Monako
| Kneževina Monako Principauté de Monaco (francuski) | |
|---|---|
 | |
| Glavni grad | Monako Vil[1][2] |
| Najveći grad | Monte Karlo |
| Službeni jezik | francuski[3] |
| Vladavina | |
| Oblik države | Unitarna parlamentarna ustavna monarhija |
| — Knez | Albert II |
| — Premijer | Pjer Dartu |
| Istorija | |
| Nezavisnost | 1419. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 2,08 km2 (194.) |
| — voda (%) | zanemarljivo[4] |
| Stanovništvo | |
| — 2016.[5] | 37.308 (190) |
| — 2022 (procena) | 39.050 |
| — gustina | 17.936,54 st./km2 (1.) |
| Ekonomija | |
| BDP / PKM | ≈ 2016 |
| — ukupno |  6,5 mlrd. $[6] (158.) |
| — po stanovniku | 168,000 $[7] (24.) |
| BDP / nominalni | ≈ 2019 |
| — ukupno | 7,424 mlrd. $ (159) |
| — po stanovniku | 190,513 $ (2) |
| Valuta | Evro |
| — kod valute | EUR |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +1, +2 (CET, CEST) |
| Internet domen | .mc |
| Pozivni broj | +377 |
Monako, ili zvanično Kneževina Monako (franc. Principauté de Monaco, lokalni dijalekt: Principatu de Múnegu) je druga najmanja država na svetu (posle Vatikana) i najmanja država zapadne Evrope.[8] Nalazi se na Azurnoj obali Sredozemnog mora i graniči se sa Francuskom.
Monako je turistički centar Azurne obale. Veliki broj turista privlače kockarnice, koje su glavni izvor prihoda. Građanima kneževine država ne ubira porez, zbog čega se u Monako doselio veliki broj ljudi koji nastoje da izbegnu oporezivanje u matičnim državama.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Naziv države potiče još od grčkih doseljenika koji su nekada davno naseljavali ove prostore. U čast Heraklesa Monoikosa podigli su hram, po kome je kasnije čitava oblast dobila naziv Monako. Ovde su živeli mnogi narodi i osvajači, pa je, čak, 43. godine p. n. e. Julije Cezar svoju flotu ovde usidrio, a nakon njega, u 12. veku, došao je Fridrih I Barbarosa. Značajnu ulogu u istoriji Monaka svakako je odigrala porodica Grimaldi koja je vladala Monakom od 1295. do 1509, kada je Monako pao pod francusku vlast, da bi nakon kraćeg perioda bio vraćen Grimaldijevima. Kasnije je Monako ponovo uživao francusku protekciju, a posle Bečkog kongresa, 1860. godine, prešao je u italijansku vlast, a na kraju je vraćen Francuskoj.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Monako se nalazi na 43° 44' severne geografske širine i 7° 25' istočne geografske dužine. Raspolaže površinom od 1,95 km². Smešten je između Mediteranskog mora na jugu i Francuske na severu, na francuskoj obali poznatijoj kao Azurna obala. Na zapadu je od Nice udaljen oko 15 km, a na istoku je nedaleko od francusko-italijanske granice.
Država Monako se sastoji iz četiri istorijska dela: Fontvil, noviji deo države, Monako, stari grad, Kondamen, zahvata deo luke i Monte Karlo, gde se nalaze kazino i luksuzni hoteli.
Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]
Zbog svoje veličine, Monako nema specifičnih geografskih karakteristika. Ovo je odlika skoro svih mikro država, što ih čini neprimamljivim za osvajanje ili aneksiju.
