Memorijalni kompleks Boško Buha

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Memorijalni kompleks Boško Buha
Spomenik Bošku Buhi na Vidikovcu
Opšte informacije
MestoJabuka
OpštinaPrijepolje
Država Srbija
Vreme nastanka1943/1964.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od izuzetnog značaja
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture

Memorijalni kompleks „Boško Buha“ se nalazi u selu Jabuka, kod Prijepolja i posvećen je pionirima i omladincima Jugoslavije poginulim u Narodnooslobodilačkoj borbi. Povod za stvaranje ovog memorijalnog kompleksa je obeležavanje mesta gde je 27. septembra 1943. godine poginuo borac-bombaš i narodni heroj Boško Buha.

Uređenje ovog memorijalnog kompleksa počelo je 1964. godine, a odlukom Skupštine opštine Prijepolje od 30. maja 1986. godine proglašen je kulturnim dobrom od izuzetnog nacionalnog značaja i nalazi se pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Jabuka[uredi | uredi izvor]

Selo Jabuka smešteno je na istoimenoj visoravni i nalazi se tačno na pola puta između Prijepolja (15 km) i Pljevalja (14 km). Sa brežuljaka jabučke visoravni pogled doseže do vrhova Durmitora, Ljubišnje, Bjelasnice, Zlatara i Jadovnika. Jabuka obiluje planinskim izvorima hladne i pitke vode, a klima je osobena — leta su relativno blaga, a zime duge i snežne. Nalazi se na 1.297 metara nadmorske visine, gde struji čist planinski vazduh, a ima raznovrstog bilja.[1]

Jabuka je 1969. godine povezana novim asfaltnim putem sa Prijepoljem i Pljevljima, jer je stari makadamski put preko Savinog Lakta često, a posebno zimi, bio neprohodan. Iste godine Planinarski savez Jugoslavije je trasirao planisnku transverzalu „Boško Buha”, koja je otvorena za Dan mladosti. Ova transverzala duga je 150 kilometara i proteže se na relaciji: Prijepolje—Jabuka—Pljevlja—Đurđevića—Žabljak.[2]

U prošlosti Jabuka je bila karavanska stanica na putu Dubrovnik—Bliski istok, a nakon Berlinskog kongresa, 1878. godine bila je granična linija između Austrougarske i Osmanlijskog carstva. U obližnjem selu Babine, 1875. godine je izbila Babinska buna, u kojoj je učestvovalo i dosta stanovnika Jabuke. U toku Drugog svetskog rata okolina Jabuke je bila teren na kome su se gotovo neprekidno vodile borbe.[3] Nakon neuspelog partizanskog napada na Pljevlja, 1. decembra 1941. godine, italijanski okupator je izveo stravične odmazde nad stanovništovom popalivši nekoliko sela. Italijani su 7. decembra u Jabuci zapalili 47 kuća i na svirep način ubili 46 stanovnika.[4]

Istorijat Memorijalnog kompleksa[uredi | uredi izvor]

Spomen-dom „Boško Buha” na Jabuci
Muzej pionira i omladine Jugoslavije

Ideja za trajno obeležavanje mesta pogibije legendarnog borca-bombaša Druge proleterske udarne brigade i narodnog heroja Boška Buhe (1926—1943) potekla je 1959. godine od pionira Prijepolja i Pljevalja. Ovu inicijativu prihvatio je Savez pionira Jugoslavije i pokrenuta je akcija tokom koje su pioniri iz čitave Jugoslavije sakupljali novac za izgradnju pionirskog spomen-doma. Izgradnju spomen-doma, pored pionira pomagale su i razne radne organizacije, a najveću pomoć je pružio Tekstilni kombinat „Ljubiša Miodragović” iz Prijepolja. Spomen-dom od 840 kvadratnih metara dovršen je 1964. godine i odmah je postao sastajalište pionira iz svih delova Jugoslavije.[5]

