Pređi na sadržaj

Grdelica (selo)

Koordinate: 42° 54′ 06″ S; 22° 04′ 12″ I / 42.9017° S; 22.07° I / 42.9017; 22.07
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Lua greška in package.lua at line 80: module 'Module:Other uses' not found.

Grdelica
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Upravni okrugJablanički
GradLeskovac
Stanovništvo
 — 2022.Pad 871
Geografske karakteristike
Koordinate42° 54′ 06″ S; 22° 04′ 12″ I / 42.9017° S; 22.07° I / 42.9017; 22.07
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Grdelica na karti Srbije
Grdelica
Grdelica
Grdelica na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj016
Registarska oznakaLE

Grdelica je naseljeno mesto grada Leskovca u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2022. bio je 871 stanovnik.

Ovde se nalazi Železnička stanica Grdelica.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Grdelica je oduvek bilo strateški važnom mestu, oko kojeg su se mnoge bitke vodile tokom 19. i 20. veka. Sudarali su se vojni i diplomatski interesi velikih sila. Srbija je na kraju definitivno uspostavila svoju vlast nakon Prvog svetskog rata.

Postojala je u Grdelici od 1898. godine Podružnica Srpskog Poljoprivrednog društva, čije je sedište bilo u Beogradu. Selo se nalazilo nekoliko kilometara od "Srpskog Mančestera" tj. Leskovca. Tu je pored drumskog, bio razvijen i željeznički saobraćaj. Radilo se godinama na jačanju privrede u tom kraju.[1] Početkom 20. veka postojala je tu manufaktura za izradu užadi (gajtana). Nju su 1903. godine pokrenuli udruženi Lekskovčani sa početkim kapitalom od 15.000 dinara. Tu se prvo proizvodilo: gajtan, šijak i sukno. Kada kraj bude definitivno oslobođen od Turaka, doživeće će procvat. U međuratnom periodu od sela postaje lepa varošica sa razvijenom industrijom. Tu je radio pogon za preradu vune, pod nazivom "Fabrika štofa Jovanović, Popović i komp." (pominje se i 1913).[2] Ta impozantna fabrika čiji je kapital narastao na više miliona dinara, je radila danonoćno, unajmivši 700 tekstilnih radnika.[3]

Grdelica vekovima nije imala pravoslavni hram, a akcija gradnje prve bogomolje otegla se preko 60 godina. Najbliža crkva bila je daleko sedam kilometara. Industrijalac Jovanović je svojim imetkom podigao veliku crkvu u vizantijskom stilu, i poklonio Grdelici. Projektant hrama bio je arh. Momir Korunović, a freske je radio akademski slikar Diki. Gradnja je koštala milion dinara a ikonostas od orahovog drveta u duborezu, rad majstora Nestora iz Galičnika - 200.000 dinara. U mestu je 7. jula 1935. godine osvećen temelj pravoslavne zadužbene crkve posvećene Sv. Jovanu, ktitora fabrikanta Jovana L. Jovanovića. Posle tri godine rada završena je ista u leto 1937. godine. U porti je zadužbinar podigao i parohijski dom, u maniru manastirskih konaka. Na zvoniku kompletno opskrbljene crkve su zabrujala tri nova crkvena zvona, tokom osvećenja o Ivandanu.[4]

Pominje se u školskom izveštaju iz 1878. godine muška škola u mestu. Bila je u jednoj maloj sobici u okviru mehane na Dervenu, koju su Turci uništili. Učitelj je bio iz Oraovice (pojao je u leskovačkoj crkvi) a imao je 40 đaka. Školu su izdražavala godišnjim prilogom sva mesta (pet) koja su slala decu.[5] U osnovnoj školi su 1898. godine radile dve učiteljice. Tzv. Produžna škola u Grdelici je otvorena januara 1910. godine. Predavač Cvetko Ljubenović je pokazao vrlo-dobar uspeh učeći 14 đaka. Pored redovne održavana je nedeljna i praznična škola za decu starijeg uzrasta.[6] Narodna osnovna škola u Grdelici je 1939. godine imala pet odeljenja, a pripadala su joj i isturena odeljenja u okolini: po dva u Palojcu i Seljanici.[7]

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Grdelica (selo) živi 933 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,2 godina (39,0 kod muškaraca i 43,6 kod žena). U naselju ima 369 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,18.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Demografija[8]
Godina Stanovnika
1948. 1.000
1953. 978
1961. 1.137
1971. 1.255
1981. 1.305
1991. 1.228 1.188
2002. 1.172 1.234
2011. 1.058
2022. 871
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[9]
Srbi
  
 1.171 99,91%
Mađari
  
 1 0,08%
nepoznato
  
 0 0,0%


Stanovništvo prema polu i starosti[10]
m
ž
? 1
  
  
 2
80+ 4
  
  
 20
75—79 14
  
  
 19
70—74 37
  
  
 37
65—69 42
  
  
 51
60—64 41
  
  
 36
55—59 23
  
  
 30
50—54 35
  
  
 39
45—49 57
  
  
 42
40—44 45
  
  
 46
35—39 47
  
  
 35
30—34 37
  
  
 41
25—29 35
  
  
 34
20—24 39
  
  
 21
15—19 38
  
  
 32
10—14 46
  
  
 34
5—9 37
  
  
 24
0—4 30
  
  
 21
Prosek : 39,0 43,6
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 201 192 275 328 350 350 369
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 68 98 54 61 43 33 9 2 0 1 3,18
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 495 141 316 30 7 1
Ženski 485 69 322 79 15 0
UKUPNO 980 210 638 109 22 1
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 191 8 0 0 76
Ženski 118 3 0 0 51
UKUPNO 309 11 0 0 127
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 4 28 10 9 4
Ženski 1 8 12 3 1
UKUPNO 5 36 22 12 5
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 4 8 11 5
Ženski 0 1 1 15 10
UKUPNO 0 5 9 26 15
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 1 0 0 23
Ženski 1 0 0 11
UKUPNO 2 0 0 34

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Trgovinsko-zanatlijski šematizam Kraljevine Srbije", Beograd 1905. godine
  2. ^ "Službeni vojni list"; Beograd 1925. godine
  3. ^ "Pravda", Beograd 1936. godine
  4. ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
  5. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1880. godine
  6. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1910. godine
  7. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1939. godine
  8. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  9. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  10. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Грделица_(село)&oldid=27924421”