Istopolni brak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Brak
Građanske zajednice i
registrovana partnerstva
Vanbračna zajednica
Minimalno priznavanje
Pogledajte još
Napomene
  1. Izvodi se u pravoj Holandiji, uključujući Karibsku Holandiju. Registrovan u Arubi, Kurasau i Sint Martenu u takvim slučajevima, ali bračna prava nisu zagarantovana.
  2. Niti se izvodi niti je priznato u Nijueu, Tokelauu ili Kukovim Ostrvima.
  3. Nije priznato na karipskim prekomorskim teritorijama, ali je za naređen bračni ekvivalent za Kajmanska Ostrva.
  4. Niti se izvodi niti su priznati u Američkoj Samoi ili nekim plemenskim zajednicama.
  5. Kohabitacija. Registrovani strani brakovi imaju ograničena prava. Brakovi priznati u Tel Avivu.
  6. Stepen prepoznavanja nepoznat. Do danas nema stvarnih slučajeva.
  7. Ograničeno na prava boravka za strane supružnike državljana EU.
  8. Zakonska starateljstva (širom zemlje, osim Hongkong i Makao), prava boravka za strane supružnike legalnih rezidenta (Hongkong).
  9. Priznavanje stranog braka za roditeljska prava.
  10. ugovor o prijateljstvu — vrsta ugovornih odnosa, ali nije zakonski izvršna.
  11. Pored toga, neki gradovi su izdali potvrde za istopolne parove, ali oni nisu pravno obavezujući.
  12. Strani supružnici istog pola imaju pravo na „neturističku vizu“ kao izdržavani.
  13. Ograničeno na supružnike stranih diplomatskih zvaničnika.
* Još uvek nije na snazi ili automatski rok koji je postavilo sudsko telo da istospolni brakovi postanu legalni
Deo serije članaka o
LGBT+ temama
      
  • neheteroseksualnim
  • necisrodnim
Seksualna orijentacija i rodni identitet
Istorija
Opšta istorija
Istorija identiteta
Kultura
Prava
Zdravlje
Stavovi društva
Problemi
Diskriminacija na osnovu seksualne orijentacije [en] ili Heteroseksizam
Akademska polja i diskurs
Portal LGBT+

Istopolni brak (poznat i kao homoseksualni brak ili gej brak) je pravno ili društveno priznata bračna zajednica dvije osobe istog pola. Istopolni brak je političko i društveno pitanje u mnogim državama, iako je debata o istopolnim brakovima novijeg datuma.[1]

Neke države su, da bi izbjegle veće protivljenje crkve i dijela društva koji ne odobrava istopolne brakove, za istopolne parove predvidjele mogućnost sklapanja posebnog ugovora o pravima i obavezama (tzv. „registrovana partnerstva” ili „građanske unije”). Takvi ugovori obično daju manja prava istopolnim partnerima u odnosu na prava koja proizilaze iz braka.[2]

Istopolni brak, u državama u kojima je dozvoljen, nije poseban pravni institut. Dakle, ne postoji pravni, već samo društveni pojam istopolnog braka, jer je definicija braka, kao posebnog pravnog instituta, izmijenjena na taj način da sadrži i mogućnost sklapanja braka između osoba istog pola.

Termin[uredi | uredi izvor]

Većina medija danas koristi termin „istopolni brakovi” ili „gej brakovi”, kada izvještava o ovoj ili o povezanim temama.[3] Termin „gej brakovi” donekle može biti pogrešan jer u istopolne brakove ne stupaju samo gej muškarci i lezbijke, nego vrlo često i osobe biseksualne orijentacije.[3]

Iako nauka koristi termine homoseksualnost i biseksualnost u neutralnom kontekstu, kao termine kojima opisuje nečiju seksualnu orijentaciju, ove termine često koriste društveni konzervativci, vjerski poglavari i drugi koji se protive legalizaciji istopolnih brakova iz vjerskih razloga, u drugačijem kontekstu. Za njih je homoseksualnost „grijeh”, i samim tim nešto negativno, pa i termin „homoseksualnost” koriste kako bi naglasili da se radi o nečemu lošem i pogrešnom.[3] Autori i mediji koji zastupaju ovaj stav, često za istopolni brak koriste termin homoseksualni „brak”, gdje je riječ brak pod navodnim znacima, želeći time da istaknu da se, po njima, ne radi o braku u pravom smislu riječi.[4]

