kasnije, 1685. god., Sulejman paša Bušatlija uspeo je da prodre na Cetinje samo uz pripomoć Brđana, koji su bili u zavadi s Crnogorcima! To isto dogodilo se 1692. god., kad je Sulejman-paša ponovo izišao na Cetinje, te odatle odagnao Mlečane i umirio Crnu Goru, koja je bila pristala pod zaštitu mletačke republike. Brđani su malo vodili računa, da ne napadaju na svoje saplemenike, jer im je plen bio glavna svrha. Od klementaških pak napada naročito najviše su patili Plav, Gusinje i pravoslavni živalj u tim krajevima. Gore sam napomenuo da su se ovi spuštali i u pećki kraj, i tamo su bili toliko silni, da su im pojedina sela i palanke morali plaćati danak.” 
  31. ^ Zapisi. 13. Cetinjsko istorijsko društvo. 1940. str. 15. „Marta mjeseca 1688 napao je Sulejman-paša na Kuče” 
  32. ^ Malcolm, Noel (1998). Kosovo: a short history. Macmillan. str. 155. ISBN 978-0-333-66612-8. Pristupljeno 18. 11. 2011. 
  33. ^ Grothusen 1984, str. 146
  34. ^ Luburić, Andrija (1940). Porijeklo i prošlost dinastije Petrovića, pp. 18., 19. 
  35. ^ Tomanović 2007, str. 339.
  36. ^ Rovinski 1998, str. 80.
  37. ^ Elsie 2001, str. 32
  38. ^ Mita Kostić, "Ustanak Srba i Arbanasa u staroj Srbiji protivu Turaka 1737-1739. i seoba u Ugarsku", Glasnik Skopskog naučnog društva 7-8, Skoplje (1929). str. 225, 230, 234
  39. ^ Albanische Geschichte: Stand und Perspektiven der Forschung, pp. 239 (jezik: nemački)
  40. ^ "Narodni Koledar" za 1863. godinu, Zadar 864. godine
  41. ^ "Vreme", Beograd 20. decembar 1939. godine
  42. ^ Johan Kristof Barteštajn: "Kratak izveštaj o stanju rasejanoga mnogobrojnoga ilirskoga naroda...", Beč 1866. godine
  43. ^ Jankulov, Borislav (2003). Pregled kolonizacije Vojvodine u XVIII i XIX veku. Novi Sad - Pančevo. str. 61. 
  44. ^ "Zbornik Matice srpske za istoriju", Novi Sad 1999. godine
  45. ^ Piščević 2018, str. 310-313.
  46. ^ Piščević 2018, str. 311.
  47. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpski rječnik istumačen njemačkijem i latinskijem riječima", Beč 1852. godine
  48. ^ a b Gawrych 2006, str. 186-187.
  49. ^ Pearson 2004, str. 43.
  50. ^ Südost Forschungen, Vol 59-60. str. 149, [1] (jezik: nemački)
  51. ^ Ndue Bacaj (Gazeta "Malësia") (mart 2001), Prek Cali thërret: Rrnoftë Shqipnia, poshtë komunizmi (na jeziku: Albanian), Shkoder.net, Arhivirano iz originala 24. 12. 2013. g., Pristupljeno 25. 12. 2013 
  52. ^ a b Martini, Luigj (2005). Prek Cali, Kelmendi dhe kelmendasit (na jeziku: Albanian). Camaj-Pipaj. str. 66. ISBN 9789994334070. 
  53. ^ Elsie 2001, str. 152.
  54. ^ Elsie 2015.
  55. ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. London: IB Tauris. str. 31. ISBN 9781845112875. 
  56. ^ Vojska, Volume 8, Issues 405-414. Vojnoizdavački i novinski centar. 1999. str. 48. „Džomboljaj, Uljaj, Ahmetaj, Vučetaj... Ali one su pre desetak i više godina ima- li prezimena Džombolić, Ulje- vić, Ahmetović, Vučetović” 
  57. ^ Petrović 1941, str. 112. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFPetrović1941 (help)
  58. ^ Petrović 1941, str. 111–112. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFPetrović1941 (help)
  59. ^ Erdeljanović, Jovan (1907). Kuči - pleme u Crnoj Gori. str. 148. 
  60. ^ Petrović, Mihailo (1941). Đerdapski ribolovi u prošlosti i u sadašnjosti. 74. Izd. Zadužbine Mikh. R. Radivojeviča. str. 175—176, 184. 
  61. ^ „Paionët e Vardarit i gjejmë Kelmendas në luginën e Drinit Shtegëtimi i paionëve nga liqeni i Shkodrës në luginën e Vardarit Nga RAMIZ LUSHAJ”. Voice of Albanians- Zëri i Shqiptarëve. Pristupljeno 26. 5. 2018. 
  62. ^ „E-Z16988 – Rod Klimenti”. Bošnjački DNK. Pristupljeno 25. 5. 2018. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[[commons:Category:Kelmend|]] na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Клименти&oldid=27550124”