Kapije Beograda

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ovaj članak opisuje objekte u Beogradu koji se nazivaju kapijama, većinom na Beogradskoj tvrđavi.[1]

Nekadašnje rimske kapije[uredi | uredi izvor]

Ostaci južne kapije Singidunumskog kastruma su pronađeni prilikom adaptacije zgrade Biblioteke grada Beograda, na kraju Knez Mihailove ulice (44° 49′ 12″ N 20° 27′ 12″ E / 44.82000° S; 20.45333° I / 44.82000; 20.45333 (Kapija Singidunumovog kastruma)). Kapija je bila flankirana kulama, ostaci jedne se nalaze u podrumu biblioteke a druga je bila preko puta ulice u parkiću sa Rakićevom bistom. Na skoro istom mestu se nalazi semafor na kojem šetači čekaju da pređu ulicu i uđu u Kalemegdanski park, na istom mestu gde bi pre par hiljada godina stajali da uđu u rimsko utvrđenje.[2]

Severozapadna kapija kastruma (prema ušću reka) bila je približno na istom mestu kao današnja Defterdarova kapija.[3]

Kapije na današnjoj tvrđavi[uredi | uredi izvor]

Kapije Gornjeg grada[uredi | uredi izvor]

Ovo su kapije u zidinama Gornjeg grada Beogradske tvrđave. Treba primetiti da kapije koje su funkcionalno povezane, nisu u istoj liniji. Ovim se sprečava direktna upotreba opsadnih sprava na unutrašnjoj kapiji, ako bi bila probijena spoljna.

Naziv Izgled Izgrađena Lokacija Opis
Sahat kapija Sahat-kapija i nad njom sahat-kula 17. vek 44° 49′ 23″ N 20° 27′ 2″ E / 44.82306° S; 20.45056° I / 44.82306; 20.45056 (Clock Gate) Jugoistočna kapija (prema gradu) na unutrašnjem zidu, povezana mostom sa Unutrašnjom Stambol kapijom. Mostovi u tvrđavi su bili drveni, da bi se u slučaju napada mogli spaliti. Kapija je nazvana po Sahat Kuli, izgrađenoj u 19. veku, a samu kapiju je u 17. veku izgradio venecijanski inženjer Andrea Kornaro, pa je ponekad nazivaju i Kornarova kapija. Zanimljivo da je Kornaro došao na tvrđavu u vreme austrijske okupacije 1688-1690, a zatim prebegao Turcima koji su preoteli tvrđavu i nastavio radove za njihov račun u sledećoj deceniji.[4]
Barokna kapija Baroc Gate 18. vek 44° 49′ 23″ N 20° 27′ 2″ E / 44.82306° S; 20.45056° I / 44.82306; 20.45056 (Clock Gate) Jedna od mnogobrojnih na Beogradskoj tvrđavi, izgrađena tokom velike austrijske rekonstrukcije Beogradske tvrđave, u prvoj polovini 18. veka, na osnovu projekta Nikole Doksata de Moreza. Austrijanci su ovu novu kapiju izgradili u okviru jugoistočnog bedema, radi stvaranja simetrije sa glavnom tvrđavskom kapijom – Stambol kapijom.
Defterdarova kapija Defterdar's Gate 44° 49′ 26″ N 20° 26′ 56″ E / 44.82389° S; 20.44889° I / 44.82389; 20.44889 (Defterdar's Gate) Ova kapija se nalazi u severozapadnim unutrašnjim zidinama (prema ušću Save u Dunav), nasuprot Sahat kapije. Iz Donjeg grada je dostupna strmim stepenicama. Ulazni kompleks je delimično očuvan. Desno od nje, gledano iz Gornjeg grada, nalazi se (suva) Česma Mehmed-paše Sokolovića.
Despotova kapija Despot's Gate 1404-1427 44° 49′ 30″ N 20° 27′ 2″ E / 44.82500° S; 20.45056° I / 44.82500; 20.45056 (Despot's Gate) Despotova kapija je u severoistočnim unutrašnjim zidinama (prema Dunavu), odmah pored Dizdareve kule sa kojom čini najočuvaniji srednjovekovni deo tvrđave. Izgrađena je u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića nad Beogradom 1404-1427. Mostom je povezana sa Zindan Kapijom.
Unutrašnja Stambol kapija Inner Stambol Gate oko 1750 44° 49′ 21″ N 20° 27′ 3″ E / 44.82250° S; 20.45083° I / 44.82250; 20.45083 (Inner Stambol Gate) Unutrašnja Stambol kapija je jugoistočna kapija u spoljnim zidinama, povezana drvenim mostom sa pomenutom Sahat kapijom (u unutrašnjim zidinama). Takođe je nasutim zemljanim (prvobitno takođe drvenim) mostom povezana sa spoljnim ravelinom gde se put račva: levo (gledano od Stambol k.) je Spoljna Stambol kapija, a desno je Karađorđeva. Unutrašnja Stambol-kapija je izgrađena oko 1750. i nazvana je po Istanbulu (Stambolu), jer se nalazila u produžetku Carigradskog druma.
Karađorđeva kapija Karadjordje's Gate 18. vek 44° 49′ 18″ N 20° 27′ 3″ E / 44.82167° S; 20.45083° I / 44.82167; 20.45083 (Karadjordje's Gate) Južna kapija ravelina. Izgrađena je u 18. veku, a nazvana je po Karađorđu, koji je prošao kroz nju prilikom zauzimanja tvrđave 1806. Nakon povratka Turaka 1813. zazidana je kako ne bi poslužila nekom novom Karađorđu. Ponovo je otvorena tek nakon Drugog svetskog rata.
Kralj kapija King Gate oko 1725 44° 49′ 22″ N 20° 26′ 52″ E / 44.82278° S; 20.44778° I / 44.82278; 20.44778 (King Gate) Jugozapadna kapija unutrašnjih zidina (prema Savi), na suprotnom kraju od Despotove kapije. Do kapije se silazi kratkim stepeništem koje prolazi pored Rimskog bunara. Sa ostatkom grada je povezuje most. Izgrađena je oko 1725
Leopoldova kapija Leopold's Gate oko 1690 44° 49′ 30″ N 20° 27′ 6″ E / 44.82500° S; 20.45167° I / 44.82500; 20.45167 (Leopold's Gate) Spoljna istočna kapija (prema Dunavu, odn. Dorćolu), povezana mostom sa Zindan Kapijom. Izgrađena je oko 1690. i nazvana po austrijskom caru Leopoldu I.
Spoljašnja Stambol kapija Outer Stambol Gate 1840-1860 44° 49′ 20″ N 20° 27′ 7″ E / 44.82222° S; 20.45194° I / 44.82222; 20.45194 (Outer Stambol Gate) Istočna kapija ravelina (sa suprotne strane u odnosu na Karađorđevu), kroz nju se prolazi idući Carigradskim drumom prema Unutrašnjoj Stambol kapiji. Izgrađena je tokom 1840-60.
Južna kapija 15. vek Južna kapija je postojala levo od Sahat kapije (gledano iz pravca Un. Stambol kapije, odn grada). Poticala je iz srednjeg veka, zatvorena je nakon izgradnje Sahat kapije, danas služi kao muzej.
Zindan kapija Zindan Gate sredina 15. veka 44° 49′ 33″ N 20° 27′ 5″ E / 44.82583° S; 20.45139° I / 44.82583; 20.45139 (Zindan Gate) Zindan kapija je srednja kapija u pravcu Dunava, karakteristična je po tome što se nalazi između dve okrugle kule. Povezana je sa Despotovom kapijom (iznutra) i Leopoldovom k. (spolja). Izgrađena je sredinom 15. veka. Od 18. veka Turci su je koristili kao tamnicu (zindan) po čemu je i nazvana.
Gvozdena (Demir) kapija 44° 49′ 33″ N 20° 27′ 5″ E / 44.82583° S; 20.45139° I / 44.82583; 20.45139 (Zindan Gate) Sada zazidana kapija, ispod Zavoda za zaštitu spomenika, prema Rimskom bunaru

