Spisak sinagoga u Srbiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Na ovoj stranici nalazi se spisak značajnih sinagoga na teritoriji Republike Srbije.

Postojeće sinagoge[uredi | uredi izvor]

Naziv Fotografija Adresa Mesto Okrug Nastanak Tip Kategorija
Sukat šalom (Koliba mira)
Maršala Birjuzova 19 Beograd Beograd 1925. Prethodno aškenaski

Trenutno sefardski

Spomenik kulture
Zemunska sinagoga[1]
Rabina Jehude Alkalaja 4 Zemun Beograd 1850. Aškenaska Podignuta je 1850. godine na mestu starije sinagoge iz XVIII veka, kao deo jevrejskog kulturnog centra sa školom i opštinom.[2] Sinagoga je osvećena 1863. godine.[3] Tokom okupacije je služila kao magacinski prostor, pošto je prethodno opljačkana, a verske relikvije uništene. Posle rata, sinagoga je vraćena Jevrejskoj opštini, ali nije bilo sredstava da se popravi. Nije korišćena sve do 1962. godine, kada je prodata Skupštini opštine Zemun. Od tada je ponovo bila magacin, zatim disko klub, i na kraju je pretvorena u kafanu.[4]
Molitveni dom
Generala Milojka Lešjanina 14 Niš Nišavski okrug 1925. Od 2009. godine postaje Hram kulture
Novosadska sinagoga[5]
Jevrejska 11 Novi Sad Južnobački okrug 1906—1909. Uvrštena u prostorno kulturno-istorijsku celinu od velikog značaja

Ima drugi stepen zaštite

Subotička sinagoga[6]
Trg sinagoge 2 Subotica Severnobački okrug 1902. Neološki judaizam Spomenik kulture od izuzetnog značaja
Salašarska sinagoga[7]
Naselje Hajdukovo Subotica Severnobački okrug Podigla ju je porodica Ingus na svom imanju, pored svoje vile na Hajdukovu. Služila do 1944. godine, trenutno u lošem stanju
Apatinska sinagoga[8]
Ulica Ognjena Price Apatin Zapadnobački okrug 1885. Neorenesansni stil Od 1955. godine postaje baptistička crkva
Šabačka sinagoga[9][10]
ulica Vlade Jovanovića (Rabadžijska) Šabac Mačvanski okrug 1894. Sefardski stil Nakon II Svetskog rata postaje obdanište, zatim arhiv Biblioteke za periodiku, a sada Muzej šabačkih Jevreja[11]

Srušene sinagoge[uredi | uredi izvor]

Fotografija Mesto Okrug Izgrađena Srušena Komentar
Pančevačka sinagoga[12][13] Južnobanatski 1909. 1956. podignuta u ulici dr Svetislava Kasapinovića prema projektu arhitekte Karla Fenjvešija iz Budimpešte od 1907. do 1909. Izvođač je bio Ferdinand Šec. Njeno otvaranje bilo je 16.5.1910.[14][15]
Sinagoga u Debeljači[15] Južnobanatski 1895. Prema nekim podacima, u Debeljači je postojala sinagoga već 1880. godine. Nova sinagoga je podignuta 1895. godine kada je u Debeljači živelo oko 80 Jevreja. Zgrada sinagoge sa zavetnim pločama i Davidovom zvezdom na prednjoj fasadi još uvek postoji, ali je prenamenjena za korišćenje kao privredni objekat, za mlin za stočnu hranu. U Debeljači je od 1886. godine postojalo jevrejsko groblje i verska škola Talmud Tora. Sačuvani spomenici na groblju danas se nalaze u okviru mesnog groblja.[15][16]
Sinagoga u Beloj Crkvi[15] Južnobanatski prva 1835.

druga 1864.

treća 1898.

1949. Tokom 1835/1836. godine izgrađena je prva sinagoga od slabog materijala. U novembru 1836. godine, viši rabin iz Temišvara postavio je upravu za održavanje sinagoge. Zatim je 1863. godine sačinjen protokol da je objekat sklon padu. Zatim 1864. godine Ratno ministarstvo odobrava izgradnju nove sinagoge koja biva izgrađena do kraja 1864. godine. Treća, najveća i najlepša izgrađena je 1898. godine u ulici Dejana Brankovića. Osvećenje aškenaske sinagoge obavljeno je 10. septembra 1898. Postojala je sve do proleća 1949. godine, kada je otpočelo njeno rušenje.[17]
Sinagoga u Vršcu[15] Južnobanatski prva 1798.

druga 1828.

