Портал:Evropska unija/Izabrani članak 2009.
Portal:Evropska unija/Izabrani članak 2008.
Izabrani članci [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Štutgart (njem. Stuttgart) je glavni grad njemačke pokrajine Baden-Virtemberg. Sa oko 593.000 stanovnika, Štutgart je najveći grad te pokrajine i šesti po veličini u Njemačkoj, posle Dortmunda i Esena. Ovaj grad je s pokrajinskim parlamentom, sjedištem vlade Baden-Virtemberga kao i drugim pokrajinskim institucijma, politički centar te pokrajine. Najbliži veći gradovi su Frankfurt (oko 204 km sjeverozapadno) i Minhen (oko 220 km jugoistočno od Štutgarta).
Štutgart je sjedište vlade štutgartskog regiona (sa 2.666.849 stanovnika) kao i pokrajinske virtenberške evangelističke i katoličke biskupije (Biskupija Rotenburg-Štutgart).
U drugim jezicima i dijalektima, ime grada se izgovara drugačije; „Štokarda“ na italijanskom, „Eštugarda“ na portugalskom, „Štutgarto“ na esperantu. Na bavarskom dijalektu se izgovara „Štugart“, na domaćem švapskom dijalektu ime grada se izgovara „Šdurgert“, dok mještani za svoj grad kažu „Šturgert“.
Grad je bio jedan od domaćina svjetskog prvenstva u fudbalu 2006. godine.
Februar[uredi izvor]
Istorija Evropske unije predstavlja vremenski period koji počinje 1952. godine osnivanjem prve velike evropske nadnacionalne ekonomske zajednice — Evropske zajednice za ugalj i čelik. U Evropi su 1958. osnovane još dve nadnacionalne zajednice — Evropska ekonomska zajednica i Evropska zajednica za atomsku energiju, koje su se 1967. godine zajedno sa Evropskom zajednicom za ugalj i čelik ujedinile u Evropske zajednice. Godine 1993, Evropska ekonomska zajednica je, postavši jedan od tri stuba Evropske unije, ušla u njen sastav kao Evropska zajednica, a deset godina kasnije, istekom Ugovora iz Pariza, i funkcije Evropske zajednice za ugalj i čelik su postale deo nadležnosti Evropske zajednice, a samim tim i EU. Evropska zajednica za atomsku energiju je nastavila da postoji kao samostalna nadnacionalna organizacija.
Od svog nastanka, pa do današnjih dana, Evropska unija je rasla i razvijala se. Ono što je počelo kao šestočlana organizacija za slobodnu trgovinu industrijskim sirovinama, razvilo se u jedinstvenu uniju unutar čijih 27 država članica je omogućeno slobodno kretanje ljudi, roba, usluga i kapitala. Njeni građani se služe zajedničkom valutom, a članice ostvaruju jako blisku saradnju u pravnim, policijskim, odbrambenim i spoljnopolitičkim pitanjima. Od zajednice koja je izgradila Evropu iz pepela nakon Drugog svetskog rata, prerasla je u uniju sa preko 494 miliona stanovnika, sa najvišim bruto društvenim proizvodom na svetu.
Mart[uredi izvor]
Evropska komisija je izvršni organ Evropske unije, svojevrsna Vlada Evropske unije. Uz Evropski parlament i Savet Evropske unije predstavlja jedan od tri glavne institucije koje upravljaju Unijom. Predsednik i članovi Komisije se biraju od strane zemalja članica pošto su prethodno odobreni od strane Evropskog parlamenta.
Komisija je izvršni organ institucionalnog sistema Unije:
- Ima pravo da daje nacrte zakona i potom ih predstavi Parlamentu i Savetu;
- Kao Unijino izvršno telo, odgovorno je za implementiranje Evropskog zakonodavstva (direktive, regulacije, odluke), budžet i programe usvojene od strane Parlamenta i Saveta;
- Ponaša se kao čuvar Postupaka i, zajedno sa Sudom pravde, uverava se da se zakon Zajednice pravilno primenjuje;
- Predstavlja Uniju na međunarodnoj sceni i pregovara oko međunarodnih dogovora, uglavnom na polju razmene i saradnje.
