Bežtinci

Bežtinci

Ukupna populacija
---
Regioni sa značajnom populacijom
Dagestan	---
Jezici
Bežtinski jezik, Avarski jezik, Ruski jezik

Mapa Dagestana u Rusiji

Zastava Dagestana

Bežtinci (rus. Бежтинцы, Капучинцы, engl. Bezhtas) narod su koji živi u sjevernim državama, a najveći broj njih trenutno živi u Severnokavkaskom federalnom okrugu, u republici Dagestan, koja je inače najveća ruska republika na sjevernom Kavkazu.

Područje i jezik

Sela su smještena u planinama između gornjeg dela rijeke Avar-Kojsu i rijeke Andi-Kojsu. Njihovi susjedi na sjeveru i jugu su Avari, na istoku su Hunzibci i zapadno Didojci. Bežtinski jezik je kavkaski jezik i pripada didojskoj podgrupi severozapadne (avaro-ando-didojske) grupe dagestanskih jezika. Ne postoji saglasnost u naučnoj zajednici o geneološkoj klasifikaciji bežtinskog jezika. E. Bokarev smatra da je poseban jezik koji pripada didojskoj podgrupi jezika, dok gruzijski lingvist E. Lomatadze misli da je to dijalekt kapučinsko-hunzibskog (bežtinsko-hunzibskog) jezika. Bežtinski jezik ima tri dijalekta: bežtinski (rus. бежтинский), tljadalski (rus. тлядальский) i hašarhotinski (rus. хашархотинский). Na rečnik Bežtinaca je u velikoj mjeri uticao avarski jezik i gruzijski jezik, preko kojeg su u bežtinski jezik dospele i pozajmljenice iz arapskog, turskog i perzijskog jezika. Tokom sovjetskog perioda najveći uticaj imao je ruski jezik.

Ne postoji pisani jezik, već se koristi avarsko pismo. Avarski jezik se koristi u većini situacija u redovnoj komunikaciji, dok se maternjim jezikom služe samo u kućama.

Stanovništvo

Jedini zvanični podaci koji se tiču stanovništva zabilježeni u popisnim podacima iz 1926. godine. U svim popisima od tada, Bežtinci su smatrani kao Avari. Kasnije procjene se uzimaju iz akademskih publikacija i predstavljaju aproksimacije.

Antropološki, Bežtinci, pripadaju kavkaskom tipu balkansko-kavkaske rase, koji karakteriše relativno lagana pigmentacija, masivnost facijalnog dela lobanje i natprosečna visina. Neke karakteristike kaspijskog tipa su takođe primetne.

Godina	Broj stanovništva
1926.	1 447
1958.	2 800
1967.	2 500

Religija

Bežtinci su svi muslimani (suniti). Islam kao vjera je došao na prostore ovog naroda u periodu od 8. - 9. vijeka. Kao i kod drugih naroda Dagestana protivnik islamu na ovim prostorima je bilo hrišćanstvo koje se od 9. vijeka, širilo iz pravaca zapada, tj. iz Gruzije. Kao znak te borbe zabilježeno je nekoliko hrišćanskih spomenika i arheoloških nalazišta na teritorijama Bežtinaca. Nakon vojnog pohoda Timura iz 14. vijeka, Islam je postao dominantana religija u planinskom Dagestanu do 17. vijeka. Istovremeno održali su se i različiti paganski običaji. Ovi paganski običaji, prilagođeni islamskoj liturgiji i zakonima, imaju i danas važno mjesto u društvu Bežtinaca.

Kultura

Bežtinci su slični drugim Avar-Ando-Didojskim narodima po tome što je na njihovo društvo najveći uticaj imala avarska kultura. Materijalna kultura i tradicionalna nošnja imaju lokalne karakteristike i po njima se uglavnom razlikuju. Jedini element koji jasno razlikuje ove narode je jezik. Postojanje velikog broja jezika u planinskom području Dagestana je povezivano sa teritorijalnom izolacijom. Međutim, kontakti i ekonomska integracija između naroda u slivu rijeke Andi-Kojsu, su uvijek bili na viskom nivou. Zbog čega argument da je teritorijalna izolacija razlog postojanja velikog broja jezika u ovom području nije ubedljiv. Planine izoluju Ando-didojske narode od spoljnjeg sveta, ali ne jedne od drugih. Zbog čega danas dominira verovanje da su endogamija i/ili polistrukturni politički sistem pravi razlog postojanja velikog broja jezika u oblasti planinskog dela Dagestana.