(proširena 1886)

1966. Prva sinagoga je sagrađena 1798. kada je u Vršcu živelo 45 Jevreja. Druga sinagoga je izgrađena na istom mestu 1828. Uz nju postoje jevrejska osnovna škola i verska škola Talmud Tora. Zajednica tada broji oko 600 članova. Sinagoga biva proširena 1886, montirane su orgulje. Za vreme Drugog svetskog rata sinagoga je služila kao zatvor, a posle rata kao fiskulturna sala. Porušena je 1966. godine. Jevrejska opština Vršac je 1867. godine imala 756 članova, a 1900. godine broj je porastao na 878. Bila je najveća jevrejska opština u Južnom Banatu. Jevreji Vršca su do 1798. godine sahranjivani u Beloj Crkvi, a kada je to zabranjeno, podignuto je jevrejsko groblje u Vršcu.[18][19]
Zrenjaninska sinagoga[20] Srednjobanatski 17. 8. 1896. leto 1941. Prva sinagoga je izgrađena 1845. i bila je skromnog izgleda i dimenzija. Izgradnja nove sinagoge je počela 1894, na uglu ulica Sarajlijine i Đure Salaja, po projektu budimpeštanskog arhitekte Lipota (Leopolda) Baumhorna. Otvorena je 17. avgusta 1896. Radove je izvodio Metod Kučera. Rađena je u neomavarskom stilu i bila je na sprat. U prizemlju su bili muškarci, a na spratu žene. Porušena je .

Sinagoga je porušena od strane domaćih Nemaca 1941, kada su nacisti okupirali grad.[21]

Sinagoga u Novom Bečeju[22] Srednjobanatski 1865—1871. 1946. Građena u romantičkom stilu neološkog pravca, po tipu Solomonovog hrama od 1865. do 1871. godine, u ulici Žarka Zrenjanina 16.[21] Izgled joj je bio skroman, a iznutra je bila jednostavno opremljena.

Posle Drugog svetskog rata bila je nekorišćena, te su je vlasti prodale privatnim licima koja su je porušila i izgradila stambene zgrade.[23]

Sinagoga u Ečki Srednjobanatski oko 1870. 1941. Sinagoga neoromaničkog stila, porušena tokom nacističke okupacije 1941.[21]
Sinagoga u Itebeju Srednjobanatski Prva decenija 20. veka četrdesetih godina 20. veka Izgrađena početkom 20. veka u secesijskom stilu neološkog pravca, po tipu Sinagoge kuće[21]
Sinagoga u Kikindi[24] Severnobanatski 1880. 1953. / 1955. Dositejeva ulica
Sinagoga Bet Izrael, Beograd[25] Beogradski 1908. april 1941. / 1944. Ugao Kralja Petra 71 i Cara Uroša 20.
El Kal Vježo (Stara sinagoga)[26][27] Beogradski oko 1700. 1952. Mojsijeva ulica
El kal nuevo (Nova sinagoga) Beogradski ulica Praoca Jakova
Aškenaska sinagoga Beogradski 1869. u zgradi Narodnog pozorišta umesto nje podignuta Sukat šalom ulica Kosmajska 51
Sinagoga u Bečeju[28] Južnobački 1883. 1962. ulaz u naselje Nestor Džilitov[29]
Sinagoga u Bačkoj Palanci[30] Južnobački 1807. 1956. Izgrađena u ulici Žarka Zrenjanina 62. Pored nje je 835. izgrađeno ritualno kupatilo (mikve), košer mesara i jevrejska osnovna škola. Nakon rušenja na tom mestu je 29.04.2007. postavljena spomen-ploča.[31][32]
Sinagoga u Temerinu Južnobački 1878. 1947. Jevrejsko groblje i sinagoga su po dolasku fašista u Temerin razoreni više se ne zna njihova lokacija.[33]
Sinagoga u Vrbasu Južnobački 1914. 1948. Pre Drugog svetskog rata u Vrbasu je postojala Sinagoga koja je tokom rata uništena. Kao dokaz njenog postojanja, u ulici Narodnog fronta 51 nalazi se šestougaoni stub koji je nekada pripadao njoj.[34]
Sinagoga u Somboru Zapadnobački Prva 1818.