April[uredi izvor]
Bratislava (slč. Bratislava, mađ. Pozsony, nem. Preßburg) je glavni i najveći grad Slovačke sa 450.000 stanovnika i centar je regije „Mali Karpati“. Bratislava je politički, kulturni i privredni centar Slovačke. Sedište je slovačkog predsedništva, vlade, parlamenta kao i nekoliko muzeja, univerziteta, pozorišta, galerija kao i mnogih drugih privrednih, kulturnih i obrazovnih ustanova. Nalazi se na reci Dunav i jedan je od najgušće naseljenih gradova u istočnoj Evropi. U periodu od 1536. do 1784. godine grad je bio prestonica kraljevine Mađarske.
Maj[uredi izvor]
Evropski parlament (EP) je jedina neposredno birana, parlamentarna institicija Evropske unije. Zajedno sa Savetom Evropske unije, on čini dvodomnu zakonodavnu granu institucija Unije i opisivan je kao jedno od najmoćnijih zakonodavnih tela na svetu.
Parlament i Savet čine najviše zakonodavno telo unutar Unije. Međutim, njihove moći su ograničene na ovlašćenja koja su zemlje članice prenele na Evropsku zajednicu. Stoga Parlament ima malo uticaja na oblasti politike koje su zemlje članice zadržale, ili su unutar druga dva od tri stuba Evropske unije. Za razliku od većine nacionalnih parlamenata, Evropski parlament nema pravo zakonodavne inicijative, i iako je on „prva institucija“ Evropske unije (koja se prva navodi u Ugovorima i ima ceremonijalno prvenstvo nad svim moćima na evropskom nivou), Savet ima veće moći u oblastima zakonodavstva u kojima se ne primenjuje procedura koodlučivanja (sa jednakim pravima izmena i odbacivanja).
Od 1970. godine, Evropski parlament, zajedno sa Savetom, ima kontrolu nad budžetom EU, i na kraju procedure, usvaja budžet u celini. Parlament takođe vrši demokratski nadzor nad Evropskom komisijom, uključujući i pravo veta nad postavljenjem Predsednika i celokupnog sastava Komisije, kao i pravo izglasavanja nepoverenja Komisiji. EP praktikuje i politički nadzor nad svim drugim institucijama Unije.
Parlament čini 785 članova Evropskog parlamenta, koji predstavljaju drugo po veličini demokratsko biračko telo na svetu (nakon Indije) i, sa 342 miliona građana sa biračkim pravom, najveće nadnacionalno biračko telo u istoriji. Parlament se bira na neposrednim izborima sa univerzalnim biračkim pravom, svakih pet godina od 1979. Izbori za Evropski parlament održavaju se u svakoj državi članici posebno, nezavisno (mada ponekad istovremeno) od nacionalnih ili lokalnih izbora. U Parlamentu su predstavnici više velikih sveevropskih političkih grupacija, kao i najvažnijih politikčih stranaka zemalja članica.
Sedište Evropskog parlamenta je u Strazburu, gde se i održavaju redovne mesečne plenarne, glasačke, četvorodnevne sednice, kako je propisano protokolom u Amsterdamskom ugovoru. Iz praktičnih razloga, međutim, tokom većeg dela meseca, pripremne zakonodavne radnje, sednice odbora, i dodatne plenarne sednice se održavaju u Briselu, gde su locirane i ostale institucije Unije. Sekretarijat Evropskog parlamenta, koji upošljava najveći deo osoblja, nalazi se u Luksemburgu. Cena održavanja dva sedišta, i čestog seljenja svih članova EP i osoblja od jednog do drugog brine brojne posmatrače. Evropski parlament je nekoliko puta zahtevao pravo da sam odredi mesto zasedanja i eliminiše sistem sa dva sedišta, ali su evropske vlade to pravo zadržale za sebe.
