Muzej Drugog srpskog ustanka

Zgrada Muzeja Drugog srpskog ustanka

Muzej Drugog srpskog ustanka se nalazi u Takovu, naselju koje je simbol nacionalne borbe za oslobođenje i stvaranje srpske države, i posluje kao deo Muzeja Rudničko-takovskog kraja. Posebnog istorijskog značaja, smešten je u zgradi nekadašnje osnovne škole „Takovski ustanak” koju je 1891. godine podigao kralj Aleksandar Obrenović po želji Milana Obrenovića, koji je prethodno Takovo posetio 1883. godine. Po nalogu vladara, preduzimač Nikola Nastasijević izvršio je gradnju školske zgrade po najsavremenijim normama ondašnjeg vremena. Sa kraćim prekidima u ratno doba, škola je radila do 1981. godine kada je došlo do požara. Rekonstrukcija objekta prvi put je izvršena 1993/94. godine radi adaptacije prostora za Muzej i to uoči proslave 175 godina Drugog srpskog ustanka. Otvoren je aprila 1994. godine.

Na spoljnom zidu Muzeja nalazi se spomen-ploča sa imenima ustanika:

„Neka je znano svim knezovima, kmetovima i svakom bratu Srbinu da smo ovde danas kod Takovske crkve imali veliki sastanak, dogovorili se da ustanemo na Turke i izvojujemo sebi slobodu. Narod me izabrao za vođu, a ja svakome naređujem da uzme oružje i bije Turke gde ih vidi i čuje. Ko izda ili ne posluša, tome više nema mesta među nama!“
Miloš Obrenović okupljenima kod crkve u Takovu, na Cveti, 11/23. aprila 1815. godine

Ispod toga, ispisana su imena onih koji su učestvovali u dizanju Drugog srpskog ustanka:

A ovo su imena onih koji su bili na toj junačkoj skupštini i zaveri: Knez Miloš, Gospodar Jovan, Lazar Mutap iz Prislonice, Nikola Milićević Lunjevica iz Lunjevice, Milić Drinčić, Todor Belja i Dobrica Vesković iz Teočina, Perica N. Buljugbaša iz Miokovaca, Domljan Matović Krdža i Petar Tomašević iz Ločevaca, Marko i Nikola, braća Rakići iz Rudnika, Milovan Lomić iz Dragolja, Vasilj Milojević, Milić Brajović i Lazar Vasiljević iz Brezne, Radovan Žižović iz Leušića, Todor Jeremić i Blagoje N. iz Pranjana, Ivan Šalavardić i Obrad Slović iz Grabovice, Petar Grk iz Nevada, Jovan Lazić iz Svračkovaca, Atanasko Mihailović, Vaso Popović, Vasa Nikolić, Nikola Jovčić, Nikola Solujić i Milenko Đorđević iz Beršića, Prota Janko Vitomirović, Radojica Paunović i Milovan Topalović iz Takova, Jovan Ponjavić, Radisav Ralović Oputić i Vasa Milosavljević iz Brusnice, Nikola Terzija iz Sinoševića, Milisav Koruščić iz Ručića, Radovan Bajić iz Brajića, Marko Radosavljević iz Klatičeva, Sima Baralija i neki Matković iz Šarana, Aksentije i Vićentije Čaluković iz Ljevaje, Pavle i Petar Štule iz Ozrema, Staniša Petrović iz Loznja, Marko Draškić iz Poloma, Živan Damljanović i Stevan Mirković iz Koštunića, Maksim Makljenović iz Velereči, Petar Tomić, Radovan Savić i Božo Aćimović iz Brđana, Neki Steković iz Jablanice, Neki Ranko iz Ljutovnice, Mali Radojić iz Mojsinja, Petar Mali iz Stančića, Ilija Preljinac iz Preljine, Jova Tomić iz Metinca, Radovan Nikavica (okrug užički)...

Spomen-ploča ustanicima

Stalna postavka

Stalna postavka ove ustanove ima naziv „Drugi srpski ustanak i srpska revolucija 1804-1839”. Njome je akcenat stavljen na jedan od najključnijih perioda u istoriji naše zemlje, značajnim za kasniji razvitak cele Srbije. Hronološki osmišljena od strane Ljiljane Stanojević, istorijskog savetnika u Istorijskom muzeju Srbije, postavka Muzeja od ukupno 208 eksponata osmišljena je u četiri dela i obuhvata sveukupnu borbu Srba protiv Turaka, koja počinje Prvim srpskim ustankom 1804. godine a završava se 1839. godine, krajem prve vladavine Miloša Obrenovića. Ili, drugim rečima, postavka obuhvata period koji se naziva i Srpskom revolucijom.

