7. SS dobrovoljačka brdska divizija Princ Eugen

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa 7. СС дивизија)

7. SS dobrovoljačka brdska divizija Princ Eugen
Postojanjemart-septembar 1942.
Mesto formiranja:
Bela Crkva
Formacija13. SS brdski lovački puk
14. SS brdski lovački puk
7. brdski artiljerijski SS puk
7. motorizovani izviđački SS lovački bataljon
7. SS motorizovani oklopni bataljon
7. SS motorizovani inženjerijski bataljon
7. SS bataljon veze
Jačina22.000 vojnika i oficira[traži se izvor]
DeoSS trupa (nem. Wafen SS)
Angažovanje
Komandanti
KomandantArtur Fleps (nem. Artur Phleps) (30.01.1941-03.06.1943)
Komandant 2Karl fon Oberkamp (nem. Carl Reichsritter von Oberkamp) (03.06.1943-30.11.1943)
Komandant 3August Šmithuber (nem. August Schmidhuber) (30.11.1943-30.01.1944)
Komandant 4Oto Kum (nem. Otto Kumm) (30.1.1944-20.01.1945)
Komandant 5August Šmithuber (nem. August Schmidhuber) (20.1.1945-14.05.1945)

7. SS dobrovoljačka brdska divizija Princ Eugen (nem. Prinz Eugen) je bila nemačka dobrovoljačka Vafen-SS brdska divizija specijalizovana za antigerilsko ratovanje. Početni sastav je bio u potpunosti dobrovoljački, ali se kasnije pristupilo mobilizaciji. Divizija se predala 11. maja 1945. godine jugoslovenskim snagama, a tokom četvorogodišnjeg rata na području Jugoslavije je stekla reputaciju najozloglašenije nemačke jedinice. Borbena dejstva divizije bila su isključivo na području Jugoslavije.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Posle razbuktavanja ustanka u okupiranoj Srbiji, a i zbog izbijanja srpskog ustanka u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, koja je bila saveznik Trećem rajhu, dovelo je do jednog trenutka da je ustanak kod Srba poprimio masovne razmere. Nemci su shvatili da posadne jedinice nisu dorasle zadatku da smire situaciju. Bili su primorani da privremeno dovuku 342. pešadijsku diviziju iz Francuske, regularnu borbenu jedinicu, uz čiju pomoć je srpski ustanak privremeno ugušen.

Osnivanje divizije[uredi | uredi izvor]

Hajnrih Himler obilazi jedinice 7. SS divizije Princ Eugen u Kraljevu sredinom oktobra 1942.

Tokom svoje posete državnom vođi SS Hajnrihu Himleru, krajem novembra 1941. godine vođa nemačke narodne grupe u Banatu, dr Sep Janko izneo je ideju o nastanku jedne jedinice jačine 3000 Dunavskih Švaba s područja Banata. Nešto posle navedenog razgovora kod Himlera dolazi SS general Gotlob Berger, načelnik Glavne kancelarije SS-a (SS-Hauptamt) s idejom o formiranju jedne gorske divizije od dobrovoljaca folksdojčera (Volksdeutscher - narodni Nemci) s područja jugoistoka evrope (Mađarske (u kojoj spada i Bačka), Rumunije, NDH i Srbije, odnosno Banata).[1]

Divizija je osnovana 1. marta 1942. godine u Beloj Crkvi, u južnom Banatu, gde je priređena prigodna ceremonija sa paradom.[2] Prvo ime prve jedinice sačinjene van granica Trećeg rajha i sačinjene od Podunavskih Švaba bilo je SS dobrovoljačka gorska divizija Jugoistok (SS Freiwilligen Gebirgs Division Südost) koja od 01. aprila 1942. godine dobija počasno ime Princ Eugen, po austrijskom vojskovođi italijansko/francuskog porekla Eugenu Savojskom koji je porazio Turke kod Beča, Sente i Petrovaradina, proterao ih iz Mađarske i osvojio Beograd. U svom sastavu je imala dva lovačka puka sa po tri bataljona i jedan artiljerijski puk, plus dodatne jedinice. Da bi dejstvovali što efikasnije po vrletima i neprohodnim terenima, divizija je obučavana kao brdska (alpinistička). Naoružanje im je bilo uglavnom trofejnog porekla. Za popunu naoružanja po formiranju divizije odmah je iz štokova zarobljenog naoružanja vojske Kraljevine Jugoslavije izdvojeno 9000 pušaka, 1500 pištolja i 500 puškomitraljeza. Odluka da se divizija naoruža zarobljenim naoružanjem bivše kraljevske jugoslovenske vojske bila je logična jer je najveći deo dobrovoljaca prošao vojnu obuku u jugoslovenskoj vojsci te je bio upoznat sa rukovanjem navedenim naoružanjem.[3] Oklopni sastavi poticali su iz ratnog plena francuske kao i jedan deo iz jugoslovenske armije. Nemci u Bačkoj su prednjačili, dajući pri formiranju 16.527 dobrovoljaca.[4]

Pripadnici SS divizije "Princ Eugen" umesto standardnih SS runa na levom ovratniku nosili su Odal rune (koja označava plemstvo, plemića, princa itd).