Neki LGBT aktivisti odbacuju termine „istopolni brak” i „gej brak”, jer ovi termini, po njima, šalju pogrešnu poruku da oni traže neka posebna prava i stvaranje posebnog pravnog instituta.[5] Umjesto ovih termina, mnoge LGBT organizacije koriste izraz „bračna jednakost” (engl. Marriage equality).[5][6]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Iako je debata o istopolnim brakovima novijeg datuma, različiti tipovi istopolnih veza su postojali i u prošlosti. Istorijski izvori pominju takve veze u drevnoj Kini[7], antičkim grčkim polisima i u Rimskom carstvu.[8][9] Međutim, ostaje relativno nepoznato kakav su status i stepen priznanja ove veze uživale u društvu, i da li su bile prepoznate od strane država ili polisa. Većina istoričara se slaže da su istopolne veze bile česta pojava u starom Rimu, međutim, ne postoji saglasnost oko toga kakva je bila priroda i stepen priznanja takvih veza. Izvori navode da su i pojedini rimski carevi imali istopolne veze. Tako su rimski carevi Neron i Elagabal bili u vezi sa svojim muškim robovima.[8][9] Elagabal je svog ljubavnika, roba po imenu Hijerokle, nazivao svojim mužem[9], iako nije poznato da li je taj brak sklopljen i da li je bio priznat. Sa dolaskom hrišćanstva, i njegovim prihvatanjem kao državne religije, rimska država je počela neprijateljski da gleda na istopolne veze. Carevi Konstancije II i Konstans I donijeli su 342. godine zakon kojim su, po tumačenju nekih autora[10], u Rimskom carstvu zabranjeni istopolni brakovi, i propisana smrtna kazna za one koji ga prekrše. Ovaj zakon je zapisan u Teodosijevom kodeksu (C.Th. 9.7.3).

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

  istospolni brak (prstenje: pojedinačni slučajevi)
  zakonodavstvo ili obavezujuće domaće sudsko rješenje o sklapanju istospolnih brakova
  istospolni brak priznat s punim pravima kada se obavlja u nekim drugim jurisdikcijama
  druga vrsta partnerstva
  ograničeno pravno priznanje
  ograničeno priznavanje braka koje se obavlja u nekim drugim jurisdikcijama (pravo prebivališta supružnika)
  zemlja podložna međunarodnoj sudskoj odluci o priznavanju istospolnih brakova
  nepriznato ili nepoznato

U oktobru 1989. godine, Danska je postala prva država u svijetu koja je pravno regulisala istopolne veze[11][12], i to kroz zakon o registrovanom partnerstvu. Registrovano partnerstvo je, po pravima i obavezama, bilo slično braku, sa izuzetkom prava koja se odnose na usvajanje, prava koja su regulisana međunarodnim ugovorima, i još nekih prava koja su bila isključena iz registrovanog partnerstva. [11][13] Danska je, 2010. godine, kroz izmjene zakona, omogućila istopolnim parovima usvajanje djece[14], a zakon kojim se istopolnim parovima omogućava stupanje u brak usvojen je u parlamentu 7. juna 2012. Mnoge evropske zemlje, kao i nekoliko zemalja, teritorija i gradova u Sjevernoj i Južnoj Americi i Australiji je kasnije donijelo slične zakone.[11][12]

Prva svjetska zemlja koja je istopolnim parovima omogućila stupanje u brak je Holandija.[11][12] Zakon, iz 2001. godine, kojim su legalizovani istopolni brakovi, promijenio je samo jednu rečenicu u postojećem zakonu kojim je regulisan brak, a koja sada glasi: Brak mogu sklopiti dvije osobe različitog ili istog pola.[11]

Sljedećih godina, još nekoliko evropskih i svjetskih država je legalizovalo istopolne brakove. Danas 29 država u svijetu priznaje istopolne brakove. Trenutno države koje u svijetu priznaju istopolne brakove, pored Holandije to su: Sjedinjene Američke Države, Belgija, Ujedinjeno Kraljevstvo, Irska, Luksemburg, Španija, Nemačka, Francuska, Kanada, Južnoafrička Republika, Norveška, Švedska, Finska, Danska, Island, Malta, Portugal, Austrija, Argentina, Australija, Novi Zeland, Urugvaj, Kolumbija, Meksiko, Kostarika, Brazil, Ekvador i Tajvan.[12][12][15][16][17][12][18] Izrael priznaje istopolne brakove sklopljene u inostranstvu.

U nekoliko zemalja je otpočeo proces legalizacije istopolnih brakova. Vrhovni sud Nepala naložio je, u presudi od 17. novembra 2008, vladi ove države da izradi zakon kojim će se garantovati jednaka prava za LGBT populaciju, uključujući i pravo na brak.[19] Zakoni kojim se istopolnim partnerima omogućava stupanje u brak već se nalaze u parlamentarnoj proceduri u Čileu, Kurasau, Češkoj, Ekvadoru, Hondurasu, Hong Kongu, nekoliko država u Meksiku, Panami, Peruu, Filipinima, Švajcarskoj i Venecueli.