Druga 1865.

Izvođač radova bio je Karolj Gfeler. Renovirana je 1905, a postoji i danas, gde je sedište JKP "Čistoća".[35][36][37]
Sinagoga u Šidu[38] Sremski 1900. 1942. U Šidu je sinagoga izgrađena 1900. godine. U mestu je 1920. godine bilo 75, a 1940. 59 Jevreja. Sinagoga se nalazila u domu Emila i Ide Vinterštajn[39]
Sinagoga u Sremskoj Mitrovici[40] Sremski 1904. 06.08.1941. Sinagoga je sagrađena 1904. u vizantijskom stilu, za vreme predsednika Jevrejske opštine Josipa Flajšmana. Izvođač radova bio je Ivan Volner. Početkom II svetskog rata, Sinagoga je zatvorena, a početkom avgusta 1941. godine opljačkane su sve dragocenosti iz nje, skinut je crep i drvene grede. Dana 06.08.1941. je minirana i potpuno uništena u snažnoj eksploziji.
Sinagoga u Rumi Sremski Prva 1879.

Druga 1935.

1943, Sinagoga u Rumi je tokom okupacije prvo pretvorena u sabirni logor za Jevreje, a 1943. godine je odnesen bakarni krov, a nemački tenkovi su srušili zgradu sinagoge.[41][42]
Sinagoga u Inđiji Sremski 1903. 1943. U Inđiji je sinagoga izgrađena na placu Petera i Kristine Kratz iz Inđije, kupljenog 1902. Sama izgradnja bila je između 1902. i 1903. godine. Na istom placu je bila izgrađena zgrada za rabina. Sinagoga je stradala od 1941. do 1945. od požara, a preostali zidovi, kao i kuća stana rabina porušene su posle 1945.[14][43]
Sinagoga u Staroj Pazovi Sremski 1903. 1942. Pred Drugi svetski rat bilo je 54 Jevreja u Staroj Pazovi. Bila je to mala zajednica, a 28.03.1903. kupili su zgradu za sinagogu od Oto Katarine u današnjoj ulici Ćirila i Metodija broj 2, zk. ul. br. 26, gruntovni list broj 1000, veličina poseda je 9 ari i 41 m2, zgrada i zemlja. Bila je to skromna zgrada koja je služila vernicima do maja 1942. godine.[14] Posle Drugog svetskog rata, sinagoga je prodata porodici Babinka, koja se iz Čačinaca u Slavoniji doselila u Staru Pazovu 1946. godine. Oni su sinagogu preuredili u privatni dom, ali je su ostala sačuvana originalna ulazna vrata i spoljni prozori.[4][44]
Sefardska sinagoga u Zemunu Sremski 1944. Izgradnja sefardske sinagoge započela je 1871. godine. Tom prilikom je u ime cara Franje Josifa prisustvovao vicekonzul Demetar Ticio, koji je svečano položio kamen temeljac. Izgrađena je u mavarskom stilu, po planovima Josifa Marksa. U savezničkom bombardovanju 1944. godine, teško je oštećena, ruševine su uklonjene, a na njenom mestu je podignuta stambena zgrada.[4]
Sinagoga u Kragujevcu Šumadijski 1930. Dr Moša Eli je 1930. godine ustupio jednu zgradu u ulici Kneginje Ljubice br. 9 Jevrejskoj zajednici Kragujevca za Sinagogu.