Ubrzo po izgradnji spomen-doma, postavilo se pitanje kako zgradu održavati i na koji način organizovati život u domu. Tekstilni kombinat, koji je uložio znatni deo sredstava u izgradnju doma, pokrenuo je raspravu šta da se radi sa spomen-domom. Učenici Osnovne škole „Boško Buha” iz Pljevalja tada su pokrenuli inicijativu da Spomen-dom „Boško Buha” postane pionirski. Opštinska komitet Saveza socijalističke omladine Pljevalja tada je u zajednici sa Opštinskim komitetom Saveza socijalističke omladine Prijepolja, organizovao susret mladih na Jabuci, koji je održan 17. oktobra 1966. godine i na kome je održan veliki istorijski čas koji je nazvan — Memorijalna svečanost „Boško Buha”.[6] Ovaj skup je kasnije postao tradicionalan i održavao se svake godine 27. septembra na dan Boškove pogibije, pod nazivom Jugoslovenske pionirske svečanosti „Boško Buha”. Tog dana okupljali su se predstavnici pionirskih i boračkih organizacija iz Virovitice, Čajetine, Gostivara, Bosanske Gradiške, Stare Pazove, Belegiša, Ljubljane, Nikšića, Đakovice, Bogatića, Pljevalja, Prijepora i drugih mesta. Tom prilikom od prisutih pionirskih odreda formirao se Jugoslovenski pionirski združeni odred „Boško Buha”, a prvi naelnik ovog združenog odreda bio je Boško Buha, sinovac narodnog heroja Boška Buhe. Tog dana održavao se i veliki istorijski čas, kome su prisustvovali i ratni drugovi Boška Buhe iz Druge proleterske udarne brigade. Ove svečanosti trajale su obično dva dana —27. i 28. septembra. Sa ove pionirske svečanosti 1975. godine je potekla inicijativa za snimanje filma „Boško Buha”.[7]

Na mestu pogibije Boška Buha postavljen je 17. oktobra 1966. godine kameni beleg sa natpisom — Ovde je 1943. godine poginio pionir, borac i narodni heroj Boško Buha, pinoniri i omladina Jugoslavije.[8] Oko spomen-obeležja tada je posađeno simboličnih sedamnaest borova, u znak sećanja na sedamnaest godina koliko je imao Boško Buha kada je poginuo. Otkrivanju ovog spomen-obeležja prisustvovao je Rade Buha, Boškov otac.[9] Nekoliko godina kasnije javila se ideja da se Bošku Buhi podigne spomenik, pa je u pionirskom listu „Kekec” raspisan konkurs „Kako zamišljam spomenik Bošku Buhi”. Preko 6.800 pionira iz čitave Jugoslavije tada je poslalo svoje predloge, a komisija na čelu sa Bogdanom Bogadnovićem izabrala je rad pionirke Jadranke Berić, učenice iz Gornjeg Milanovca. Ona je spomenik opisala sledećim rečima — Blag, dečiji osmeh na licu, pogled uperen prema Beogradu, puška o ramenu, bomba u ruci, stoji Boško Buha na listovima otvorene knjige. Ideju za ovaj spomenik u bronzi je oblikovala vajarka Mira Letica i on je postavljen na brdu Vidikovcu sa koga se pruža pogled na čitavu okolinu. Spomenik je svečano otkriven 27. septembra 1970. godine na dvadesetsedmu godišnjicu pogibije Boška Buhe. Pored Buhe ovaj spomenik je bio posvećen svim pionirima poginulim u Narodnooslobodilačkom ratu.[10][8]

U neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha”, na predlog Saveza udruženja boraca Narodnooslodboilačkog rata Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, 27. septembra 1973. godine su postavljene biste osam pionira i omladinaca palih u Narodnooslobodilačkom ratu — Save Jovanovića Sirogojna, Vere Miščević, Dragana Kovačevića, Lepe Radić, Milana Mravlje, Ganimete Terbeeši, Zlata Malakovskog i Mate Blažine. Ove spomen-biste izradio je nastavnik Ljuboje Čabarkapa iz Pljevalja, a prostor oko njih je nazvan Aleja neustrašive mladosti.[11][8]

U neposrednoj blizini Aleje neustrašive mladosti, a ispred zgrade Spomen-doma „Boško Buha”, septembra 1983. godine postavljena je spomen-bista Slave Kovića, a septembra 1984. godine spomen-bista Boška Buhe. Obe ove spomen-biste izradila je vajarka Drinka Radovanović.[12]

