Nikolajevska crkva u Novom Sadu

Nikolajevska crkva u Novom Sadu
Nikolajevska crkva u Novom Sadu
	Nikolajevska crkva u Novom Sadu
Opšte informacije
Mesto	Novi Sad
Opština	Novi Sad
Država	Srbija
Vreme nastanka	18. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada
	www.novisadbastina.rs

Nikolajevska crkva, zvanično Crkva prenosa moštiju Svetog Nikole,^[1] je najmanja pravoslavna bogomolja u Novom Sadu. Nalazi se na adresi Nikole Pašića bb, na mestu gde se ulica Nikole Pašića uliva u Trg Marije Trandafil.^[2] Crkva potiče iz tridesetih godina 18. veka i dugo je u narodu bila znana kao Nedeljkova crkva po Nedeljku Bogdanoviću koji ju je podigao. Crkva se ubraja u spomenike kulture u kategoriji nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja.

Danas Nikolajevska crkva pleni svojom lepotom koja se naročito ogleda u njene dve pozlaćene kupole na krovu. Kupole u ruskom carskom stilu neodoljivo podsećaju na kijevske i petrovgradske hramove.

Istorija[uredi | uredi izvor]

O istorijatu crkve se malo zna jer su sve crkvene knjige izgorele tokom mađarskog bombardovanja Novog Sada 1849. godine kada je i sam hram gotovo uništen. Nakon rušenja, upućen je poziv za obnovu hrama i među prvima se na poziv javljaju čuveni novosadski dobrotvori Jovan i Marija Trandafil (1860)^[3], a potom i Jovan Polit i Ananije Dera (poreklom Grci; inače ova crkva je jedno vreme služila kao molitveni hram Grcima i Cincarima). Novca međutim nije bilo dovoljno za uređenje njene unutrašnjosti, te je crkva sve do 1854. godine korištena kao vojno skladište. Opravka Nikolajevske crkve je krenula 1860. godine. Hram je pretrpeo i velike štete tokom bombardovanja grada 6. aprila 1941. godine. ^[4]

Izgled crkve[uredi | uredi izvor]

U samom hramu leže pokopani sa svojim porodicama ktitori Nedeljko Bogdanović i Jovan Trandafil.^[5] Tu je sahranjena i velika srpska dobrotvorka udova Marija Trandafil rođ. Popović. Po drugom testamentu iz 1878. godine udova Marija je osnovala naročiti "Zaveštaj Marije Trandafil hramu Sv. Nikolaja u Novom Sadu". Tu fondaciju je snadbela prihodom od svoje kuće zvane "Sa ikonom" u Ćurčinskoj ulici, i oraće zemlje u Mrtvaljošu (8 jutara) i Kamendinu (73 jutra). Trećinu čistog prihoda od kuće u Osjeku dobio je tadašnji Uboški dom, koji se nalazio u Nikolajevskoj porti, a za potrebe same Nikolajevske crkve poklonjena je „Kuća kod ikone”. Iz ovog fonda Nikolajevske crkve izdržavani su sveštenik, crkvenjak i jedan pojac, dok je za popadiju, u slučaju da ostane udovica, predviđeno doživotno izdržavanje od 200 forinti godišnje.^[6]

Crkva je siromašna, slabo opremljena. Bez ukrasa na zidovima, belina prostora ispunjava hram. Ikonostas je veoma skroman i jednostavan, a lepotom se ističe prestona ikona svetog Nikole kojem je crkva i posvećena (Hram je posvećen Prenosu moštiju Svetog oca Nikolaja, 22. maj). Iza carskih dveri, u oltarskom prostoru, čuva se vredna ikona crne malteške Bogorodice, verovatno poklon nekog grčkog vernika. Ikonostas je rad slikara Pavla Simića i na njemu se zapaža uticaj nazarenskog slikarstva.

Na jednoj nadgrobnoj ploči na spoljnjem zidu crkve, prvi put se u lokalnoj epigrafiji pominje ime Novog Sada. ^[7]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

Interesantan je podatak da su se u ovom hramu krstila deca čuvenog svetskog naučnika Alberta Ajnštajna čija je prva žena bila Novosađanka Mileva Marić. Mali Švajcarci, Eduard i Albert, kršteni su po pravoslavnom obredu po želji njihovog dede Miloša Marića 20. septembra 1913. godine.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Pročelje crkve
Zadnja strana
Ikona sv. Nikole iznad ulaza u crkvu
Natpis iznad ulaza u crkvu
Nadgrobni spomenici u crkvenoj porti

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Srpska pravoslavna Crkva prenosa moštiju Sv. Nikole – Nikolajevska crkva”. Zvanični veb-sajt. Turistička organizacija Grada Novog Sada. Pristupljeno 5. 12. 2021.
^ „Hram prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja Nikolajevska crkva”. PlanPlus. Pristupljeno 5. 12. 2021.
^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
^ Zvanična prezentacija grada Novog sada/Nikolajevska crkva
^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
^ "Zastava", Novi Sad 1883. godine
^ „Upoznaj Srbiju/Nikolajevska crkva”. Arhivirano iz originala 28. 10. 2014. g. Pristupljeno 14. 06. 2014.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Srpska pravoslavna Crkva prenosa moštiju Sv. Nikole – Nikolajevska crkva”. Zvanični veb-sajt. Turistička organizacija Grada Novog Sada. Pristupljeno 5. 12. 2021.