Velika borba između zagovornika i protivnika istopolnih brakova vodila se u SAD.[17] Prije ustavne odluke, ukupno 37 saveznih država je legalizovalo istopolne brakove, međutim, mnoge su donijele ustavne amandmane kojima se oni zabranjuju.[12] Federalni zakon iz 1996. godine zabranjivao je venčanim istopolnim parovima, iz saveznih država koje dopuštaju istopolne brakove, da dobijaju federalne beneficije koje su dostupne drugim venčanim parovima.[20] 2013. godine Ustavni sud je proglasio ovaj zakon neustavnim i omogućio istopolnim venčanim parovima da uživaju sve federalne beneficije. Nakon što je Vrhovni sud doneo takvu odluku, brojni sudovi nižeg ranga su doneli slične odluke, te proglasili ustavne amandmane kojima se istopolni brakovi zabranjuju neustavnim u velikom broju saveznih država. Vrhovni sud SAD je, 26. juna 2015. godine, donio odluku u slučaju Oubergefel protiv Hodžesa u kojoj je presudio u korist legalizacije istopolnih brakova širom države sa glasom od 5-4.[21][22]

Stav svjetskih religija[uredi | uredi izvor]

Veliki broj najvećih svjetskih religija osuđuje istopolne brakove. U novije vrijeme, međutim, jedan broj denominacija i crkava unutar protestantizma, kao jednog od tri najveća pravca u okviru hrišćanstva, ublažio je svoje stavove prema istopolnim brakovima. Pojedine protestantske denominacije dozvolile su sveštenicima da daju blagoslov istopolnim parovima u crkvama, a neke dozvoljavaju osobama u istopolnim vezama da postanu sveštenici.

Razlozi zbog kojih se veliki broj crkava protivi istopolnim brakovima različiti su i zavise od učenja svake pojedinačne crkve, međutim, postoji nekoliko zajedničkih argumenata koje mnoge crkve koriste u objašnjenju svog protivljenja. Treba napomenuti da je protivljenje mnogih crkava istopolnim brakovima povezano sa učenjem tih crkava o homoseksualnosti uopšte. Veliki broj crkava osuđuje homoseksualnost kao „nemoralan životni izbor” i „grijeh”. Osim toga, mnoge crkve ističu da je brak „sveta institucija muškarca i žene”, i da je glavna svrha braka „produženje vrste”. Mnoge crkve se, zbog toga, protive i seksu izvan braka, kao i svakom seksualnom činu koji ne vodi produženju vrste. Sa ovim je povezano i protivljenje nekih crkava upotrebi kondoma, i svim oblicima kontrole rađanja. Takođe se, kao argument, često ističe i stav da će legalizacija istopolnih brakova i uvrštavanje seksualne orijentacije kao zaštićene kategorije u zakone kojima se zabranjuje diskriminacija, uticati na vjerske slobode tako što će ih značajno smanjiti ili ukinuti.

Istopolni brak i roditeljstvo[uredi | uredi izvor]

Pravno regulisanje usvajanja dece u istopolnim brakovima u svetu
  Legalno i zajedničko usvajanje od strane oba roditelja i usvajanje od strane maćehe/očuha
  Legalno usvajanje od strane maćehe/očuha
  Nepoznato/nejasno

Argumenti[uredi | uredi izvor]

Jedna od prvih stvari oko koje se ne slažu zagovornici i protivnici legalizacije istopolnih brakova, je sama svrha, odnosno smisao braka. Protivnici istopolnih brakova ističu da je brak oduvijek bio zajednica muškarca i žene, čija je jedna od glavnih svrha produženje vrste, i da je takav oblik porodice jedini moguć i ispravan. S obzirom da se veliki broj protivnika istopolnih brakova poziva i na religiju, ta zajednica muškarca i žene se naziva „svetom”, odnosno jedinom koju odobrava Bog. S druge strane, zagovornici legalizacije istopolnih brakova, ističu u prvi plan odvojenost države i crkve. Postoji, po njima, razlika između građanskog braka i braka koji se sklapa u crkvi. Niko ne može prisiliti crkvu da vjenčava istopolne parove, niti joj, s druge strane, to može zabraniti. Jedan broj crkava vjenčava istopolne parove čak i u državama gdje istopolni brakovi nisu dozvoljeni. Građanski brakovi, po njima, imaju drugačiju svrhu i cilj. Takođe se ističe da je i definicija braka prolazila kroz značajne promjene u prošlosti, jer je sklapanje braka zavisilo od staleža, ili statusa određene osobe, a u skorijoj prošlosti i od rase, pa su brakovi između osoba različitih rasa bili zabranjeni, a oni koji bi ih sklopili, bili su krivično gonjeni.