Klima[uredi | uredi izvor]
U Monaku vlada sredozemna klima (Kepenova klasifikacija klimata: Csa) predstavljena blagim zimama i toplim, ali ne i vrelim letima.[9] Prosečna količina padavina iznosi 804 mm godišnje, a u toku godine ima oko 2.583 sunčanih časova. Prosečna temperatura u januaru i februaru je 8 °C, a u julu i avgustu 25 °C.[10][11] Dana 27. februara 2018, u Monaku i Monte Karlu je padao sneg.[12]
| Klima Monaka (1981–2010 proseci, ekstremi 1966–sadašnjost) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 19,9 (67,8) |
23,2 (73,8) |
25,6 (78,1) |
26,2 (79,2) |
30,3 (86,5) |
32,5 (90,5) |
34,4 (93,9) |
34,5 (94,1) |
33,1 (91,6) |
29,0 (84,2) |
25,0 (77) |
22,3 (72,1) |
34,5 (94,1) |
| Maksimum, °C (°F) | 13,0 (55,4) |
13,0 (55,4) |
14,9 (58,8) |
16,7 (62,1) |
20,4 (68,7) |
23,7 (74,7) |
26,6 (79,9) |
26,9 (80,4) |
24,0 (75,2) |
20,6 (69,1) |
16,5 (61,7) |
13,9 (57) |
19,2 (66,6) |
| Prosek, °C (°F) | 10,2 (50,4) |
10,2 (50,4) |
12,0 (53,6) |
13,8 (56,8) |
17,5 (63,5) |
20,9 (69,6) |
23,8 (74,8) |
24,2 (75,6) |
21,1 (70) |
17,9 (64,2) |
13,8 (56,8) |
11,2 (52,2) |
16,4 (61,5) |
| Minimum, °C (°F) | 7,4 (45,3) |
7,4 (45,3) |
9,1 (48,4) |
10,9 (51,6) |
14,6 (58,3) |
18,0 (64,4) |
21,0 (69,8) |
21,4 (70,5) |
18,3 (64,9) |
15,2 (59,4) |
11,2 (52,2) |
8,5 (47,3) |
13,6 (56,5) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −3,1 (26,4) |
−5,2 (22,6) |
−3,1 (26,4) |
3,8 (38,8) |
7,5 (45,5) |
9,0 (48,2) |
10,5 (50,9) |
12,4 (54,3) |
10,5 (50,9) |
6,5 (43,7) |
1,6 (34,9) |
−1,0 (30,2) |
−5,2 (22,6) |
| Količina padavina, mm (in) | 67,7 (2,665) |
48,4 (1,906) |
41,2 (1,622) |
71,3 (2,807) |
49,0 (1,929) |
32,6 (1,283) |
13,7 (0,539) |
26,5 (1,043) |
72,5 (2,854) |
128,7 (5,067) |
103,2 (4,063) |
88,8 (3,496) |
743,6 (29,276) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 6,0 | 4,9 | 4,5 | 7,3 | 5,5 | 4,1 | 1,7 | 2,5 | 5,1 | 7,3 | 7,1 | 6,5 | 62,4 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 149,8 | 158,9 | 185,5 | 210,0 | 248,1 | 281,1 | 329,3 | 296,7 | 224,7 | 199,0 | 155,2 | 136,5 | 2.574,7 |
| Izvor #1: Météo France[13] | |||||||||||||
| Izvor #2: Monako vebsajt (samo sunčanost)[14] | |||||||||||||
| Climate data for Monaco | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Month | Jan | Feb | Mar | Apr | May | Jun | Jul | Aug | Sep | Oct | Nov | Dec | Year |
| Average sea temperature °C (°F) | 13.4 (56.2) |
13.0 (55.5) |
13.4 (56.1) |
14.6 (58.4) |
18.0 (64.3) |
21.8 (71.3) |
23.1 (73.6) |
23.6 (74.4) |
22.2 (71.9) |
19.6 (67.2) |
17.4 (63.3) |
14.9 (58.9) |
17.9 (64.3) |
| Izvor: Vremenski atlas[15] | |||||||||||||
Privreda[uredi | uredi izvor]
Glavni izvor prihoda Monaka je turizam, svake godine veliki broj turista privlači kazino i ugodna klima. Građanima kneževine država ne ubire porez, zbog čega u državi živi veliki broj ljudi koji nastoje izbeći oporezivanje. Monako nije član Evropske unije, ali je vrlo povezan sa EU carinskom unijom sa Francuskom. Kneževina je izborila pravo izdavanja svojih sopstvenih kovanica evra.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Stanicu Monako-Monte Karlo opslužuje SNCF, francuski nacionalni železnički sistem. Heliport u Monaku pruža helikoptersku uslugu do najbližeg aerodroma, Azurna obala u Nici, Francuska.