Istorija

Istorijski gledano, Bežtinci su usko povezani sa Avarijom, geografskom jedinicom o čijem postojanju prvi pomeni potiču od klasičnih autora. Najstariji podaci o većoj uniji (uključujući teritoriju Bežtinaca) u Avariji datiraju iz 11. vijeka. Kada se država konsolidovala, nekad u periodu 15. - 16. vijeka, vladar Avarije preuzeo je titulu hana. Osvajači koji su vekovima napadali Avariju stigli su i na teritoriju koju su naseljavali Bežtinci u 8. vijeku. Drugi uticajni faktori bili su Gruzija i Kahetija, posebno u jugozapadnom dijelu planine Dagestan. Nominalno podanici Avarskog hanata, Bežtinci su formirali slobodnu zajednicu Ancuho-Kapuča. Slobodnu zajednicu rukovodila je skupština zajednice (ruken) koja je birala administrativne i sudske organe. Vjerski načelnik zajednice bio je kadi, kojeg je kandidovao Avarski han. Društveni život je kontrolisao dva zakonika, adat (običajno pravo) i šerijat (islamski zakon). Godine 1806. sela Bežtinaca su aneksirana Rusiji, ali se stvarna vlast uspostavila 1860—1870. godina nakon što je čitavo područje podvrgnuto kolonijalnoj politici.

Krajem dvadesetih godina prošlog vijeka, u vreme političke nestabilnosti u regionu, dva pokreta počela su da se šire među Bežtincima - jedan je nacionalistički, a drugi je vjerski pokret. Ovo su bili separatistički pokret u Dagestanu (nacionalistički) i panislamizam (vjerski pokret). Uticaj boljševizma, je bio vidljiv u industrijskim centrima i većim naseljima u Dagestanu, ali ne i u planinskim selima. U ratu za nezavisnost, koji je trajao četiri godine (1917—1920), nacionalističke snage suočile su se sa imperijalizmom (pristalice Denikina, boljševici) ili inostranim ekspanzionizmom (Engleska, Turska). Postojali su dva odvojena centra vlasti čiji je cilj bila nezavisnost Kavkaza i Dagestana: Nacionalni odbor Dagestana, osnovan 1917. godine i Savezno vijeće planinskih naroda, osnovane u Tbilisiju 1918. godine. Nacionalisti, iscrpljeni borbom, morali su da se predaju Crvenoj armiji u jesen 1920. godine. U Dagestanu je uspostavljena sovjetska vlast iste te godine, u jesen, iako je zapravo stupila na snagu samo u većim naseljima i industrijskim regionima. Narodi planinskog dela Dagestana uspjeli su da zadrže njene institucije još 10-15 godina.

Ekonomija

Zbog velikog broja planinskih pašnjaka postojali su dobri uslovi za odgoj stoke. Bežtinci su najviše gajili ovce i u određenoj mjeri i volove i konje, koji su kao radna stoka bili neophodni za život u planinama. Uprkos planinskom reljefu i nedostatku poljoprivrednog zemljišta, Bežtinci su takođe obrađivali zemlju, što se pokazalo prilično produktivno. Uspjevali su pšenica i raž. Krajem 19. vijeka krompir je uveden, iako je davao loš prinos zbog primitivne poljoprivredne opreme. Dugoročna ekonomska integracija između naroda dovela je do aktivnog trgovanja. Planinski Dagestan bio je poznat po svojim sajmovima i ljubavi prema trgovanju. Bežtinci su takođe bili poznati kao dobri graditelji. Za razliku od drugih naroda, njihove kuće su bile velike i imale su nekoliko spratova.

Školstvo

Poslije Drugog svetskog rata, Moskva je prešla sa upotrebe sile na mirnije metode kako bi oblikovala mišljenje i ponašanje Bežtinaca. Ove nove metode najbolje su sprovođene kroz obrazovnu i kulturnu politiku centralne vlasti. U prvih pet formi jezik koji se koristi u nastavi bio je avarski i nakon toga ruski jezik. Kolonijalna politika nastavila je da prevladava i u ekonomiji. Urbanizacija, rast industrijalizacije, razvoj komunikacione mreže i podizanje obrazovnih standarda rezultirali su promjenom materijalne i intelektualne kulture Bežtinaca kao i njihovog način razmišljanja. Sovjetski običaji postaju sve popularniji. Pored tradicionalnih festivala i praznika slave se i sovjetski praznici. Ukidanje običajnog i islamskog prava i slabljenje endogamnih pravila doveli su do promjena u porodičnom životu. Pojavom mješovitih brakova nove porodice više vole da žive odvojeno od svojih rođaka. Svake godine se povećava migracija u druge okruge Kavkaza.

Vidi još

• Kavkaski Avari
• Bežtinski jezik