Saborna crkva u Vranju

Saborna crkva Svete Trojice u Vranju
Saborna crkva u Vranju
Opšte informacije
Mesto	Vranje
Opština	Vranje
Država	Srbija
Vrsta spomenika	Spomenik kulture
Vreme nastanka	kraj 17. veka
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture

Saborna crkva Svete Trojice u Vranju je glavni i najveći pravoslavni hram u Vranju i središnja crkva Vranjske eparhije Srpske pravoslavne crkve. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

Istorijat

Današnji Saborni hram Svete Trojice nalazi se na mestu starije crkve.

Krajem 18. i početkom 19. veka nastupio je privredni uspon Vranja koji je pratio buđenje i građanske i srpske nacionalne svesti, ali i obnove verskog života, posle ukidanja Pećke patrijaršije.

Velika Saborna crkva je građena uz pomoć vranjskog paše Huseina - „velikog prijatelja Srba", što je veoma smetalo domaćim Turcima. Turci i Arnauti iz okoline su čak na Spasovdan 1843. godine opljačkali hrišćane i oskrnavili crkve po varoši.

Pod uticajem međunarodne javnosti i diplomatskih predstavnika, ali i po zahtevu Vranjanaca, Porta je pohvatala i kaznila pobunjenike. Carska komisija procenila je štetu za porušenu Sabornu crkvu. Kako šteta nije isplaćena to su Vranjanci pregli i sopstvenim sredstvima i rabotom podigli novu crkvu, po svemu sudeći, na temeljima prethodne. Crkva je građena 1858—1860. Graditelj crkve bio je Andreja Damjanov, a poticao je iz poznate mijačke porodice, poreklom iz Tresonča u debarskom kraju, dok je njegov brat izradio oltarsku pregradu.

Ikonostas i ikone

Slikarski deo posla na ikonostasu Crkvena opština je poverila Dimitru Krsteviču - Diču, zografu, tada najpoznatijem i najdarovitijem ikonopiscu u vardarskoj Makedoniji. U periodu od 1844. godine do 1866. on je naslikao veći broj ikonostasnih celina i pojedinačnih ikona. Tako je postao najplodniji majstor poznovizantijskog ikonopisa prožetog, tek uplivima italokritskog manira sa dekorativno prihvaćenim "baroknim“ ukrasima, ali i sa izrazitim smislom za, uslovno rečeno, realističko modelovanje inkarnata svetiteljskih likova.

Na ikonostasu Saborne crkve u Vranju naslikao je prestone i praznične ikone, likove apostola i celivajuće ikone, dok su slike u soklu, carske dveri i Krst Hristovog raspeća slikali drugi ikonopisci, znatno slabijih slikarskih mogućnosti.

Obnova

Obnova Saborne crkve u Vranju započeta je 1994. godine. Zvonik je obnovljen i nadgrađen 1996. godine, a unutrašnji radovi na statičkoj sanaciji i obnovi crkve realizovani su do 1998. godine: u tremovima su dograđeni Kapela Svetog Ignjatija Bogonosca i Krstionica Časnog Krsta.

Crkva je u potpunosti završena u periodu od 2000. do 2008. godine (okončani su svi unutrašnji radovi, stavljen je nov bakarni krov i novi krstovi, urađena je spoljašnja fasada), kada je svečano obeleženo 150 godina od njene izgradnje.

Galerija

• 
  Saborna crkva sa zvonikom
• 
  Zvonik

Spoljašnje veze

• Eparhija vranjska
• Turistička organizacija Požarevca
• Eparhija Braničevska - „Sabornost"
• Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
• Lista spomenika
• Saborna crkva Sv. Trojice
• "Politika", 28. dec. 1939