Klaus Haselman

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Klaus Haselman
Datum rođenja(1931-10-25)25. oktobar 1931. (92 god.)
Mesto rođenjaHamburg, Nemačka
RoditeljiErvin Haselman
Veb-sajtmpimet.mpg.de/en/staff/externalmembers/klaus-hasselmann

Klaus Haselman (nem. Klaus Hasselmann; Hamburg, 25. oktobar 1931) je nemački okeanograf, fizičar, profesor emeritus na Univerzitetu u Hamburgu i bivši direktor Instituta za meteorologiju Maks Plank.[1] Dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 2021. godine zajedno sa Sjukurom Manabeom i Đorđom Parizijem.[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 25. oktobra 1931. u Hamburgu, njegov otac je bio ekonomista, novinar i izdavač politički aktivan za Socijaldemokratsku partiju Nemačke od 1920-ih. Zbog njegovih aktivnosti porodica je emigrirala u Ujedinjeno Kraljevstvo sredinom 1934. godine na početku Trećeg rajha kako bi pobegla od represivnog režima i progona socijaldemokrata, a Klaus Haselman je odrastao u Ujedinjenom Kraljevstvu od druge godine. Živeli su u Velvin Garden Sitiju, severno od Londona, a njegov otac je radio kao novinar. Iako nisu bili Jevreji živeli su u blisko povezanoj zajednici uglavnom jevrejskih nemačkih emigranata i dobijali pomoć od engleskih kvekera kada su stigli u zemlju.[3] Klaus Haselman je pohađao osnovnu školu i gimnaziju u Velvin Garden Sitiju. Izjavio je da se „osećao veoma srećno u Engleskoj” i da mu je engleski maternji jezik.[3] Njegovi roditelji su se vratili u Hamburg 1948. godine ali Haselman je ostao u Engleskoj da završi školovanje. U avgustu 1949, sa skoro osamnaest godina, je pratio roditelje u Hamburg kako bi studirao.[1] Posle pohađanja praktičnog kursa iz mašinstva 1949—1950. upisao je Univerzitet u Hamburgu, studije fizike i matematike.[4][3][5] Tokom svoje karijere je uglavnom bio povezan sa Univerzitetom u Hamburgu i Institutom za meteorologiju Maks Plank koji je osnovao. Pet godina je proveo u Sjedinjenim Američkim Državama kao profesor na Institutu za okeanografiju i Okeanografskom institutu u Vuds Houlu, a godinu dana kao gostujući profesor na Univerzitetu u Kembridžu.[6] Najpoznatiji je po razvoju Haselmanovog modela[7][8] klimatske promene gde sistem sa dugom memorijom (okean) integriše stohastičko forsiranje transformišući tako signal belog šuma u crveni objašnjavajući tako sveprisutni signal crvenog šuma koji se vide u klimi. Oženjen je matematičarkom Suzanom Haselman od 1957. godine, sa kojom ima troje dece, sa kojom je i profesionalno sarađivao. Njegova supruga je bila viši naučnik na Institutu za meteorologiju Maks Plank.[9]

Radovi o modeliranju i politici klimatskih promena[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Klaus Hasselmann”. mpimet.mpg.de. Arhivirano iz originala 05. 10. 2021. g. Pristupljeno 2022-10-01. 
  2. ^ „All Nobel Prizes in Physics”. NobelPrize.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 10. 2021. 
  3. ^ a b v „Oral Histories: Klaus Hasselmann”. American Institute of Physics. 5. 2. 2015. Pristupljeno 5. 10. 2021. 
  4. ^ „Klaus Hasselmann”. MPG. Arhivirano iz originala 05. 10. 2021. g. Pristupljeno 5. 10. 2021. 
  5. ^ „Wanderer zwischen den Welten – der neue Physiknobelpreisträger Klaus Hasselmann”. Neue Zürcher Zeitung. Pristupljeno 5. 10. 2021. 
  6. ^ „Klaus Hasselmann”. Arhivirano iz originala 05. 10. 2021. g. Pristupljeno 5. 10. 2021. 
  7. ^ Hasselmann, K. (1976). „Stochastic climate models Part I. Theory”. Tellus. Informa UK Limited. 28 (6): 473—485. Bibcode:1976Tell...28..473H. ISSN 0040-2826. doi:10.3402/tellusa.v28i6.11316. 
  8. ^ Arnold, Ludwig. „Hasselmann's Program Revisited: The Analysis of Stochasticity in Deterministic Climate Models”. Stochastic Climate Models, (Birkhauser. Birkhauser: 141—158. 
  9. ^ „Klaus Hasselmann”. MPG. Arhivirano iz originala 05. 10. 2021. g. Pristupljeno 5. 10. 2021. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Klaus Haselman na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Клаус_Хаселман&oldid=27439319”