Kapije Donjeg grada[uredi | uredi izvor]

Name Photograph Built Location Description
Mračna kapija Dark Gate 44° 49′ 19″ N 20° 26′ 49″ E / 44.82194° S; 20.44694° I / 44.82194; 20.44694 (Dark Gate) Mračna kapija se nalazi na savskoj strani Donjeg grada. Kapija i okolni kompleks su značajno renovirani 2007-08.
Kapija Karla VI Gate of Charles VI 1736. 44° 49′ 33″ N 20° 26′ 57″ E / 44.82583° S; 20.44917° I / 44.82583; 20.44917 (Gate of Charles VI) Kapija Karla VI je izgrađena 1736, u vreme austrijske okupacije, kao slavoluk tadašnjeg habzburškog vladara Karla VI. Ona je jedna od retkih baroknih građevina u Beogradu.
Unutrašnja Sava kapija Inner Sava Gate.jpg
Spoljna Sava kapija Outer Sava Gate.jpg
Pristanišna kapija Port Gate 44° 49′ 39″ N 20° 26′ 58″ E / 44.82750° S; 20.44944° I / 44.82750; 20.44944 (Port Gate) Glavni ulaz u beogradsku luku u tursko doba, istočno od Kule Nebojše.
Vidin kapija Vidin Gate 18. vek 44° 49′ 37″ N 20° 27′ 6″ E / 44.82694° S; 20.45167° I / 44.82694; 20.45167 (Vidin Gate) Istočna kapija Donjeg grada (prema Dorćolu), izgrađena u 18. veku, tokom austrijskih proširenja. Prvobitna je bila flankirana s dve kule (kao Zindan kapija), ali su je Nemci 1944. digli u vazduh.[4]
Vodena kapija 1 44° 49′ 28″ N 20° 26′ 45″ E / 44.82444° S; 20.44583° I / 44.82444; 20.44583 (Water Gate I) Prva Vodena kapija se nalazi na zapadnom bedemu Donjeg grada.
Vodena kapija 2 44° 49′ 36″ N 20° 26′ 49″ E / 44.82667° S; 20.44694° I / 44.82667; 20.44694 (Water Gate II) Druga Vodena kapija, koja se koristi i danas, na severnom je bedemu, sa druge strane Nebojše kule u odnosu na Pristanišnu kapiju.

