Avram Petronijević
 | Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
| Avram Petronijević | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Avram Petronijević, slika Anastasa Jovanovića | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Datum rođenja | 13. septembar 1791. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mesto rođenja | Tekija, Osmansko carstvo, danas Srbija | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Datum smrti | 22. april 1852. (60 god.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mesto smrti | Istanbul, Osmansko carstvo | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Narodnost | Srbin | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Religija | Pravoslavac | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Profesija | političar, diplomata | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Politička stranka | Nestranačka ličnost | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Avram Petronijević Stjekić[1] (Tekija, 2/13. septembar 1791 — Carigrad, 10/22. april 1852) bio je srpski državnik, više puta predsednik Vlade i ministar inostranih poslova kneževine Srbije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je (pri begu majke Jelene preko Dunava) 13. septembra 1791. godine (po novom kalendaru) u Tekiji, na Dunavu. Otac Petronije Stjekić je bio iz Crne Gore, od plemena Stjekića oko Berana. Braća Stjekići su se nastanili kod Jagodine, u Srbiji. Za vreme austrijsko-turskog rata 1788. godine učestvovao je Petronije u srpskom frajkoru sa činom felvebela. Nakon rata nastanio se u Oršavi, gde je radio dve decenije kao službenik u tamošnjem kontumacu.
Školu je Avram učio od 1797. godine u Oršavi (danas u Rumuniji), a stekao je više škole (Trgovačku) zahvaljujući pomoći oršavskog trgovca Fote Popovića. Mladi Petronijević je prvobitno radio u kancelarijama bečkog trgovca i bankara Sine i spahije Vase Demelića. Zatim je započeo sopstvenu trgovinu u Oršavi, pa nakon neuspeha 1817. godine se vratio u Srbiju. Prijavio se kod kneza Miloša koji mu je dugove isplatio i našao posao. Prvo je bio pisar kod gružanskog kneza Petra Topalovića, ali radio je i kao kočijaš.[2] Postao je onda o Mitrovdanu 1817. godine lični sekretar kneza Miloša Obrenovića jer je znao grčki jezik. Petronijević spada u red najotmenijih, najuglađenijih, najpoštenijih i najispravnijih ljudi, oko kneza Miloša Obrenovića.[1] Za Miloša je uspešno 1819. godine skupio carski arač u Požarevačkoj nahiji. Bio je uz knezovu podršku član srpske deputacije u Carigradu koja je tamo bila pritvorena, od 1821. do 1825. godine i loše prošla. Tegobno bavljenje u turskoj prestonici ga je obogatilo životnim iskustvom i pripremilo za buduće diplomatske poslove. I kasnije on je više puta bio srpski poslanik (ćehaja) kod turske vlade (Porte). Kada je 1830—1831. godine išao u društvu Cvetka Rajevića u Rusiju, dobio je od ruskog cara tom prilikom Orden Sv. Vladimira IV reda. Zajedno sa Stevčom Mihailovićem učestvovao je u suzbijanju epidemiji kuge u Jagodini 1837. godine.[3]
Pionirskom preduzetničkom duhu Kneževine Srbije priključio se i Avram Petronijević koji je 1841. godine započeo pripreme za proizvodnu delatnost. Konačno, 1846. godine otvorio je prvu fabriku za izradu stakla u Belici a dve godine kasnije uspešno je izvezao prve pakete stakla u Tursku.[4] U Zavičajnom muzeju u Jagodini, ali i u drugim muzejima, danas se nalaze izloženi proizvodi od stakla iz ove fabrike, koji ujedno predstavljaju najstariji srpski industrijski proizvod.[5]
Za njega se ne može reći da je završio velike škole, ali sa okromnim osnovnim obrazovanjem mogao je svojim znanjem stranih jezika da parira najboljim apsolventima tadašnjih fakulteta. Govorio je nemački, grčki, rumunski, italijanski, turski i francuski jezik.