Prvi deo postavke posvećen je potezima rudničke vojske u Prvom srpskom ustanku koju je prvobitno vodio Milan, a posle Miloš Obrenović. Izloženi su sledeći eksponati: vojnički ustanički top, pečat Praviteljstvujušćeg sovjeta, portret Miloša Obrenovića gde je on predstavljen kao Turčin, lula, klešta za vađenje zuba, dokumenti na arapskom jeziku, opšta amnestija stanovništva, kao i imenovanje Miloša za obor kneza tri nahije (rudničke, kragujevačke i požeške).

Drugi deo prikazuje Hadži Prodanovu bunu podignutu u septembru 1814. godine, koju je zapravo podigao njegov brat i iguman manastira Trnava, Pajsije. Nakon što je Miloš odbio da učestvuje u buni, zajedno sa Turcima je učestvovao u njenom gušenju pritom spasivši Hadži Prodanovu porodicu i vodeći računa da što manje Srba strada. Iako je nakon toga bio zarobljen u Beogradu, ipak se lukavo izvukao. Zatim su u Rudovcima, Vreocima, Nevadama i Dragolju usledile skupštine koje su prethodile Drugom srpskom ustanku.

Preostala dva segmenta postavke usmerena su ka samom ustanku – počev od cvetnog četvrtka kada Arsenije Loma osvaja Rudnik, preko Miloševog prihvatanja da vodi ustanak, pa sve do preporoda Srbije (povratak izbeglica, izvršenje novog popisa stanovništva, pokretanje Novina srbskih od strane Dimitrija Davidovića, obnavljanje crkava i manastira, gradnja prvih škola, ustanovljenje vojne akademije, pokretanje knjižare od strane Gligorija Vozarovića, uspostavljanje prvog pozorišta u Kragujevcu zahvaljujući Joakimu Vujiću).

Muzej Drugog srpskog ustanka čuva čuvenu sliku Paje Jovanovića iz 1894. godine pod nazivom „Takovski ustanak”, remek delo srpskog akademskog realizma. Takođe, u vlasništvu Muzeja je i dolama (svečano odelo) kneza Miloša Obrenovića, ručni rad poreklom sa beogradskih terazija iz 30-ih godina 19. veka, kao i pokrivač za njegovog konja. Od naročitog značaja je i deo postavke gde su izloženi ostaci čuvenog Takovskog grma, izuzetno znamenitog hrasta ispod kojeg su se 1815. godine, na Cveti, vodili konačni razgovori o izbijanju Drugog srpskog ustanka. Osim što su za pregršt prikazanih predmeta zaslužni brojni pojedinci iz rudničko-takovskog kraja, za raskoš postavke zaslužni su i Istorijski, Narodni i Vojni muzej iz Beograda, kao i Srpska pravoslavna crkva. Pored navedenog, u okviru postavke nalaze se i druge umetničke slike (ulja na platnu), originalni crteži i kopije crteža, akvareli, dela primenjene umetnosti, dokumenti i kopije dokumenata (pisma, prepisi, izveštaji, pečati, dozvole, čitulje, spiskovi, kaligrafije), predmeti za svakodnevnu upotrebu (metalni poslužavnik i keramička posuda za tečnost kneza Miloša, dva manja metalna tanjira iz kuće Nikole Milićeviće Lunjevice, pribori za pisanje, svećnjaci, naočare), najranija srpska novovekovna odlikovanja i vojna oprema korišćena u oba ustanka (pištolji, jatagani „belosapci” čije su drške izrađene od slonovače i „crnosapci” koji imaju drvene drške, puške karanfilke, fišeklije za barut, topovovi i njihova đulad, prangije, sablja iz 18. veka koja je u vlasništvu Vojnog muzeja, kubure, štap sa bodežom na vrhu od Vase Popovića, „prvog srpskog obaveštajca” itd).

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Deo stalne postavke „Drugi srpski ustanak i srpska revolucija 1804-1839.”
• 
  SERBIE PLAČEVNO PAKIPORABOЩENIE LЪTA 1813. ZAŠTO I KAKO?, 1815. Prva zabranjena knjiga u Srba čiji je autor Miljko Radonjić
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Spoljašnje veze

• Muzej rudničko-takovskog kraja
• Muzej seče knezova - Muselimov konak