Kapije u Šancu[uredi | uredi izvor]

Name Photograph Built Location Description
Sava kapija Plaque which marks the place of Sava Gate 44° 49′ 6″ N 20° 26′ 58″ E / 44.81833° S; 20.44944° I / 44.81833; 20.44944 (Sava Gate plaque) Sava kapija je bila južna kapija Varoši. Kada su ustanici 1806. napali Beograd, ušli su upravo kroz ovu kapiju, nakon što su je otvorili Uzun Mirko i Ostoja Konda. Danas njen položaj označava spomen-ploča
Stambol kapija Plaque which marks the place of Stambol Gate 1723-1739[5] 44° 48′ 59″ N 20° 27′ 37″ E / 44.81639° S; 20.46028° I / 44.81639; 20.46028 (Stambol Gate) Zastrašujuća Stambol kapija se nalazila na Carigradskom drumu, okrenuta ostatku današnjeg grada, na današnjem mestu Narodnog pozorišta. Izgrađena je tokom austrijske okupacije 1717-39, Turci su je kasnije koristili kao mesto za javna pogubljenja i izlaganje pogubljenih. Kao simbol turske opresije, srušena je 1866.
Varoš-kapija Plaque which marks the place of Varoš Gate 44° 48′ 59.5728″ N 20° 27′ 11.1276″ E / 44.816548000° S; 20.453091000° I / 44.816548000; 20.453091000 (Varoš Gate plaque) Ova kapija bila je zid između Stambol kapije i Sava kapije, i nalazila se na uglu ulice Pop Lukine i Maršala Birjuzova. Ostaci kapije još uvek se nalaze u temeljima obližnjih kuća. Po njoj je naselje dobilo ime.
Vidin kapija Plaque which marks the place of Vidin Gate 44° 49′ 14″ N 20° 27′ 55″ E / 44.82056° S; 20.46528° I / 44.82056; 20.46528 (Vidin Gate plaque) Istočna kapija Varoši se zvala Vidin kapija, nalazila se kod današnje Prve beogradske gimnazije, na čijoj se zgradi nalazi spomen-ploča. Put od nje zvao se Vidinski drum.

Moderne „kapije“[uredi | uredi izvor]

Name Photograph Built Location Description
Istočna kapija Beograda Eastern Gate of Belgrade 1980 44° 47′ 3″ N 20° 30′ 44″ E / 44.78417° S; 20.51222° I / 44.78417; 20.51222 (Eastern Gate of Belgrade) Istočna kapija Beograda je kompleks tri stambena oblakodera, nadaleko vidljiv na prilazu Beogradu auto-putem E75. Nalazi se u naselju Konjarnik.
Zapadna kapija Beograda Western Gate of Belgrade 1977 44° 49′ 13″ N 20° 24′ 17″ E / 44.82028° S; 20.40472° I / 44.82028; 20.40472 (Western Gate of Belgrade) Zapadna kapija Beograda je oblakoder, nadaleko vidljiv. Građen je u vidu dve kule povezane mostom, tako da izgleda kao vrata, ali putevi (E75, E70) prolaze pored njega, a ne ispod.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Garašanin, Draga.1954. Arheološki spomenici u Beogradu i okolini. Godišnjak Muzeja grada Beograda Knj. I, Beograd
  2. ^ Beograd-Singidunum, treći deo, Pristupljeno 8. 4. 2013.[nepouzdan izvor?]
  3. ^ Beograd-Singidunum, četvrti deo, Pristupljeno 8. 4. 2013.[nepouzdan izvor?]
  4. ^ a b Ratna prošlost Beograda, pogl. Beogradska tvrđava (arh. Dragoljub Jovanović), izdanje NIP „Beogradske novine“ 1954
  5. ^ Rajković, Ljubinka (1973). „Još jedanput oko dva spomenika iz starog Beograda” (PDF). Annual of the City of Belgrade. Belgrade: Belgrade City Museum (XX): 229. Pristupljeno 6. 12. 2013. [mrtva veza]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Mediji vezani za članak Kapije Beograda na Vikimedijinoj ostavi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Капије_Београда&oldid=27532016”