Jun[uredi izvor]
Beč (nem. Wien, bečki dijalekt Wean, mađ. Bécs, arhaično Vijena od engl. Vienna) je glavni grad i ujedno jedna od saveznih država Austrije. Sa oko 1.730.000 stanovnika) Beč je 10. najveći grad Evropske unije, daleko najveći grad Austrije i njeno političko, ekonomsko i kulturno središte.
Grad leži na Dunavu u najistočnijem delu Austrije nedaleko od granice sa Slovačkom, Mađarskom i Češkom, na raskršću putnih pravaca sever-jug, povezujući Baltik sa Jadranom, i zapad-istok, povezujući zapadnu Evropu sa Balkanom i dalje Azijom. Istorija Beča počinje pre oko 4 milenijuma čime se područje grada svrstava među najstarije ljudske naseobine na svetu. Beč je tako jedna od najstarijih metropola u 'srcu' Evrope, carski grad i mesto ukrštanja raznih kultura i uticaja, grad koji je vekovima imao vodeću ulogu u kreiranju političke scene Evrope i ovog dela sveta. Bio je sedište imperatora Svetog rimskog carstva, glavni grad Austrijskog carstva te Austrougarske monarhije kada je i dostigao svoj vrhunac krajem XIX veka i sa oko 2.000.000 stanovnika predstavljao četvrti grad po veličini na svetu (posle Londona, Pariza i Njujorka), kulturno središte, rečnu luku, industrijski i trgovački centar povezan sa češkim, mađarskim i južnoslovenskim zemljama.
Posle perioda pada, usled dva svetska rata i okupacije grada od strane savezničkih snaga, Beč ponovo preuzima stare funkcije trgovačkog centra koji je u dobrim odnosima sa istočnoevropskim zemljama, univerzitetskog, kulturnog i turističkog centra koji ugošćava učesnike međunarodnih konferencija i kongresa. Time je Beč danas jedan od najvažnijih kongresnih centara na svetu i sedište mnogih međunarodnih institucija, od kojih su najznačajnije organizacija za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS), Međunarodna agencija za nuklearnu energiju (IAEA), organizacija zemalja izvoznica nafte (OPEK), i jedan od četiri centra Organizacije ujedinjenih nacija. Grad je, između ostalog, i jedno od najomiljenijih evropskih odredišta turista iz čitavog sveta ali i imigranata koji čine, posebno poslednjih godina, veliki udeo u broju gradskog stanovništva. Grad godišnje posete milioni turista najviše zahvaljujući mnogobrojnim kulturno-istorijskim spomenicima, palatama i raznovrsnoj kulturnoj ponudi. Beč nosi i epitet muzičke prestonice sveta u kojoj su živeli i stvarali kompozitori kao što je Mocart ili Betoven i jednog od najznačajnijih kulturnih centara starog kontinenta.
Na osnovu studije konsultantske firme za ljudske resurse Mercer o kvalitetu života u svetskim metropolama Beč je 2015. (kao i niz godina unazad) proglašen najboljim gradom za život na svetu.
Jul[uredi izvor]
Žilina (slč. 
Žilina (помоћ·инфо), mađ. Zsolna, nem. Sillein, polj. Żylina) grad je na severozapadu Slovačke, u blizini njene tromeđe sa Češkom i Poljskom. Smeštena je na ušću Kisuće i Rajčanke u Vah, u kotlini okruženoj planinama, koje pripadaju masivu Zapadnih Karpata. Nalazi se na raskrsnici prirodnih puteva koji, još od srednjeg veka, povezuju Rusiju, Baltik i severnu Evropu sa Dunavom i južnom Evropom, a danas je jedno od najvažnijih drumsko-železničkih čvorišta u državi i nalazi se na panevropskim koridorima Va i VI.
