Bogdan Mamula

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
bogdan mamula
Bogdan Mamula
Lični podaci
Datum rođenja(1918-04-13)13. april 1918.
Mesto rođenjaGomirje, kod Vrbovskog, Austrougarska
Datum smrti16. septembar 2002.(2002-09-16) (84 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija, SR Jugoslavija
Profesijavojno lice
Porodica
Supružnikdr Jeti Mamula
Delovanje
Član KPJ odoktobra 1941.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
1941 — 1976.
Čingeneral-potpukovnik
Načelnik Vojne akademije
Period1967 — 1973.
PrethodnikĐuro Dulić
NaslednikRadislav Klanjšček
Heroj
Narodni heroj od20. decembra 1951.
Odlikovanja
Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden ratne zastave
Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem
Orden za vojne zasluge sa zlatnim mačevima Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Bogdan Mamula (Gomirje, kod Vrbovskog, 13. april 1918 — Beograd, 16. septembar 2002) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-potpukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije. U periodu od 1967. do 1973. godine obavljao je dužnost načelnika Vojne akademije.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 13. aprila 1918. godine u selu Gomirju, kod Vrbovskog.[1] Potomak je barona Lazara Mamule, guvernera Dalmacije i venčanog kuma vladike Danila Petrovića. Bogdan je poticao iz zemljoradničke porodice. Nakon završene osnovne škole, ostao je na selu i pomagao roditeljima u obavljanju raznih poljoprivrednih poslova. Pored toga radio je i kao sezonski radnik na šumskim radilištima i u pilanama. Godine 1939. otišao je na odsluženje vojnog roka u Jugoslovensku vojsku. Napad Sila osovine na Jugoslaviju, aprila 1941. zatekao ga je u Sušaku (deo grada Rijeke, koji se nalazio u sastavu Jugoslavije), gde je bio u planinskom puku. Nakon brzog sloma Jugoslovenske vojske, vratio se u rodno mesto.[2][1]

Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]

Nakon nekoliko nedelja italijanske okupacije i uspostavljanja ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH), upoznao se sa svom težinom okupacije, kao i sa mnogobrojnim zločinima ustaša nad Srbima u Gorskom kotaru. Slobodarski raspoložen, u toku leta 1941. povezao se sa Jovom Mamulom, članom KPJ u Gomirju i preko njega počeo da sarađuje u Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP) i učestvuje u akcijama protiv okupatora. Krajem 1941. stupio je u Gomirski partizanski logor, gde mu je kao iskusnom borcu Bataljona „Mirko Trbović” poveren puškomitraljez i dodeljena dužnost komandira odeljenja.[1]

Već u prvim borbama isticao se hrabrošću, a posebno se istakao — u napadu na italijansko skladište municije u Hreljinskom Ogulinu, borbama sa Italijanima prilikom njihovog upada u selo Vitunj, kao i u zarobljavanja voda žandarmerije NDH u selu Ponikve. Kao hrabar i sposoban borac polovinom februara 1942. primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), a sredinom marta 1942. upućen je u na oficirski kurs u Glavni štab NOP odreda Hrvatske. Tokom pohađanja kursa u oslobođenoj Korenici, vršio je dužnost komandira voda.[2][1]

Nakon završetka kursa, maja 1942. postavljen je za komandira Treće čete Prvog proleterskog bataljona Hrvatske. Ovaj bataljon, formirana 7. maja 1942. bio je sastavljen od izabranih boraca iz Dalmacije, Like, Korduna, Hrvatskog primorja i Gorskog kotara. Zadatak Proleterskog bataljona, koji je bio jedna od prvih pokretnih jedinica u Hrvatskoj, bio je pomoć partizanskim odredima na terenu, koji su se nalazili u teškoj vojnoj i političkoj situaciji. Zajedno sa ovim bataljonom, Bogdan je prošao Liku, Gorski kotar, Kordun i Žumberak, gde je u mnogim borbama, ispoljio hrabrost i umetnost rukovođenja jedinicom. Njegova četa, kao i on lično, posebno su se istakli u borbama protiv Italijana, kod Plitvičkih jezera u Lici, na Gornjem Jelenju i kod Crnog luga u Gorskom kotaru. Nakon dolaska bataljona u Žumberak, učestvovao je u borbi kod Vivodine, blizu Ozalja, koja je bila prva zajednička borba hrvatskih proletera i slovenačkih partizana. Jedan od njegovih podviga, odigrao se tokom proboja neprijateljskog obruča kod Budinjaka, u blizini Samobora. Tada je nakon višednevnih teških borbi, protiv nadmoćnijih udruženih nemačko-italijanskih i ustaško-belogardejskih snaga, snažnim naletom njegove čete probijen neprijateljski obruč, čime je omogućeno izvlačenje ranjenika i zbega naroda, kao i njihovo prebacivanje, preko železničke pruge Zagreb–Karlovac i reke Kupe, za Kordun i Petrovu goru.[3]

