Pređi na sadržaj

Slovaci u Republici Srpskoj

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Slovaci u Republici Srpskoj
Ukupna populacija
109 (2013)
Regioni sa značajnom populacijom
Bijeljina55(2013)
Banja Luka19(2013)
Jezici
Srpski jezik
Slovački jezik (52)[a]
Religija
Protestantizam
Srodne etničke grupe
Česi
Poljaci

Slovaci u Republici Srpskoj (slč. Slováci v Republike srbskej) građani su slovačkog porijekla, koji žive i rade na teritoriji Republike Srpske. Slovaci su jedna od sedamnaest službenih nacionalnih manjina u Republici Srpskoj, a njihove interese zastupaju predstavnici i delegati u Savjetu nacionalnih manjina, i Savezu nacionalnih manjina.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Slovačka porodica Cipar u Prnjavoru

Slovaci su svoju otadžbinu počeli napuštati na početku 18. vijeka u vrijeme vladavine habzburške carice Marije Terezije. Slovaci od 1885. godine naseljavaju ove prostore.[1] Na teritoriju današnje Republike Srpske Slovaci su najprije dolazili iz Vojvodine i naseljavali najbliži prostor, a to je bila Semberija.

Doseljavanje Slovaka u Bijeljinu počelo je 1885. godine kada 12 porodica iz mjesta Pivnica, Kovačica, Ljuba, Bingula i Bački Petrovac naseljavaju u Ljeljenči. Slovaci su počeli da se naseljavaju u Bijeljini u potrazi za boljim životnim uslovima. Naselili su se u selo Ljeljenču nadomak Bijeljine. Naime, tada je zemlja u okolini Bijeljine bila jeftina, jer su se begovi masovno selili u Tursku. Jozef Bartoš, zajedno sa svojom porodicom dolazi 1888. godine iz Kovačice, a familija njegove supruge Eve 1892. godine iz Pivnica. Porodica Grnja, tačnije bračni par Mišo i Suzana Grnja, zajedno sa svojih devetoro djece doselili su se 1913. u Bijeljinu iz mjesta Ljuba kod Šida. [2] Prvi doseljenik iz porodice Šimon, bio je Štefan zvani Pišta, koji je u Bijeljinu došao 1897. i uskoro postao jedan od najvećih bijeljinskih zemljoposjednika.[3] Svi Slovaci koji su se tada doselili u Bijeljinu bili su poljoprivrednici. Pored poljoprivede, neki od Slovaka su su bili i zanatlije; kolarski i kovački zanati su bili među najzastupljenijim. Jedini poznati izuzetak, je Jozef Senohradski, industijalac koji je 1902. g. kupio zemlju i izgradio jednu od najmodernijih ciglana u tadašnjoj Bijeljini. Za razliku od prve, treća generacija Slovaka u Bijeljini se nakon 1945. godine okreće ka školovanju i daje veći broj intelektualaca. Slovaci u Bijeljini, posebno oni koji su bili ekonomski moćniji, značajno su dopinosili i razvoju ovog kraja.[4] Senohradski i Šimonovi bili su najuglednije porodice među Slovacima u Bijeljini. Održavali su dobre odnose sa svim nacionalnostima i u velikoj mjeri doprinijeli razvoju grada Bijeljine. Mihajl Šimon je kao volonter u dva mandata bio član Izvršnog odbora opštine Bijeljina, a za svoj rad odlikovan je ukazom Kralja Petra II od 30. decembra 1937. godine, Zlatnom medaljom za građanske zasluge. Mihajl Šimon i njegovoj supruzi Julijani. Oni su darovali 4,5 dunuma zemlje u Ljeljenči za izgradnju osnovne škole kao i veliki novčani prilog. Julijana Šimon je bila jedan od osnivača Potpornog društva za obrazovanje ženske djece „Kneginja Zorka”, što potvrđuje povelja društva od 30. septembra 1937. godine koja joj je dodijeljena u znak zahvalnosti.[5]

U glavne pisane izvore o bijeljinskim Slovacima, spadaju neobjavljeni spisi Pavela Šimona, rad Helene Gašpar-Milošević o bijeljinskim Slovacima, kao i rad Mustafe Grabčanovića pod nazivom „Doseljavanje Mađara i Slovaka u Bijeljinu”.[6]

Dvije porodice Cipara doselile su se u okolinu Prnjavora 1895. godine. Prethodno su boravili u okolini Osijeka, ali im se nije dopala slavonska ravnica. Tražili su brdovitiji kraj, koji bi ih podsjećao na rodno selo Drhle Pole, u slovačkoj opštini Bišča. Odabrali su Ralutinac, kod Prnjavora, gdje su decenijama živjeli.[7]

Religija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Religija u Republici Srpskoj
Slovačka evangelistička crkva u Bijeljini