Komandanti divizije[uredi | uredi izvor]

Artur Fleps komandant 7. SS divizije Princ Eugen

Za komandanta divizije je postavljen SS grupenfirer Artur Fleps, stari austrougarski oficir, koji je između dva rata bio u službi rumunske vojske. Na čelu divizije je bio od 1. marta 1942. do 3. jula 1943, kada ga je zamenio SS brigadefirer Karl fon Oberkamp. U međuvremenu 30. septembra 1943. godine u Mostaru dogodilo se nešto dotada nepojmljivo za SS. U redovima 2. SS dobrovoljačke gorske-lovačke divizije Princ Eugen pobunila su se 173 folksdojčera i odbila daljnje služenje u diviziji. Kao glavni razlog pobune istaknuto je ponašanje novog komandanta divizije, fon Oberkampa prema folksdojčerima koje je otvoreno nazivao Ciganima, Srbima i hrvatskim govnima. SS general Fleps (kao prvonadređeni zapovednik) trenutno zahteva upućivanje pobunjenika u koncentracijski logor (isti su sprovedeni u Dahau), a glavnu krivicu za pobunu Fleps je bacio na fon Oberkampa, te oficire i podoficire koji nisu odgovarajuće postupali sa podređenim vojnicima folksdojčerima. O navedenom događaju Fleps je pismeno izvestio i samoga državnog vođu SS-a Himlera. Ubrzo 30. novembra 1943. godina na čelo dolazi SS brigadefirer August Šmithuber, a već 1. januara 1944. godine SS brigadefirer Oto Kum preuzima tu funkciju, koju će obavljati sve do 20. januara 1945. godine, kada komandu opet preuzima SS brigadefirer August Šmithuber, do tada komandant puka.[5] Šmithuber i fon Oberkamp (1893—1947) su nakon rata osuđeni u Jugoslaviji na smrt kao ratni zločinci.

Sastav i brojno stanje divizije[uredi | uredi izvor]

Pored dva brdsko-lovačka puka i jednog artiljerijskog puka, u diviziji je bilo i dodatnih jedinica kao što su konjičko, protivtenkovsko i sanitetsko odeljenje. Zatim bataljon motociklista, bataljon biciklista, bataljon veze, inženjerijski bataljon itd. Tu su bile i obavezne jedinice feldžardarmerije (vojne policije), komore snabdevanja, vojni izveštači, veterinari, propagandisti i posebno odeljenje kerovođa, vodiča pasa. Brojčano stanje divizije bilo je preko 20.000 boraca, pri čemu je svaki puk imao između pet i šest hiljada vojnika. Njeni pripadnici su postali iskusni i prekaljeni borci, skoro fanatici. Divizija je od samog početka imala veoma oštar kurs prema civilnom stanovništvu, naročito u krajevima gde se su vođene borbe.

Ratne operacije[uredi | uredi izvor]

Divizija je prvu operaciju izvela na tlu Srbije, na Kopaoniku (Operacija Kopaonik), gde je angažovana da uništi četnike Dragutina Keserovića. Tom prilikom nije došlo do borbenih kontakta, ali je divizija već na početku pokazala krajnju bezobzirnost prema civilnom stanovništvu.

Delovi 7. SS divizije u nekom bosanskohercegovačkom gradiću.

Divizija je imala vrlo zapaženu ulogu u ratnim operacijama „Weiss“ i „Schwarz“.

Izuzetno značajnu ulogu divizija je odigrala tokom operacije Ahze, septembra. oktobra i novembra 1943, kad je, u saradnji sa drugim snagama, napadima na Split i Podbiokovlje otklonila neposrednu opasnost od savezničkog iskrcavanja u Dalmaciji. U tom periodu divizija je predstavljala okosnicu za formiranje 5. SS brdskog korpusa. 7. SS divizija, pošto je dokazala svoju visoku taktičku vrednost i savladala veštinu protivpartizanskog ratovanja, zajedno sa 1. brdskom divizijom (kad je ova bila raspoloživa) predstavljala je udarnu operativnu snagu Komande Jugoistoka širom Jugoslavije, pod komandom Druge oklopne armije. Upotrebljavana je na svim ključnim pozicijama tokom operacija Kugelblic, Šnešturm, Valdrauš, Reselšprung. Istakla se pri razuđenim borbama za sprečavanje manevra snaga NOVJ prema Srbiji između reke Bosne i Drine, i predstavljala okosnicu u operacijama Hakflajš, Draufgenger i Ribecal.