Na godišnjicu Velike oktobarske socijalističke revolucije, 7. novembra 1942. u Gornjem Sjeničaku, kod Vrginmosta je od Žumbersko-pokupskog partizanskog odreda i Prvog proleterskog bataljona Hrvatske formirana Trinaesta hrvatska brigada „Josip Kraš” (decembra 1942. odlukom CK KPJ preimenovana je Trinaestu proletersku brigadu Rade Končar). Štab Druge operativne zone Hrvatske tada je Bogdana Mamulu postavio za komandanta Trećeg bataljona ove brigade. Bila je to potvrda njegovih vojnih sposobnosti, o kojima se može videti i u izveštaju političkog komesara Trinaeste proleterske brigade političkom komesaru Druge operativne zone — Komandant Trećeg bataljona, drug Mamula, hrabar i voljen od svojih boraca. Uzoran komandant u borbi i za vreme odmora. Vrlo iskusan borac i samokritičan.[3] Njegov bataljon je na Žumberku vodio mnoge borbe, od kojih se izdvajaju borbe za oslobođenje Suhora, kod Metlike, kada je uništeno oko 140 crnokošuljaša i belogardejaca, kao i četnički štab za Sloveniju; šestodnevne borbe sa Italijanima, kod Draščice u novembru 1942, kao i napadu na Jedriličarsku školu u Svetoj Nedelji, 28. maja 1943. kada je zarobljeno 70 domobrana, 56 pitomaca, više oficira i nastavnika i uništena dva školska aviona, kao i stambene zgrade i radionice. O ovoj uspešnoj akciji, izvedenoj na 20 kilometara od Zagreba, glavnog grada ustaške države, govorio je radio Slobodna Jugoslavija.[4][3]

Od oktobra do decembra 1943. nalazio se na dužnosti zamenika komandanta Drugog pomorskog sektora za severni Jadran, a zatim je januara 1944. postavljen za komandanta Treće brigade Trinaeste primorsko-goranske divizije, koja je u toku 1944. prešla u sastav novoformirane 35. ličke divizije. Februara 1945. u borbama u blizini Rakovice, kod Slunja. Nakon povratka iz bolnice bio je postavljen za načelnika Štaba Trinaeste primorsko-goranske divizije.[2][3] U čin majora NOVJ unapređen je novembra 1943. godine.[5]

Posleratni period[uredi | uredi izvor]

Nakon oslobođenja Jugoslavije, 1945. nastavio je vojnu službu u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Vanredno je završio srednju školu, nakon čega je od januara 1946. pohađao Vojnu akademiju Frunze u Sovjetskom Savezu. Nakon izbijanja krize sa Informbiroom, vratio se sa školovanja u Jugoslaviju, gde je završio Višu vojnu akademiju JNA i Ratnu školu JNA. U Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) obavljao je razne dužnosti — bio je komandant Vojnog područja za Istru i Rijeku, nastavnik u Višoj vojnoj akademiji i Ratnoj školi JNA, vojni izaslanik (ataše) u ambasadi FNRJ u Sovjetskom Savezu, od 1953. do 1957. godine, načelnik Štaba i komandant Vojnog područja Novi Sad i načelnik Vojne akademije u Beogradu, od 1967. do 1973. godine.[6][7][3][8][9][10] Aktivna vojna služba u JNA prestala mu je 1976. u činu general-potpukovnika.[11]

Prvi oficirski čin — kapetana, dobio je 1. novembra 1943. godine (sa rangom od 1. maja iste godine). Maja 1944. je unapređen u majora, jula 1946. u potpukovnika, a septembra 1951. godine u čin pukovnika. Čin general-majora dobija 1962, a general-potpukovnika 1970. godine.[10]

Umro je 16. septembra 2002. godine u Beogradu. Sahranjen u Aleji narodnih heroja na Novom groblju u Beogradu.