Pod današnjim imenom se prvi put pominje 1208. godine, a 1379. godine je prvi put zabeležen grb grada, koji je i danas u upotrebi. Kralj Karlo Robert je 1321. godine Žilinu proglasio slobodnim kraljevskim gradom, dok je njegov naslednik Lajoš I posebnom poveljom Privilegium pro Slavis (izdatom 7. maja 1381. godine) izjednačio prava slovenskih i nemačkih građana. Vrhunac u svom razvoju grad je doživeo u 17. veku, nakon čega počinje njegova stagnacija, sve do dolaska železničke pruge 1872. godine, čime je otpočeo novi razvoj grada i njegova industrijalizacija.
Danas u Žilini živi 85.399 stanovnika, što je čini petim gradom u Slovačkoj po broju stanovnika. Sedište je jedne od osam krajeva Slovačke (Žilinskog kraja) i jednog od njenih okruga (okrug Žilina), univerzitetsko središte, a od 2008. godine i novoformirane Žilinske biskupije. Jedan je od najvećih privrednih centara u državi, naročito posle dolaska automobilskog giganta KIA, koji je u gradu podigao fabriku vrednu milijardu evra, čime je Žilina postala jedno od tri sedišta automobilske industrije u Slovačkoj.
Avgust[uredi izvor]
_1.jpg)
Evropska komisija je izvršni organ Evropske unije, svojevrsna Vlada Evropske unije. Uz Evropski parlament i Savet Evropske unije predstavlja jedan od tri glavne institucije koje upravljaju Unijom. Predsednik i članovi Komisije se biraju od strane zemalja članica pošto su prethodno odobreni od strane Evropskog parlamenta.
Komisija je izvršni organ institucionalnog sistema Unije:
- Ima pravo da daje nacrte zakona i potom ih predstavi Parlamentu i Savetu;
- Kao Unijino izvršno telo, odgovorno je za implementiranje Evropskog zakonodavstva (direktive, regulacije, odluke), budžet i programe usvojene od strane Parlamenta i Saveta;
- Ponaša se kao čuvar Postupaka i, zajedno sa Sudom pravde, uverava se da se zakon Zajednice pravilno primenjuje;
- Predstavlja Uniju na međunarodnoj sceni i pregovara oko međunarodnih dogovora, uglavnom na polju razmene i saradnje.
Septembar[uredi izvor]
Hajdelberg (nem. Heidelberg) je grad u Nemačkoj, u pokrajini Baden-Virtemberg. Nalazi se na reci Nekar, na pola puta između Frankfurta i Štutgarta. Ima 145 hiljada stanovnika (2007).
Hajdelberg je stari grad. Prvi put se pominje 1196. godine. Iznad starog hajdelberškog grada uzdiže se veliki stari zamak. Napravljen kao tvrđava, a u XVI veku je pretvoren u zamak. Zapalili su ga Francuzi u ratu 1683. i uskoro potom je obnovljen. Ali, ponovo je izgoreo 1764. i napustio ga je knez-izbornik. Kasnije nije obnavljan, već je građa razvlačena. Godine 1800. delimično je konzerviran.
Danas je Hajdelberg atraktivna mešavina starog i novog, srednjovekovnog i modernog. U blizini se nalazi velika američka vojna baza, sa komandom američke vojske za Evropu.
Oktobar[uredi izvor]
Malaga (šp. Málaga) je posle Sevilje drugi po veličini grad autonomne zajednice Andaluzije i glavni grad pokrajine Malaga. Malaga je sa 565.000 stanovnika oko peti grad u Španiji po broju stanovnika.
Nalazi se na krajnjem zapadu Mediterana, na nešto više od 100 kilometara od Gibraltara. Demografski, Malaga je najgušće naseljen grad Koste del Sol. Okružena je planinskim vencima, a dve reke, Gvadalmendina i Gvadalorse, prolaze kroz grad i ulivaju se u Mediteransko more.