Zbog ponovnih teškoća oko poslovanja spomen-doma, on je bio predat na korišćenje turističko-ugostiteljskom preduzeću „Putnik” iz Beograda. Sredinom 1970-ih godina na Jabuci je izgrađen ugostitljesko-turistički objekat, koji je nastao preuređenjem bivšeg omladinskog naselja izgrađenog 1971. godine za potrebe smeštaja omladinskih radnih brigada koje su radile na izgradnji pruge Beograd—Bar. Za pet godina kroz ovo naselje je prešlo preko 14.000 omladinaca svrstanih u 240 radnih brigada. U znak sećanja na učešće omladine na izgradnji pruge, na Jabuci je 1974. godine podignuto spomen-obeležje, čiji je autor bio Ratko Spajić, učesnik radne akcije. Nakon završetka radne akcije, omladinsko naselje je preuređeno u spavaonice sa 350 ležajeva, a bio je izgrađen i ugostiteljski objekat koji je imao restoran sa 450 mesta, kao i prostorije za razonodu i zabavu. Zbog svojih prirodnih pogodnosti, na Jabuci se tada razvijao planinski turizam, a pored pionirskog, ona je postala i omladinski smučarski centar. Turistički savez Srbije je Jabuci 1984. godine dodelio nagradu „Turistički pupoljak”.[13][14]

Odlukom Skupštine opštine Prijepolje od 30. maja 1986. godine Memorijalni kompleks „Boško Buha“ je proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog nacionalnog značaja i on se nalazi pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Sve do početka 1990-ih i raspada SFRJ memorijalni kompleks „Boško Buha“ je bio jedna od najposećenijih turističkih destinacija, koju su obilazile mnoge školske ekskurzije. Kasnije tokom godina broj posetilaca je počeo da slabi, da bi na kraju zbog nedostatka finansiranja muzej bio zatvoren, a Spomen-dom privatizovan.

Muzej pionira i omladine Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

„Tito o učešću omladine u NOB” eksponat u muzeju.

U okviru Memorijalnog kompleksa „Boško Buha” nalazio se i „Muzej pionira i omladine Jugoslavije”. On je bio smešten u zgradu koje je prvobitno bila korišćena za potrebe omladinskih radnih brigada, a nakon završetka radne akcije je bila preuređena u muzej. Postavka ovog muzeja je prikazivala tri perioda — učešće omladine u revolucionarnom radu Komunističke partije Jugoslavije, učešće omladine u Narodnooslobodilačkom ratu i učešće omladine u posleratnoj obnovi i izgradnji zemlje. Obuhvatala je 270 faksimila istorijskih dokumenata i fotografija, kao i izvesnu količinu naoružanja i drugih predmeta koji su pripadali partizanskim borcima. Najveći deo postavke je bio posvećen učešću omladine u NOR i u nju je bila ukomponovana većina fotografija iz stalne izložbe „Pioniri danas svojim vršnjacima”, koja se pre toga nalazila u Spomen-domu „Boško Buha”. Na realizaciji ove izložbe radio je Vojni muzej iz Beograda.[15]

Deo izložbe posvećen učešću omladine u NOB prikazivao je podatke o borbi, otporu i stradanju dece tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji. Po broju stradale dece Jugoslavija se nalazila odmah iz Sovjetskog Saveza i Poljske, a deca su stradala u borbi, od bombardovanja, mučenja u logorima, od gladi i bolesti i dr. U sistemu koncentracionih logora u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj nalazio se i logor Jastrebarsko namenjen deci i kroz njega je prošlo preko 3.300 dece, od čega je stradalo 768 dece. U drugim logorima širom Jugoslavije stradalo je preko 43.000 dece, dok je samo na Kozari od stradalo preko 11.000 dece. Nakon završetka rata u Jugoslaviji je bilo 280.845 ratne siročadi. Takođe, izložba je detaljno prikazivala učešće dece i omladine u redovima Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, gde ih je bilo u gotovo svakoj jedinici. Omladinci su imali i svoje jedinice — čete, odrede i brigade. Bili su ratnici-bombaši, a najčešće veoma vešti kuriri. Pored učešća u jedinicama, omladinci su obavljali raznovrsne zadatke — nosili su hranu borcima na položaju, skupljanju oružja, palili neprijateljske kamione i skladišta, sekli telefonsko-telegrafske kablove i dr. U centralnom delu postavke „Muzeja pionira i omladine Jugoslavije” nalazili su se likovi sedam pionira proglašenih za narodne heroje — Boška Buhe, Milke Bosnić, Olge Ban, Ibe Palikuće, Save Jovanovića Sirogojna, Zlata Malakovskog i Fane Kočovski-Cvetković.[15]