Knjige i odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Objavio je dve monografije o ratnim jedinicama i ratnim operacijama na području Like, Korduna, Banije i Gorskog kotara —

  • Prvi proleterski bataljon Hrvatske, 1983.
  • Treća primorsko-goranska udarna brigada, 1990.[12][13]

Nosilac je Partizanske spomenice 1941.[6] i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden narodnog oslobođenja, Orden ratne zastave, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem, Ordena za vojne zasluge sa zlatnim mačevima, Orden za hrabrost i dr.[14] Ordenom narodnog heroja je odlikovan 20. decembra 1951. godine.[2]

Jeti Švarc Mamula[uredi | uredi izvor]

Bogdan je od 1945. bio u braku sa dr Jeti Švarc Mamula, lekarkom i učesnicom Narodnooslobodilačkog rata (NOR). Ona je rođena 15. jula 1921. u Zvorniku, a gimnaziju je završila u Sarajevu. Tokom školovanja u gimnaziji i kasnije tokom studija na Medicinskom fakultetu u Beogradu, imala je dodira sa revolucionarnim studentskim pokretom. Aprila 1941, zajedno sestrom vratila se iz Beograda u Sarajevo, a septembra iste godine prešla je u Mostar, koji je bio u italijanskoj okupacionoj zoni. Novembra 1942, zajedno sa sestrama je iz Mostara prešla na Hvar, gde su boravile do marta 1943, kada su ih Italijani kao Jevrejke uhapsili i odveli u logor Kampor na Rabu.[15]

Tokom boravka u logoru, kao studentkinja medicine, radila je u italijanskoj bolnici. Nakon kapitulacije Italije, septembra 1943. logor je bio raspušten, a Jeti i njene sestre su se priključile partizanima. Lea je poslata u Štab Šeste ličke divizije, a Jeti i Blimka u Štab Trinaeste primorsko-goranske divizije. Štab divizije ih je rasporedio u Četvrtu brigadu — Blimka je bila higijeničarka, a Jeti referent saniteta Četvrtog bataljona. Od septembra do novembra 1944. bila je referent saniteta Treće brigade 13. divizije NOVJ. U toku rata završila je oficirsko-sanitetski kurs.[15]

Nakon rata je nastavila studije medicine u Beogradu, koje je završila 1947, a potom je 1952. završila specijalizaciju za dečje bolesti. Radila je kao dečiji lekar na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu, a penzionisana je 1980. u činu sanitetskog pukovnika. Umrla je 28. aprila 2002. u Beogradu, a sahranjena je na Jevrejskom groblju. Njena mlađa sestra Lea bila je udata za Ivu Popovića Đanija, poznatog hirurga i profesora Medicinskog fakulteta.[15]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Narodni heroji 1 1982, str. 484.
  2. ^ a b v g Zbornik heroja 1957, str. 439.
  3. ^ a b v g d Narodni heroji 1 1982, str. 485.
  4. ^ Hronologija NOB 1963, str. 478.
  5. ^ Zbornik NOR 1949, str. 426.
  6. ^ a b Ko je ko 1970, str. 593.
  7. ^ Vojna enciklopedija 5 1973, str. 252.
  8. ^ „Prijem delegacije Vojne akademije kopnene vojske”. foto.mij.rs. n.d. 
  9. ^ „Svečani prijem povodom Dana Republike”. foto.mij.rs. n.d. 
  10. ^ a b Popović & Marčesku 2000, str. 91.
  11. ^ Leksikon 1981, str. 954.
  12. ^ „Prvi proleterski bataljon Hrvatske”. plus.sr.cobiss.net. n.d. Arhivirano iz originala 10. 02. 2022. g. Pristupljeno 17. 11. 2020. 
  13. ^ „Treća primorsko-goranska udarna brigada”. plus.sr.cobiss.net. n.d. Arhivirano iz originala 16. 02. 2022. g. Pristupljeno 17. 11. 2020. 
  14. ^ Ko je ko 1957, str. 409.
  15. ^ a b v „Svedočanstvo sestara Švarc dato u Beogradu 18.4.1997” (PDF). collections.ushmm.org. n.d. 

Literatura[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Богдан_Мамула&oldid=27555272”