[2] „Hram prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja Nikolajevska crkva”. PlanPlus. Pristupljeno 5. 12. 2021.

[3] "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine

[4] Zvanična prezentacija grada Novog sada/Nikolajevska crkva

[5] "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine

[6] "Zastava", Novi Sad 1883. godine

[7] „Upoznaj Srbiju/Nikolajevska crkva”. Arhivirano iz originala 28. 10. 2014. g. Pristupljeno 14. 06. 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Južnobačkom upravnom okrugu
Bač	Manastir Bođani Franjevački samostan u Baču Rimokatolička crkva Sv. apostola Pavla u Baču Amam u Baču Kapela Sv. Antona Pustinjaka u Baču Samostan časnih sestara u Baču
Bačka Palanka	Dvorac porodice Dunđerski u Čelarevu Seoska kuća u Neštinu Srpska pravoslavna crkva u Neštinu Vodenica u Neštinu Srpska pravoslavna crkva u Bačkoj Palanci Srpska pravoslavna crkva u Despotovu Srpska pravoslavna crkva Uspenja Bogorodice u Pivnicama Srpska pravoslavna crkva Svetog Jovana Zlatoustog u Silbašu Srpska pravoslavna crkva Sv. Grigorija Bogoslova u Tovariševu
Bački Petrovac	Kuća u Bačkom Petrovcu Dvorac Dunđerski u Kulpinu Slovačka evangelistička crkva i parohijski dom u Bačkom Petrovcu Srpska pravoslavna crkva u Gložanu (Bački Petrovac) Kuća u Ul. Branislava Mokića br.9 Kudeljara (mljač) u Bačkom Petrovcu
Beočin	Manastir Beočin Manastir Rakovac Srpska pravoslavna crkva u Banoštoru Srpska pravoslavna crkva u Beočinu Srpska pravoslavna crkva u Čereviću Seoska kuća u Beočinu Čardak u Svilošu Srpska pravoslavna crkva Svetog arhanđela Gavrila u Suseku Rodna kuća narodnog heroja Dimitrija Lazarova „Raše“ Rimokatolička crkva Sv. Josipa u Čereviću Dvorac u Beočinu Crkva Vavedenja Presvete Bogorodice u Svilošu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Grabovu
Bečej	Prevodnica „Šlajz“ Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole u Bačkom Petrovom Selu Kapela Bogdana Dunđerskog kod Bečeja Srpska pravoslavna crkva Svetog Đorđa u Bečeju Rodna kuća Šamu Mihalja Partizanska baza „Veliki Lublin“ Rimokatolička crkva Sv. Antuna Padovanskog u Bečeju Rodne kuće braće Tan u Bečeju Dvorac Fantast u ataru Bečeja
Vrbas	Srpska pravoslavna crkva u Vrbasu Reformatorska crkva u Vrbasu Kuća u ulici Maršala Tita, Vrbas Kapela „Vodica” u Vrbasu Seoska kuća u Zmajevu Grkokatolička crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Kucuri Evangelistička crkva u Vrbasu Nadgrobni spomenik Jožefa Kiša
Žabalj	Vetrenjača u Čurugu Srpska pravoslavna crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Čurugu Rodna kuća narodnog heroja Radivoja Ćirpanova Staro groblje u Đurđevu Rodna kuća narodnog heroja Đorđa Zličića Rodna kuća narodnog heroja Stevana Divninog Babe Salaš Ilije-Ice Šokice Dve vojnograničarske zgrade, u ataru Žablja na obali Tise Srpska pravoslavna crkva Sv. Nikole u Žablju Crkva Sv. Arhiđakona Stefana u Gospođincima
Novi Sad	„Češki magacin” u Novom Sadu „Špilerova kuća” u Petrovaradinu Crkva Svetih Vračeva Kuzme i Damjana u Futogu Almaška crkva u Novom Sadu Bosanska brvnara s etnografskom zbirkom u Veterniku Vladičanski dvor Eparhije Bačke Srpske pravoslavne crkve u Novom Sadu Gradska kuća u Novom Sadu Grobna mesta sa nadgrobnim spomenicima značajnih ličnosti iz istorije Novog Sada, Petrovaradina, Sr. Karlovaca, Sr. Kamenice Grobno mesto sa nadgrobnim spomenikom Jovana Hranilovića Grobno mesto sa spomenikom Stevanu Milovanovu Dva grobna mesta sa nadgrobnim spomenicima u Sremskoj Kamenici Dvadeset i četiri nadgrobna spomenika sa grobnim mestima istaknutih političkih, kulturnih i javnih radnika Dve stare turske česme u Ledincima Dom JNA u Novom Sadu Župna crkva Sv. Jurja