Slovaci u Republici Srpskoj, kao i većina njihovih sunarodnika, u matičnoj zemlji, kao i širom svijeta su protestanti. 2009. godine je otvorena Slovačka evangelistička crkva[8], a riječ je o prvom vjerskom objektu te vrste u BiH. Crkva je izgrađena donacijom Slovaka koji žive u Semberiji, uz pomoć Opštine Bijeljina i Slovačke ambasade u BiH. U Bijeljini danas živi između 20 i 30 slovačkih prodica.[9] Po dolasku u Biijeljinu, Slovaci s obzirom da su evangelisti koristili su vjerski objekat njemačke zajednice u Novom Selu kod Bijeljine. Slovaci su se takođe i sahranjivali u njemačko groblje, koje je uništeno nakon Drugog svjetskog rata, kada Slovaci otvaraju svoje groblje koje se nalazi na izlazu iz Bijeljine, i predstavlja jedino slovačko groblje južno od rijeke Save. Jedan od Šimonovih, Mihajl je postao Nazaren, kada je u Bijeljini počela da se razvija ova religijska grupa. Nazareni su zgradili i improvizovani vjerski objekat, a sahranjivali su se u slovačko groblje. Sveštenik ove vjerske grupe je bio Jovo Doroški, a crkveni objekat se nalazio u Galamića sokaku.[5]

U selu Ralutinac, kod Prnjavora takođe postoji slovačka Kapela Svete Ane[10].

Udruženja[uredi | uredi izvor]

U Republici Srpskoj, postoje dva udruženje Slovaka. Od 2006. godine u Bijeljini postoji Udruženje Slovaka Semberije „Juraj Janošik“. U Banjoj Luci je 2004. godine osnovano Udruženje Slovaka grada Banje Luke „Janošik“. Udruženje je osnovano u saradnji sa Udruženjem Čeha grada Banje Luke, ali teritorijalno obuhvata i Slovake iz opštine Prnjavor.[11]

Udruženje Slovaka Semberije „Juraj Janošik“ je u decembru 2014. godine kandidovalo projekat kod vlade Republike Slovačke, odnosno kod Kancelarije za Slovake koji žive van granica Republike Slovačke. Cilj projekta je bio obezbjeđivanje sredstava za gradnju pomoćnog objekta u okviru crkvenog objekta. U maju 2015. odobrena su sredstva u iznosu od 4000 evra koja su namjenski iskorištenaza gradnju pomoćnog objekta.[12]

Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]

Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdao Republički zavod za statistiku, i koji su jedini validni za Republiku Srpsku, u Republici Srpskoj je živjelo 109 Slovaka.[13] Slovaci nastanjuju sljedeće opštine i gradove:

Slovaci, po opštinama i gradovima, prema popisu stanovništva 2013. u Republici Srpskoj
jedinica lokalne samouprave ukupno
ukupno 109
Banja Luka 19
Bijeljina 55
Brod 1
Gradiška 1
Derventa 1
Doboj 3
Zvornik 2
Kozarska Dubica 1
Kostajnica 1
Laktaši 2
Lopare 3
Modriča 2
Prijedor 9
Prnjavor 1
Sokolac 1
Srbac 3
Teslić 2
Šamac 2

Značajne ličnosti[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Broj stanovnika Republike Srpske kojima je Slovački jezik, maternji jezik.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Ko su nacionalne manjine u Republici Srpskoj?”. Manjine.ba. Arhivirano iz originala 06. 02. 2017. g. Pristupljeno 19. 7. 2016. 
  2. ^ Izvještaj 2015, str. 112.
  3. ^ Izvještaj 2015, str. 113.
  4. ^ „Udruženje Slovaka Semberije "Juraj Janošik"”. Bijeljina danas. Pristupljeno 19. 7. 2016. 
  5. ^ a b Slovaci u Bijeljini 2005, str. 12.
  6. ^ Slovaci u Bijeljini 2005, str. 3.
  7. ^ „Istražuje selo kojeg više nema”. Glas Srpske. Arhivirano iz originala 02. 01. 2019. g. Pristupljeno 19. 7. 2016. 
  8. ^ „Slovačka evangelistička crkva”. AIS Republika Srpska. Pristupljeno 13. 5. 2017. 
  9. ^ „U Bijeljini otvorena slovačka evangelistička crkva”. Kliks. Pristupljeno 18. 7. 2016. 
  10. ^ „Kapela Svete Ane”. AIS Republika Srpska. Pristupljeno 13. 5. 2017. 
  11. ^ Izvještaj 2015, str. 117.
  12. ^ Riječ 2016, str. 60.
  13. ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. Republički zavod za statistiku. Pristupljeno 22. 3. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Vijeće nacionalnih manjina BiH (2015). „Nacionalne manjine u BiH”. Izvještaj. 
  • Savez nacionalnih manjina Republike Srpske (2016). „Riječ nacionalnih manjina”. 1: 68. 
  • Muzej Semberije (2005). „Slovaci u Bijeljini”. 1: 20. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Словаци_у_Републици_Српској&oldid=27755703”