Godine 1990. kada je otpočeo raspad SFRJ Muzej pionira i omladine Jugoslavije je bio zatvoren za javnost i do danas nije u funkciji. Stručnjaci iz Muzeja u Prijepolju, u čijem se sastavu nalazi Muzej pionira i omladine, 2013. godine su predlagali preuređenje ovog muzeja u „Muzej deteta”, čija bi postavka pored zločina nad decom u Drugom svetskom ratu i učešća omladine u antifašističkoj borbi, prikazivala i „Danak u krvi”, kao i druga stradanja dece kroz vekove.[16]

Spomen-obeležja[uredi | uredi izvor]

Memorijalni kompleks „Boško Buha” prostirao se na 180 hektara i u svom sastavu je pored Spomen-doma „Boško Buha” i Muzeja pionira i omladine Jugoslavije imao nekoliko spomen-obeležja posvećenih narodnom heroju Bošku Buhi, kao i nekoliko spomenika iz ranije istorije.

Spomenici Bošku Buhi[uredi | uredi izvor]

Spomen-obeležja posvećena Bošku Buhi:

  • Mesto pogibije Boška Buhe — nalazi se na ulasku u Jabuku, iz pravca Gornjih Babina i obeleženo je kamenim belegom sa natpisom — Ovde je 1943. godine poginio pionir, borac i narodni heroj Boško Buha, pinoniri i omladina Jugoslavije. Ovo spomen-obeležje postavljeno je 1966. godine i tada je oko njega posađeno simboličnih 17 borova u znak sećanja na sedamnaest godina koliko je imao Boško Buha kada je poginuo.[9]
  • Spomenik Bošku Buhi — nalazi se na Vidikovcu, najvišoj tački (1.297 m) koja dominira okolinom. Spomenik je postavljen 1970. godine i predstavlja pionira-borca sa puškom na ramenu i bombom u ruci, koji stoji na otvorenoj knjizi. Autor spomenika je vajarka Mira Letica, a izradila ga je prema ideji učenice Jadranke Berić iz Gornjeg Milanovca, koja je bila pobednica na konkursu „Kako zamišljam spomenik Bošku Buhi”.[10]
  • Aleja neustrašive mladosti — nalazi se u neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha” i sačinjava je osam spomen-bisti pionira i omladinaca poginulih u Narodnooslobodilakom ratu (po jedan iz svake republike i pokrajine). Ove biste su postavljene 1973. godine, a njihov autor je Ljuboje Čabarkapa.
  • Mesto pogibije Boška Buhe
    Mesto pogibije Boška Buhe

Ostali spomenici[uredi | uredi izvor]

Ostala spomen-obeležja koja se nalaze u neposrednoj blizini Memorijalnog kompleksa:

  • Spomen-grobnica boraca NOR — nalazi se pored starog puta Savin Lakat—Pljevlja, u neposrednoj blizini nekadašnjeg naselja omladinskih radnih brigada. Ova spomen-grobnica izgrađena je odmah posle završetka rata i podigao ju je Savez boraca NOR. Na Spomeniku se nalazi spomen-ploča sa tekstom — Ovde su sahranjeni posmrtni ostaci 17 boraca Treće sandžačke, Druge proleterske, Druge dalmatinske i Pete krajiške brigade NOV.[17]
  • Spomenik palim borcima — nalazi se na ulasku u selo Jabuku, sa desne strane puta koji vodi iz pravca Prijepolja. Spomenik-obelisk je izgrađen u obliku trostrane piramide i na njemu se nalaze imena 135 palih boraca i žrtava fašističkog terora, kao i imena boraca iz Prvog svetskog rata iz sela Jabuke, Junčevića i Zvijezda.[4]
  • Spomenik borcima i ratnicima — nalazi se u neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha” i posvećen je borcima i ratnicima ovih krajeva palim za slobodu u Babinskoj buni 1875, Prvom (1912) i Drugom balkanskom ratu (1913) i Prvom svetskom ratu (1914—1918). Autor ovog spomenika je naivni umenik i poljoprivrednik Milan Filipović iz sela Kučin, koji je oblikovao zeleni granitni kamen. Na vešt i zanimljiv način na prednjoj strani naslikao je dva srpska vojnika, aždaju koja pokušava da proguta Srbiju, zatim tešku i krvavu 1916. godinu. Na zadnjoj strani spomenika simbolički je nacrtao likove seljaka i prelje, manastir Mileševu, kao i dva pauna, koji simbolišu mir i napredak.[18]
  • Spomen-grobnica rodoljuba — nalazi se u neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha”, na mestu gde su 6. decembra 1915. godine austrougarski vojnici streljali 15 mladića iz Kamene Gore i Jabuke. Povod za ovu odmazdu bilo je ubistvo dvojice austrougarskih vojnika u Kamenoj Gori, 5. decembra koje su izvršili Crnogorski komiti predvođeni Đorđem Kršikapom. Spomen-grobnica je izgrađena posle završetka Prvog svetskog rata, a 1975. godine je postavljena bronzana spomen-ploča sa imenima 15 streljanih rodoljuba.[18]
  • Spomenik omladinskih radnih brigada — nalazi se pored nekadašnjeg omladinskog naselja i posvećeno je učesnicima omladinske radne akcije na izgradnji pruge Beograd—Bar kroz dolinu reke Lim. Podignuto je 1974. godine, a njegov autor je bio Ratko Spajić, učesnik radne akcije. Spomenik se sastoji od četiri visoka obeliksa, dok se na petom niskom obeliksu nalazi spomen-ploča sa natpisom — Večno će podsećati na velika dela mladića i devojaka koji su gradili prugu Beograd—Bar, a pruga gradila njih u vremenu 1971—75. godine. Učesnici ORA „Beograd—Bar”.[13]
  • Spomen-obeležje mladih tehničara Jugoslavije — nalazi se u neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha” i posvećeno je Četvrtoj po redu smotri Mladih tehničara Jugoslavije, koja je održana 1967. godine na Jabuci. Ovoj smotri je prisustvovalo nekoliko hiljada mladih stvaralaca iz cele Jugoslavije, kao i nekoliko stotina omladinskih delegacija. U znak zahvalnosti za prijatan boravak i dobru organizaciju, postavljeno je spomen-obeležje u obliku simbola tehničara — velikog točka.[2]
  • Spomenik borcu Milanu Stojanoviću — nalazi se na seoskom groblju u Jabuci i podignut je 1947. godine. Milan Stojanović bio je borac partizanskog bataljona „18. oktobar” iz Pipera, koji je stradao 1. decembra 1941. godine na Savinom laktu, gde je njegova jedinica imala zadatak da spreči prodor italijanskih jedinica iz Prijepolja ka napadnutim Pljevljima. Milanov rođeni brat Milanko Stojanović ispunio je majčin zavet da brata sahrani na mestu pogibije i sahranio ga je na seoskom groblju. Pionirski odred učesnika osnovne škole u Jabicu, nosio je njegovo ime.[19]
  • Spomenik na Studencu — nalazi se na severoistočnoj strani Jabuke, u blizini sela Gornji Babinac, kod izvora Studenac. U sredini spomenika nalazi se spomen česma od belog betona, na kojoj se nalaze tri bronzane ploče sa tekstovima posvećenim — ustanicima Babinske bune iz 1875. godine, zboru prvaka održanom u povodu Mladoturske revolucije iz 1908. godine i formiranju Prve mileševske partizanske čete, 10. oktobra 1941. godine. Spomen-česma podignuta je povodom desetogodišnjice Dana ustanka naroda Srbije 7. jula 1951. godine, a šire područje preuređeno je i dopunjeno novim sadržajima prema projektu Olge Divac i Siniše Vukovića, 10. oktobra 1982. godine.[20]
  • Spomenik stradanja majke i deteta — nalazi se na ulasku u selo Jabuku, sa desne strane puta koji vodi iz pravca Prijepolja. Spomenik predstavlja svedočanstvo o fašističkim zločinima na Jabuci — prilikom italijanskog streljanja stanovnika Jabuke, 7. decembra 1941. godine, Momčilo Matović je pukim slučajem ostao živ. On je prisustvovao streljanju njegove pomajke i sestre i ta slika ga je dugo godina progonila i preneta je u vajarsko delo.[20]
  • Spomen-bista devojčice Dolores — nalazila se ispred zgrade Muzeja pionira i omladine Jugoslavije. Ideja za postavljanje ovog spomenika javila se nakon izlaska iz štampe knjige dr Saše Božović „Tebi moja Dolores”, kada je veliki broj čitalaca knjige i posetilaca muzeja dao predlog da se podigne spomenik maloj Dolores, koja je umrla 1942. godine. Spomen-bistu male Dolores izradila je vajarka Drinka Radovanović i ona je predstavljala svojevrstan simbol stradanja najmlađih u toku rata.[19] Ova spomen-bista uništena je tokom 1990-ih godina.
  • Spomen-ploče na Savinom laktu — Savin lakat nalazi se nadomak Jabuke i preko njega je vodio stari put Prijepolje—Pljevlja. Na steni na Savinom laktu ugrađene su dve spomen-ploče u znak dve borbe koje su ovde vodile partizanske jedinice. Na prvoj spomen-ploči stoji natpis — Na ovom mestu 1. decembra 1941. godine, partizanski bataljon „18. oktobar” iz Crne Gore, sastavljen od boraca iz Pipera, Kuča i Bratonožića, razbio je okupatorsku italijansku motorizovanu kolonu koja je nastupala od prijepolja prema opsednutim Pljevljima. Na drugoj spomen-ploči stoji natpis — Našoj Trećoj sandžačkoj brigadi u slavu njenog oružja koja je ovde na Savinom laktu 27. XI 1944. godine do nogu potukla nemačke osvajače, uništila 600 neprijateljskih vojnika i zaplenila ratni plen.[7]