Sa Tomom Perišićem Vučićem je stajao na čelu Ustavobranitelja protiv kneza Miloša Obrenovića, i bio je jedan od istaknutih organizatora Miletine bune. Bio je predvodnik srpske deputacije koja se nalazila u Carigradu, pri izradi Ustava iz 1838. godine, i najviše se isticao u njenom radu za ograničavanje vladareve vlasti. Predstavljao je namesnika knezu Milanu koji je u to vreme bio bolestan i knezu Mihailu koji je tada bio maloletan. U toku vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića, od 1844. do svoje smrti bio je ministar inostranih poslova i knežev predstavnik (što odgovara današnjem premijeru). Kao predvodnik ustavobranitelja ušao je u sukob sa knezom Mihailom i samim tim nije imao drugog izbora sem da pobegne iz zemlje. Vratio se u Srbiju nakon Vučićeve bune koja je bila 1842. godine. Pedesetih godina 19. veka Avram Petronijević je bio ministar inostranih dela Srbije. To je bila najduža vlada od kad postoji Srpska država i svakako jedna od najdelotvornijih i najznačajnijih. Ta vlada trajala je od 1842. godine do 1852. godine. U Belici kraj Jagodine je osnovao fabriku za proizvodnju stakla. Bila je to prva staklara na Balkanu ako ne i prvo industrijsko postrojenje. U Srbiji naravno nije bilo majstora koji su poznavali ovaj zanat pa je Avram Petronijević doveo majstore staklare iz Češke.
Avram je bio oženjen Stanijom Karamarković iz sela Bečnja.[2] Knez Miloš je bio provodadžija i kum na venčanju održanom septembra 1821. godine u Kragujevcu. Jedino im je sin Milan duže poživeo. Umro je Petronijević u Carigradu 22. aprila 1852. godine, tokom zvanične misije, i sahranjen u crkvi Svete Petke na Bosforu, pored igumana Samuila Jakovljevića, svog kolege iz deputacije, koji je umro 1824. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Prva vlada Avrama Petronijevića
- Druga vlada Avrama Petronijevića
- Treća vlada Avrama Petronijevića
- Četvrta vlada Avrama Petronijevića
- Spisak predsednika vlada Srbije
- Spisak ministara inostranih poslova Srbije
- Petronijevići
- Prvo namesništvo (1839—1840)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b St. Karadžić, Vuk (2017). Tajna istorija Miloševe Srbije. Beograd.
- ^ a b J. Cvetić, E. (1910). Spomenici Jagodine. Jagodina.
- ^ Dedić, Dragoslav (2020). Kuga u Jagodini 1837. godine. Jagodina: Istorijski arhiv "Srednje Pomoravlje" Jagodina. str. 59.
- ^ DINAR OD SREBRA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016), srpsko nasleđe, Velimir Bucalo, jul 1998.
- ^ „staklena čaša neprocenjive vrednosti iz staklare „Avramovac“, oko 1850. zbirka MPU.”. Arhivirano iz originala 24. 12. 2014. g. Pristupljeno 19. 11. 2015.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Popović, Radomir J. (2012). Avram Petronijević (1791-1852). Freska. str. 322. ISBN 978-86-88341-08-0.
- Stranjaković, Dragoslav (1932). Vlada ustavobranitelja 1842-1853: unutrašnja i spoljašnja politika. Beograd: Za Narodnu štampariju M. Drobac. str. 328.
- Jovanović, Slobodan (2005). Ustavobranitelji i njihova vlada (1838-1858), tom V. Beograd: Prosveta [Fototipsko izdanje štamparije IKP "Gece Kona" od 1932. do 1935.] str. 480. ISBN 978-86-07-01630-3.
- Antić, Čedomir (2004). Velika Britanija, Srbija i Krimski rat 1853-1856 - neutralnost kao nezavisnost. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 193. ISBN 978-86-17-12139-4.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Biografija na sajtu SANU
- http://www.msp.rs/History/ministri/APetronijevic_s.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. mart 2012)
- Avram Petronijević, nekrolog u „Srbskim novinama“ od 26. aprila (1852). str. 1-2 (Digitalna Narodna biblioteka Srbije)
- Radomir J. Popović: Avram Petronijević i Srpski pokret u Vojvodini 1848—1849. godine, Istorijski časopis, broj 57, 2008. godine
- Fond Slobodan Jovanović: „Radovan Kalabić: Avram Petronijević (1791-1852)“, pristup 12.5.2013
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