Nakon neuspelih pokušaja sprečavanja prelaska 12. korpusa NOVJ u Srbiju tokom septembra divizija je vodila borbe protiv snaga NOVJ u oblasti Zapadne Morave i Šumadiji. Krajem septembra, usled pojave Crvene armije, prebačena je na bugarsku granicu radi obrazovanja fronta. Pretrpela je teške gubitke u borbama za Zaječar, i posebno u Niškoj operaciji, kojom prilikom je više nego prepolovljena.

Divizija je, usled svoje intenzivne upotrebe, sve vreme trpela ozbiljne gubitke, ali je folksdojčersko stanovništvo predstavljalo solidnu bazu za popunu. Popuna je vršena formiranjem dopunskih bataljona koji bi nakon priključivanja diviziji bili rasformirani, a ljudstvo raspoređeno po jedinicama. Na primer, u oktobru 1944. dejstvovala su dva 7. SS dopunska bataljona - jedan u Sarajevu, a drugi u Beogradu - ali ni jedan ni drugi nisu uspeli da se pridruže svojoj matičnoj jedinici. Nakon gubitaka u Niškoj operaciji, divizija je ponovo formirana u decembru 1944. pomoću nove popune i ostatka rasformirane SS divizije Skenderbeg.

Nakon učestvovanja u protivnapadima na Sremskom frontu januara 1945 (u operaciji Zimska oluja), divizija je ponovo postala glavna operativna manevarska formacija Grupe armija E, i upotrebljavana je u borbama u Slavoniji, na likvidaciji Virovitičkog mostobrana, u okolini Sarajeva i u donjem toku Bosne (Operacija Majska oluja).

Ratni zločini[uredi | uredi izvor]

Jedinice 7. SS divizije počinile su mnogobrojne ratne zločine tokom svojih pohoda. Zarobljeni partizani su po pravilu streljani, uključujući i ranjenike.

Ova divizija je takođe počinila i veliki broj zločina nad civilima. Njene jedinice su po pravilu u zoni borbe vršili odmazde nad civilima. Te rutinske odmazde nad civilima odnosile su od nekoliko desetina, pa do više od hiljadu žrtava. Tokom trodnevnog masakra u Sinjskoj krajini marta 1944, gde je učestvovao i bataljon 7. SS divizije, ubijeno je oko 1.500 civila. Više stotina civila stradalo je i u masakrima 7. SS divizije u Krivoj reci oktobra 1942, u Pivi juna 1943., u Aržanu septembra 1943, i u selu Velika jula 1944. Čak je i general Jozef Kibler, komandant 118. lovačke divizije, tokom istrage izjavio kako su SS trupe bile poznate po preoštrim postupcima prema narodu.

Kübler je 3. 9. 1946. godine izjavio - govoreći o sinjskoj operaciji - da mu je "bilo poznato da su SS trupe bile preoštre u postupku prema narodu"

[6]

Tokom borbenih delovanja u velikim protivpartizanskim poduhvatima, SS Princ Eugen pokazala se u nizu teških zločina protiv civilnog stanovništva (samo u jednom selu pripadnici 369. pešačke divizije pronašli su 121 ubijenu osobu). Usledili su teški prigovori na ponašanje pripadnika divizije, kako od strane oficira Vermahta, tako i od strane civilnih vlasti NDH. Na sve navedene optužbe SS general Artur Fleps odgovorio je primedbom da se tako ratuje na Balkanu te da se vojnici pod njegovim zapovedništvom do krajnjeg naprezanja i vojnički požrtvovano bore protiv partizanskih bandita i da će se jedino preko njega mrtvog suditi nekome od njemu podčinjenih vojnika, podoficira i oficir za navedene zločine.[7]

Komandant 2. (14.) SS puka August Šmithuber, kasnije komandant 21. SS divizije i zatim cele 7. SS divizije, osuđen je na smrt vešanjem na suđenju u Beogradu od 5. do 16. februara 1947.[8]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Verhas & Mikulčić 2018, str. 10
  2. ^ Glavni štab SS-a (SS Frührungshauptamt - štab čiji je zadatak bio, između ostalog, formiranje novih jedinica Vafen SS) izdaje zapovest o formiranju SS dobrovoljačke gorske divizije Jugoistok.
  3. ^ Verhas & Mikulčić 2018, str. 11
  4. ^ Petranović 1992, str. 353.
  5. ^ Verhas & Mikulčić 2018, str. 21–22
  6. ^ Popović 1986, str. 278.
  7. ^ Verhas, Mario; Mikulčić, Božidar (2018). Princ Eugen / 7. SS dragovoljačka gorska divizija.
  8. ^ Popović 1986, str. 11.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=7._СС_добровољачка_брдска_дивизија_Принц_Еуген&oldid=27704687”