U neposrednoj blizini Spomen-doma „Boško Buha” aprila 2001. godine podignut je „Spomenik žrtvama komunizma”, koji je posvećen palim borcima i simaptizerima Jugoslovenske vojske u otadžbini, kao i članovima njihovih porodica, koji su poginuli ili ubijeni u toku rata ili neposredno nakon oslobođenja, a sa teritorije su nekadašnjeg Mileševskog sreza. Spomenik je izrađen od crnog mermera i na njemu se nalaze imena 222 ljudi stradalih tokom 1942. i 1943, a najčešće 1945. godine. Iznad imena nalazi se veliki pravoslavni krst, grb sa dvoglavim orlom i natpis — Pobijenim od strane komunista u građanskom ratu i miru od 1941. do 1951. godine. Inicijator izgradnje ovog spomenika bio je Opštinski odbor Nove Srbije iz Prijepolja, a otkrio ga je Velimir Ilić, predsednik Nove Srbije i tadašnji gradonačelnik Čačka.[21]

Aleja neustrašive mladosti[uredi | uredi izvor]

Aleja neustrašive mladosti
Spomen-biste Lepe Radić i Zlate Malenkovskog
Spomen-biste Vere Miščević i Mate Blažine

Aleja neustrašive mladosti predstavlja osam spomen-bisti pionira i omladinaca palih u Narodnooslobodilačkom ratu — po jedan iz svake republike i pokrajine SFR Jugoslavije — Lepa Radić, Zlate Malakovski, Savo Jovanović Sirogojno, Dragan Kovačević, Ganimete Terbeši, Vera Miščević, Mate Blažina, i Milan Mravlje. Ove biste su postavljene na predlog Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije i svečano su otkrivene 27. septembra 1973. godine povodom tridesete godišnjice pogibije Boška Buhe. Autor ovih spomen-bisti bio je Ljuboje Čabarkapa, nastavnik iz Pljevalja.[11][8]

U neposrednoj blizini ove Aleje postavljene su još dve spomen-biste — bista Slave Kovića, septembra 1983. i bista Boška Buhe, septembra 1984. godine. Obe biste su rad vajarke Drinke Radovanović.[12]

Imena i kratke biografije pionira i omladinaca čije se biste nalaze u okviru Aleje neustrašive mladosti:

  • Vera Miščević (1925—1944), rođena je u Belegišu, kod Stare Pazove u Sremu. Godine 1941. stupila je Narodnooslobdoilački pokret, a početkom 1942. je postala član SKOJ-a. Februara 1943. godine otišla je u partizane, gde je završila kurs za bolničarku. Potom je stupila u Treću vojvođansku brigadu, s kojom je prošla mnoge borbe u Sremu i Bosni. Bila je izuzetno hrabra i požrtvovana pa je mnoge ranjenike spasila sigurne smrti. Poginula je oktobra 1944. u borbama za oslobođenje Obrenovca. Za narodnog heroja proglašena je 27. novembra 1953. godine.[25][23]
  • Milan Mravlja (1927—1942), rođen je u Šiški, kod Ljubljane u Sloveniji. Bio je dobar planinar i organizator sportskih aktivnosti. Član SKOJ-a postao je 1941, a Oblasnog komiteta SKOJ-a za Ljubljanu 1942. godine. Kao veoma snalažljiv bio je postavljen za kurira Dolomitskog partizanskog odreda. Bio je veoma veseo dečak i svirao je harmoniku, pa je u njoj često prenosio ilegalne poruke. Bio je zarobljen, ali prilikom istrage nikoga nije hteo odati. Ubijen je 28. septembra 1942. godine u Podituku, kod Ljubljane.[25]
  • Ganimete Terbeši (1927—1944), rođena je u Đakovici u Metohiji. Bila je član SKOJ-a i pozadinski radnik. Nakon ubistva njenog brata Abedina Terbešija, člana KPJ i aktivnog ilegalnog radnika, njena kuća je postala glavna baza NOP-a u Đakovici. Pošto je bila otkrivena kao komunista, povukla se u legalnost, ali je u jednoj raciji početkom 1944. godine bila uhapšena sa tetkom Šefkijom. Bila je sprovedena u zatvor, najpre u Peć, a potom u Prištinu, gde je bila mučena i zlostavljana. Nemci su je 24. avgusta 1944. godine javno obesili na gradskoj pijaci u Đakovici. Prilikom javnog vešanja, prkosila je neprijatelju pozivajući narod u borbu.[9]


Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Zejak 1986, str. 33.
  2. ^ a b Zejak 1986, str. 27.
  3. ^ Zejak 1986, str. 5.
  4. ^ a b Zejak 1986, str. 24.
  5. ^ Zejak 1986, str. 10.
  6. ^ Zejak 1986, str. 11.
  7. ^ a b Zejak 1986, str. 30.
  8. ^ a b v g Popović 1981, str. 211.
  9. ^ a b v Zejak 1986, str. 18.
  10. ^ a b Zejak 1986, str. 20.
  11. ^ a b v g Zejak 1986, str. 16.
  12. ^ a b v Zejak 1986, str. 22.
  13. ^ a b Zejak 1986, str. 26.
  14. ^ Zejak 1986, str. 34.
  15. ^ a b v Zejak 1986, str. 13.
  16. ^ „Muzej deteta na Jabuci 16 godina pod katancem”, novosti.rs
  17. ^ Zejak 1986, str. 23.
  18. ^ a b Zejak 1986, str. 25.
  19. ^ a b Zejak 1986, str. 28.
  20. ^ a b Zejak 1986, str. 29.
  21. ^ „U zavoru od oslobođenja” glas-javnosti.rs
  22. ^ Narodni heroji Jugoslavije I 1982, str. 124.
  23. ^ a b v g Narodni heroji Jugoslavije I 1982.
  24. ^ Zejak 1986, str. 14.
  25. ^ a b v Zejak 1986, str. 17.
  26. ^ Zejak 1986, str. 15.
  27. ^ Narodni heroji Jugoslavije II 1982.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Popović, Razumenka Zuma (1981). Spomenici Narodnooslobodilačke borbe i revolucije SR Srbije 1941—1945. Beograd: Narodna armija. 
  • Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
  • Narodni heroji Jugoslavije tom II. Београд: Народна књига. 1982. 
  • Зејак, Бранко К. (1986). Меморијални центар Бошко Буха Јабука—Пријепоље. Пријепоље: Меморијални центар „Бошко Буха”. 
  • Jokić, Gojko (1986). Jugoslavija : Spomenici revolucije : turistički vodič (PDF). Beograd: Turistička štampa.  COBISS.SR 11699719

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Меморијални_комплекс_Бошко_Буха&oldid=26934722”