Postoje izvori u kome se nalazi najava da je 16.08.1931. godine u jevrejskoj ispovednoj opštini, u sinagogi, Kneginje Ljubice broj 9, biti održana služba Božja u čast desetogodišnjice stupanja kralja Aleksandra I na presto.[45]

Jedan deo pomoćnih zgrada hotela "Kragujevac" i deo na kome je trafo-stanica hotela, čine prostor nekadašnje sinagoge u Kragujevcu.[46]

Sinagoga u Smederevu Podunavski 1857. 1941. Od 1817. do 1857, Sefardi su molili vlast da im dozvoli bogosluženja u jednoj kući koja neće imati spoljnih obeležja. Dopušteno im je pod uslovom da budu tihi i da im se "broj ne uvećava".[47]

Kuća-sinagoga u ulici Despota Stefana broj 3 sa kućištem, dvorištem i vrtom, zauzimala je površinu od 9,14 ari, parcela br. 242 ZKU br. 458, vlasništvo jevrejske veroispovedne i školske opštine Smederevo. Imovina vraćena rešenjem posl. br. R-408/50 od 17.05.1951.

Raznesena je prilikom eksplozije municije 05.06.1941. godine.[48]

Velika sinagoga u Senti 1858. 1959. Aškenaška sinagoga
Mala sinagoga u Senti 1928. Hasidska sinagoga

Srušene sinagoge na teritoriji Vojvodine[uredi | uredi izvor]

Banat[uredi | uredi izvor]

Bačka[uredi | uredi izvor]