Novembar[uredi izvor]
Versajski dvorac (franc. Château de Versailles, Palais et parc de Versailles) je bila rezidencija francuskih kraljeva Luja XIV, Luja XV i Luja XVI. Smeštena je na 11 hektara kod grada Versaja jugozapadno od Pariza, i okružena sa 815 hektara parkova. Ovaj dvorac-spomenik je čuven u svetu po svojoj lepoti, kao i po značajnim događajima koji su se tu odigrali. Kraljevi su sa svojim dvorjanima bili stanovnici dvorca od 1682. do 1789, sa izuzetkom nekoliko godina u periodu regentstva Filipa, vojvode Orlenskog (1715-1723). Versaj je postao simbol vrhunca francuske monarhije.
Dvorac Versaj je nastao kao lovački dvorac Luja XIII, koji su od 1661. značajno dogradile arhitekte Luja XIV: Luj le Vo, Fransoa Dorbej, Žil Arden-Mansar i Rober de Kot. Unutrašnju dekoraciju je dizajnirao Šarl Lebren, a parkove Andre le Notr. Tako je nastao po mnogima najlepši od svih dvoraca Evrope. Unutar zidina Versaja živelo je oko 6.000 ljudi, a dvorac ukrašavaju mnogobrojne fontane i predivno zelenilo. U dvorcu se nalazi i znameniti stoni astronomski sat. Važna dvorana je Galerija ogledala u kojoj je 1919. godine potpisan Versajski ugovor i tako okončan Prvi svetski rat. Versaj prestaje biti kraljevska rezidencija 1789. godine nakon Francuske revolucije.
Decembar[uredi izvor]
Republika Francuska (franc. République française, skraćeno La France) je država zapadne Evrope. Francuskoj pripadaju i prekomorske teritorije, od kojih Gvadelup, Martinik, Gijana (u Americi) i Reinion (u Indijskom okeanu) predstavljaju punopravni deo francuske republike. Površina Francuske (računajući i njene prekomorske posede) je 675.417 km², a njenog evropskog dela oko 547.030 km². Po površini Francuska je 42. država u svetu, a treća u Evropi posle Rusije i Ukrajine i najveća u Evropskoj uniji. Graniči se sa Belgijom, Luksemburgom, Nemačkom, Švajcarskom, Italijom, Monakom, Španijom i Andorom i ima izlaz na Atlantski okean i Sredozemno more. Preko ovih van-evropskih teritorija, Francuska se graniči i sa Brazilom, Surinamom i Holandskim Antilima. Po proceni iz 2009. Francuska je imala 65.073.482 stanovnika. Glavni i najveći grad Francuske je Pariz, a ostali veći su Marsej, Lion, Tuluz, Nica, Nant, Strazbur, Bordo, Lil i Tulon.
Teritorija savremene Francuske je skoro ista kao i teritorija antičke Galije, koju je naseljavalo keltsko pleme Gali. Galiju je pokorio Rim u 1. veku p. n. e. U 4. veku, germanska plemena, od kojih su najznačajni Franci, su se naselili na teritoriju Galije. Franačka država je svoj vrhunac imala krajem 8. i početkom 9. veka. Ugovorom iz Verdena (843), Franačko carstvo je podeljeno na tri dela, a iz njenog zapadnog dela razvila se današnja Francuska. Francuska je bila jedna od najvećih svetskih sila od kraja 17. veka. Ona je u 18. i 19. veku, stvorila veliku kolonijalnu imperiju širom Severne Amerike, zapadne Afrike i jugoistočne Azije.
Francuska je jedan od osnivača Ujedinjenih nacija, NATO-a, grupe G8 i Evropske ekonomske zajednice, današnje Evropske unije. Takođe je jedna od pet stalnih članica Saveta bezbednosti i nuklearna sila.