i župni dom u Petrovaradinu Zavetni krst u Futogu Zgrada „Platoneuma“ Zgrada Galerije likovne umetnosti - Poklon zbirka „Rajka Mamuzića“ Zgrada Galerije Matice srpske Zgrada Galerije spomen zbirke „Pavle Beljanski“ Zgrada gimnazije „Jovan Jovanović Zmaj“ u Novom Sadu Zgrada iz sredine 18. veka u Sremskoj Kamenici Zgrada Matice srpske u Novom Sadu Zgrada matičarskog zdanja u Novom Sadu Zgrada Sokolskog doma u Ul. Ignjata Pavlasa br. 4 Zgrada u Temerinskoj ulici br. 1 u Novom Sadu Zgrada u ulici Antona Čehova br. 4 u Novom Sadu Zgrada, pokretni inventar i neposredna okolina imanja Vizić kraj Begeča Kompleks Banovine u Novom Sadu Kompleks muzeja i arhiva u Novom Sadu Kompleks Pasterovog zavoda Kompleks starog bioskopa u Novom Sadu Kotekov dvorac Kuća iz 18. veka u Sremskoj Kamenici Kuća na Pozorišnom trgu br. 2 u Novom Sadu Kuća na Trgu Toze Markovića br. 5 u Novom Sadu Kuća na Trifkovićevom trgu br. 2 u Novom Sadu Kuća s okućnicom u ul. Kraljevića Marka br. 37 Kuća sa okućnicom u Petrovaradinu Kuća u Grčkoškolskoj ulici br. 2 u Novom Sadu Kuća u Grčkoškolskoj ulici br. 3 u Novom Sadu Kuća u Dositejevoj ulici broj 10 u Novom Sadu Kuća u Dunavskoj ulici br. 1 u Novom Sadu (Zgrada gradske biblioteke) Kuća u Dunavskoj ulici br. 6 u Novom Sadu Kuća u Dunavskoj ulici br. 7 u Novom Sadu Kuća u Dunavskoj ulici br. 18 u Novom Sadu Kuća u Dunavskoj ulici br. 20 u Novom Sadu Kuća u Zmaj Jovinoj ulici br. 23 u Novom Sadu Kuća u Karađorđevoj ulici br. 69 u Novom Sadu Kuća u kojoj je živeo Jovan Jovanović-Zmaj Kuća u Ul. Petra Drapšina br. 48 Kuća u Ulici kralja Aleksandra br. 14 u Novom Sadu Mađarska reformatorska crkva i zgrada parohijskog doma u Rumenki Manastir Kovilj Manastir Savinac Nadgrobni spomenik Armenske porodice Čenazi u Novom Sadu Nikolajevska crkva u Novom Sadu Ostaci srednjovekovne crkve na lokalitetu Klisa u Ledincima Partizanska baza u Novom Sadu Porodična kuća Mileve Marić Ajnštajn Rimokatolička crkva i stari župni dvor u Futogu Rimokatolička crkva Marije Snežne na Tekijama u Petrovaradinu Rimokatolički župni ured, plebanija u Novom Sadu Rodna kuća Ilije Nešina u Kovilju Saborna crkva Sv. Georgija u Novom Sadu Spomenik Jovanu Jovanoviću-Zmaju u Sremskoj Kamenici Spomenik posvećen ratnicima Prvog svetskog rata u Kovilju Spomenik Svetozara Miletića u Novom Sadu Srpska pravoslavna crkva Prenosa moštiju Sv. Nikole u Kaću Srpska pravoslavna crkva Svetog apostola Tome u Kovilju Srpska pravoslavna crkva u Bukovcu Srpska pravoslavna crkva u Rumenki Srpska pravoslavna crkva u Sremskoj Kamenici Tri nadgrobne ploče iz 18. veka u Čeneju Trideset nadgrobnih spomenika sa grobnim mestima istaknutih političkih, kulturnih i javnih radnika Uspenska crkva u Novom Sadu Kompleks „Englesko-jugoslovenske dečije bolnice” u Sremskoj Kamenici Kompleks Elektrotehničke škole „Mihajlo Pupin” u Novom Sadu
Sremski Karlovci	Patrijaršijski dvor u Sremskim Karlovcima Saborna crkva u Sremskim Karlovcima Dva nadgrobna spomenika na Čeratskom groblju Spomenici na Magarčevom bregu Šest nadgrobnih spomenika, Čeratsko groblje i groblje na Magarčevom bregu Kapela porodice Nikolić
Srbobran	Srpska pravoslavna crkva u Srbobranu Kuća značajna za NOB u Turiji Nadgrobni spomenici na starom groblju u Turiji Srpska pravoslavna crkva u Turiji Vojnograničarska zgrada u Nadalju Zgrada Skupštine opštine Srbobran Četiri stara nadgrobna spomenika iz 18. veka u Srbobranu
Titel	Tri vojnograničarske zgrade u Titelu Srpska pravoslavna crkva u Loku Kuća u Titelu Srpska pravoslavna crkva u Vilovu Vojnograničarska zgrada u Gardinovcima Rodna kuća Isidore Sekulić Rodna kuća Mileve Marić-Ajnštajn
Temerin	Dvorac „Kaštel“ u Temerinu Etno park „Brvnara“