Monako autobuska kompanija (CAM) pokriva sve turističke atrakcije, muzeje, egzotične bašte, poslovne centre i Kazino ili stadion Louis II.[16]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Monako je najgušće naseljena država na svetu. 28,4% stanovnika čine Francuzi, Monačani čine 21,6%, Italijani 18,7%, Britanci 7,5%, 2,8% Belgijanci, 2,5% Švajcarci, a 1,2% stanovnici sa prostora SAD.
Monačanski jezik je romanski dijalekt koji je izmenjen ligurskim dijalektom italijanskog jezika. Službeni jezik je francuski, a osim njega govore se i italijanski i engleski.
Rimokatolička crkva je zvanična državna crkva, a ostalim religijama sloboda je garantovana Ustavom. 86% stanovništva su hrišćani, 11,7% ne pripadaju nijednoj religiji, 1,7% su judaisti, 0,4% su muslimani, a 0,2% pripada ostalim religijama.
Monako ima najduži prosečni životni vek, koji iznosi blizu 90 godina. Prema israživanjima iz 2019. godine, 31% stanovništva Monaka su penzionisani milioneri.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Kneževska palata -
Katedrala -
Okeanografski muzej -
Kockarnica -
Pogled na Fontvil -
Betonska plaža -
Bašta -
Monakovil
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „United-Nations data, country profile”. Pristupljeno 29. 10. 2013.
- ^ „Constitution of Monaco (art. 78): The territory of the Principality forms a single commune.”. Pristupljeno 29. 10. 2013.
- ^ „Constitution de la Principauté”. Council of Government. Arhivirano iz originala 22. 7. 2011. g. Pristupljeno 22. 5. 2008.
- ^ „Monaco en Chiffres” (PDF). Arhivirano iz originala 15. 11. 2009. g. Pristupljeno 15. 11. 2009., Principauté de Monaco. Pristupljeno 7. 6. 2010.
- ^ „Nacionalna agencija za statistiku”. Pristupljeno 4. 9. 2020.
- ^ „National Accounts Main Aggregates Database”. United Nations Statistics Division. Pristupljeno 8. 10. 2012.
- ^ „UNdata - country profile - Monaco”. data.un.org.
- ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014.
- ^ „Monaco weather, climate and geography”. Worldtravelguide.net. Arhivirano iz originala 21. 8. 2012. g. Pristupljeno 6. 9. 2012.
- ^ „Snow in Casino Square!”. Monte Carlo Daily Photo. 19. 12. 2009. Pristupljeno 6. 9. 2012.
- ^ „Monaco – Weather / Monaco Official Site”. Visitmonaco.com. Pristupljeno 6. 9. 2012.
- ^ In Pictures: French Riviera hit by snowfall - The Local
- ^ „Monaco (99)” (PDF). Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (na jeziku: French). Meteo France. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 2. 2018. g. Pristupljeno 26. 2. 2018.
- ^ „Climatological information for Monaco” (na jeziku: French). Monaco Tourist Authority. Arhivirano iz originala 2. 3. 2018. g. Pristupljeno 2. 3. 2018.
- ^ „Monaco, Monaco – Climate data”. Weather Atlas. Pristupljeno 15. 3. 2017.
- ^ „Getting around by bus”. www.visitmonaco.com. Arhivirano iz originala 14. 1. 2020. g. Pristupljeno 8. 4. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- „Monaco”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency.
- Monako na sajtu Curlie
- Monako (Vikiatlas)
- Monako na sajtu OpenStreetMap
- Vlada Monaka
- Kneževska palata
- Zvanična turistička prezentacija
- Official Government Portal
- Chief of State and Cabinet Members Архивирано на сајту Wayback Machine (7. март 2017)
- Monaco Statistics Pocket – Edition 2014
- Monaco from UCB Libraries GovPubs
- Monaco from the BBC News
- Monaco information about Monaco
- History of Monaco: Primary documents
- Order of the doctors of Monaco
- Monacolife.net English news portal
- The Monaco Times
- Monaco-IQ Monaco information and news aggregator
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
.svg){kind=small}