Srem[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Anastasijević, Dejan (20. 2. 2018). „Synagogue, Restaurant, Shooting Range”. 
  2. ^ Škalamera, Željko (1966). Arhitektonsko nasleđe grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. 
  3. ^ Fogel, Danilo (2002). Jevrejska zajednica u Zemunu 1739 – 1945. Izrael. 
  4. ^ a b v „Istorija Jevrejske opštine Zemun”. Jevrejska Opština Zemun. Pristupljeno 25. 2. 2018. 
  5. ^ Kovačević, Snežana (20. 2. 2018). „Prvih sto godina novosadskih Jevreja”. 
  6. ^ „Subotička sinagoga”. 
  7. ^ „Druga subotička sinagoga”. Grad Subotica. 20. 2. 2018. 
  8. ^ „Apatinska sinagoga”. Apatin turizam. 20. 2. 2018. Arhivirano iz originala 21. 02. 2018. g. 
  9. ^ „Počinje obnova sinagoge”. 20. 2. 2018. 
  10. ^ „Obnovljena Šabačka sinagoga”. 20. 2. 2018. 
  11. ^ Jakovljević, Ana (21. 7. 2010). „Katanac na Šabačkoj sinagogi”. Politika. Pristupljeno 25. 2. 2018. 
  12. ^ „Kratka jevrejska istorija Pančeva”. Haver. 
  13. ^ „Požar u Sinagogi, Pančevo”. Makabijada. 29. 4. 2007. 
  14. ^ a b v Medić, Milena. Jevreji u Vojvodini, kratka istorija (PDF). Novi Sad, Srbija: Studentski centar Novi Sad. str. 335. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 5. 2014. g. Pristupljeno 20. 2. 2018. 
  15. ^ a b v g d „Naseljavanje Jevreja i osnivanje jevrejskih opština”. 22. 2. 2018. 
  16. ^ Đoković, Vladimir (22. 2. 2018). „Podrška koja stiže u poslednji čas”. 013 info. 
  17. ^ „Sinagoge kojih više nema”. 20. 2. 2018. 
  18. ^ „Arhitektura Vršca”. Portal grada Vršca. Pristupljeno 28. 2. 2018. 
  19. ^ Ratković, Andrija (14. 1. 2016). „Jevreji u Vršcu”. Stari Vršac. Pristupljeno 28. 2. 2018. 
  20. ^ „Trag na glavnom sokaku”. Novosti. 22. 2. 2018. 
  21. ^ a b v g K., Bojan (20. 2. 2018). „Sinagoga u Velikom Bečkereku”. Zrenjanin heritage. 
  22. ^ Kasaš, Aleksandar (20. 2. 2018). „Jevrejska sinagoga u Novom Bečeju, nastanak”. Novi Bečej. Arhivirano iz originala 21. 02. 2018. g.  Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)
  23. ^ Mečkić, Lazar (20. 2. 2018). „Jevrejska sinagoga u Novom Bečeju”. Novi Bečej. Arhivirano iz originala 21. 02. 2018. g. 
  24. ^ „Jevrejska istorija u Kikindi”. 20. 2. 2018. 
  25. ^ Milinković, Daniela. „Dorćol - kratki istorijat”. Pristupljeno 25. 5. 2018. 
  26. ^ Cvejić, Bojan (23. 4. 2017). „Beogradska sinagoga - jedini jevrejski hram u gradu”. Danas. Pristupljeno 25. 5. 2018. 
  27. ^ Nikolić, Zoran (24. 5. 2018). „Beogradske priče - Čudesni slojevi dorćolske arheološke torte”. Novosti. Pristupljeno 25. 5. 2018. 
  28. ^ Karapandžić, Nemanja (20. 2. 2018). „Jevrejska zajednica nekada okosnica ekonomskog i kulturnog života”. 
  29. ^ Karapandžić, Nemanja (20. 2. 2018). „Jevrejska zajednica Starog Bečeja”. Bečejski dani. 
  30. ^ Gužvica, Stefan (21. 2. 2018). „Jevreji u Bačkoj Palanci”. Bačka Palanka info. Arhivirano iz originala 22. 02. 2018. g.  Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)
  31. ^ „Jevreji u Bačkoj Palanci”. 20. 2. 2018. 
  32. ^ „Sinagoge u Srbiji kojih više nema”. 
  33. ^ „Nema spomenika Jevrejima, ali ima Folksdojčerima”. Patriot. 22. 2. 2018. Arhivirano iz originala 23. 02. 2018. g. 
  34. ^ „Sinagoga u Vrbasu”. Vojvodina onlajn. 22. 2. 2018. Arhivirano iz originala 28. 06. 2017. g. 
  35. ^ a b „Kratka jevrejska istorija Sombora”. Haver. 20. 2. 2018. 
  36. ^ Džidić, Branka (17. 1. 2015). „Jevreji u Somboru”. Somborske gusle. Arhivirano iz originala 31. 12. 2017. g. Pristupljeno 25. 2. 2018. 
  37. ^ „Somborski vremeplov”. Naš salaš. Arhivirano iz originala 26. 02. 2018. g. Pristupljeno 25. 2. 2018. 
  38. ^ Nešković, Mina (20. 2. 2018). „Pogled u istoriju grada”. Šidski portal. 
  39. ^ „Komisija za utvrđivanje civilnih žrtava u Vojvodini”. Vojvodina kom 1941. 20. 2. 2018. Arhivirano iz originala 21. 2. 2018. g. 
  40. ^ Draganović, Ranko (21. 2. 2018). „Sinagoga u Sremskoj Mitrovici”. 
  41. ^ Šozberger, Pavle (1998). Jevreji u Vojvodini. Novi Sad, Srbija: Prometej. ISBN 978-86-7639-329-9. 
  42. ^ Erak, Petar (24. 2. 2018). „Rumski Jevreji u Drugom svetskom ratu”. Radio Gornji Grad. 
  43. ^ Lukić, Anton. „Pet i po vekova Inđije”. Vreme. Pristupljeno 23. 2. 2018. 
  44. ^ „Sinagoga u Staroj Pazovi”. Pazova Cafe. 11. 8. 2006. Pristupljeno 25. 2. 2018. [mrtva veza]
  45. ^ „Blagodarenje u sinagogi”. Glas Šumadije: 3. 16. 8. 1931. 
  46. ^ Ćirić, Jasna (avgust 2008). „Putovanje po Srbiji - Kragujevac”. El mundo sefarad. Pristupljeno 25. 2. 2018. 
  47. ^ Pešić, Milosav Slavko (29. 7. 2009). „Smederevski Jevreji bez doma bez groba”. El Mundo Sefarad. Fonet. Pristupljeno 27. 2. 2018. 
  48. ^ Ćirić, Jasna (decembar 2007). „Putovanje po Srbiji - Smederevo”. El mundo Sefarad. Bilten, Jevrejski pregled, SJOP. Pristupljeno 27. 2. 2018. 
  49. ^ Mladenovski, Spaso (21. 9. 2006). „Novo Miloševo”. BANATerra. Arhivirano iz originala 17. 2. 2009. g. Pristupljeno 28. 2. 2018. 
  50. ^ „Rabin Alkalaj”. 20. 2. 2018. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Списак_синагога_у_Србији&oldid=27645628”