Kliški sandžak

Bosanski pašaluk oko 1600. godine, uključujući i područje Kliškog sandžaka

Kliški sandžak je bio upravna oblast (sandžak) u sastavu Osmanskog carstva, od 16. do 18. veka. Osnovan je 1537. godine, izdvajanjem jugozapadnih oblasti iz sastava Bosanskog sandžaka. Prvobitno je obuhvatao jugozapadne delove Bosne, od Livna prema oblastima oko reka Cetine, Krke i Zrmanje, do Like i Krbave. Naziv je dobio po utvrđenom gradu Klisu, koji je pao u turske ruke 1537. godine. U vreme osnivanja, pripadao je Rumelijskom pašaluku, a 1580. godine ulazi u sastav novoustanovljenog Bosanskog pašaluka. U isto vreme, iz sastava Kliškog sandžaka je izdvojen novi Krčko-lički sandžak, koji je obuhvatao sve dotadašnje oblasti Kliškog sandžaka koje su ležale severozapadno od reke Krke. Iako je sandžak nosio ime po Klisu, sedište kliškog sandžakbega je uglavnom bilo u Livnu. Nakon gubitka Klisa i sužavanja prostornog opsega turske vlasti na tom području, sandžak se i dalje nazivao Kliškim, ali takođe i Livanjskim, po svom glavnom mestu.

Turski Klis oko 1574. godine

Na području Kliškog sandžaka je živeo znatan broj Srba, koji su bili pravoslavni hrišćani. Srpske pravoslavne crkve i manastiri na tom području pripadali su Dabrobosanskoj mitropoliji, koja se nalazila u sastavu Pećke patrijaršije.

Sastavne jedinice

Prilikom osnivanja Kliški sandžak se dijelio na kadiluke Skradin, Neretva, Novosel, Akhisar ili Prusac, Zagorje ili Klis i Jezero (Golhisar). Kad je bio osnovan Krčki (lički) sandžak, Kliški sandžak je izgubio znatan dio svoga prostora zapadno od rijeke Krke i donjeg toka Une. Tačnije, cijelo zaleđe Zadra, okolinu Knina, Krbavu i Liku.

Vidi još

• Bosanski pašaluk
• Mletačka Dalmacija
• Srbi u Bosni i Hercegovini
• Srbi u Dalmaciji
• Dabrobosanska mitropolija
• Manastir Krka
• Manastir Dragović
• Stojan Janković
• Uskoci
• Vlasi (društvena klasa)
• Mletačko-turski rat (1537-1540)
• Mletačko-turski rat (1570-1573)
• Mletačko-turski rat (1645-1669)
• Mletačko-turski rat (1684-1699)
• Mletačko-turski rat (1714-1718)

Literatura

• Desnica, Boško (1991). Stojan Janković i uskočka Dalmacija: Izabrani radovi. Beograd: Srpska kniževna zadruga. 
• Jakovljević, Aleksandar; Isailović, Neven (2013a). „Popis nahije Kosovo iz 1574. godine”. Mešovita građa (Miscellanea). 34: 25—70. 
• Jakovljević, Aleksandar; Isailović, Neven (2013b). „Popis nahije Petrovo polje iz 1574. godine”. Inicijal: Časopis za srednjovekovne studije. 1: 255—290. 
• Jačov, Marko (1990). Srbi u mletačko-turskim ratovima u XVII veku. Zemun: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. 
• Roksandić, Drago (1991). Srbi u Hrvatskoj od 15. stoljeća do naših dana. Zagreb: Vjesnik. 
• Samardžić, Radovan (1993). „Srpski narod pod turskom vlašću”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—114. 
• Samardžić, Radovan (1993). „Srbi u ratovima Turske do 1683”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 115—424. 
• Spaho, Fehim; Aličić, Ahmed; Zlatar, Behija (2007). Opširni popis Kliškog sandžaka iz 1550. godine. Sarajevo: Orijentalni institut. 
• Spaho, Fehim (1985). „Defteri za Kliški sandžak iz XVI i početka XVII stoljeća - diplomatički opis”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 34 (1984): 137—162. 
• Spaho, Fehim (1989). „Neke karakteristike varoških naselja u Kliškom sandžaku u XVI i XVII stoljeću”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 38 (1988): 241—252. 
• Spaho, Fehim (1989). „Vojna organizacija turske vlasti u Kliškom sandžaku u XVII stoljeću”. Sinj i Cetinska krajina za vrijeme osmanlijske vlasti. Sinj: Kulturno društvo Cetinjanin. str. 73—79. 
• Stanojević, Gligor (1970). Jugoslovenske zemlje u mletačko-turskim ratovima XVI-XVIII vijeka. Beograd: Istorijski institut. 
• Hafizović, Fazileta (2016). Kliški sandžak od osnivanja do početka Kandijskog rata (1537-1645. godine). Sarajevo: Orijentalni institut. 
• Hafizović, Fazileta (2016). Popis sela i zemlje sandžaka Krka, Klis i Hercegovina, oslobođenih od Mletačke Republike 1701. godine. Zagreb: Srpsko kulturno društvo Prosvjeta. 
• Hrabak, Bogumil (1988). „Vlaška i uskočka kretanja u severnoj Dalmaciji u XVI stoleću”. Benkovački kraj kroz vjekove. 2. Zadar: Filozofski fakultet. str. 107—258. 
• Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.