Kod navođenja razloga protiv legalizacije istopolnih brakova, dakle, najčešće se koriste religijski argumenti, citati iz biblije, koji navodno dokazuju da je homoseksualnost „grijeh”, pa zato ni istopolni brakovi ne treba da budu dozvoljeni,[23] ili se navodi da će legalizacijom istopolnih brakova biti ugrožene vjerske slobode. Međutim, često se navode i sekularni[24] i naučni[25] razlozi protiv njihove legalizacije, mada se ovakvi razlozi najčešće pojavljuju u brošurama i publikacijama konzervativnih organizacija,[26] te je i njihova naučna vrijednost upitna.

Tako se često navodi da će legalizacijom istopolnih brakova i davanjem dozvole istopolnim parovima da usvajaju djecu, usvojena djeca biti lišena prava da odrastaju uz oca i majku, koji su navodno potrebni djeci za pravilan razvoj.[25] Takođe se izražava bojazan da će djeca koja odrastu uz istopolne roditelje i sama biti istopolno orijentisana.[25] Ovde treba dodati da dosadašnja naučna istraživanja čiji su predmet bila djeca koja odrastaju u istopolnim zajednicama, nisu pokazala da postoji bilo kakva značajnija razlika u društvenoj prilagođenosti i mentalnom razvoju te djece i djece koja odrastaju u tradicionalnim porodicama.[27][28][29] Čak ni konzervativne organizacije ne navode da postoje značajne studije koje dokazuju štetan efekat koji na djecu ima odrastanje uz istopolne roditelje.[25] Međutim, svim dosadašnjim naučnim studijama se prigovara da su imale jedan ili nekoliko nedostataka, ili mana, te da nisu u potpunosti provedene u skladu sa naučnom metodologijom,[25] zbog čega i rezultate svih ovih studija treba uzeti s rezervom. Sociolog Stiven Nok, koji je svjedočio pred Vrhovnim sudom Kanade, u predmetu u kome je sud razmatrao legalizaciju istopolnih brakova izjavio je sledeće:[25]

U svojoj analizi došao sam do sledećih zaključaka:

  • Svi materijali koje sam pregledao, imali su bar jednu fatalnu grešku, bilo u samom osmišljavanju, bilo u provođenju istraživanja.
  • Nijedna od ovih studija nije sprovedena u skladu sa opšteprihvaćenim standardima naučnog istraživanja.

Međutim, iako ih zbog metodoloških problema treba uzeti s rezervom, gotovo sve sprovedene naučne studije su pokazale da odrastanje uz istopolne roditelje nema negativan uticaj na djecu, a nijedna ozbiljnija studija nije dokazala suprotno.

Jedan od argumenata koji se takođe često pominje od strane protivnika istopolnih brakova je da je svrha braka prvenstveno „prokreativna”,[25] odnosno, da se brak zaključuje prvenstveno kako bi se stvorili neophodni preduslovi za rađanje djece. Zatim se dalje navodi da će legalizacijom istopolnih brakova, brak kao institucija biti udaljen od svoje „prokreativne svrhe”.[25] Ovoj tvrdnji se, s druge strane, suprotstavlja mišljenje da je brak u modernom smislu, prvenstveno ugovor kojim se regulišu međusobna prava i obaveze supružnika. Država ne propisuje uslove kojima bi obavezala bračne parove da imaju djecu.[30] Takođe se ne ispituje ni namjera bračnih partnera da imaju djecu, niti se provjerava sposobnost odnosno mogućnost budućih bračnih partnera da imaju djecu,[30] odnosno država ne traži od budućih bračnih partnera uvjerenje da nisu sterilni. Ovo se objašnjava time da bi za državu bilo skupo da provjerava plodnost svakog bračnog partnera prije stupanja u brak, te da su takvi slučajevi rijetki da bi im se poklanjala veća pažnja.[24] Međutim, sklapanje braka se dopušta i starijim osobama, osobama u osmoj ili devetoj deceniji života, gdje se prokreativni motiv ne može ni pretpostaviti.[31]

Države koje su priznale istopolne brakove[uredi | uredi izvor]

2001
2002

nema

2003
2004

nema

2005
2006
2007

nema

2008

nema

2009
2010
2011

nema

2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018

nema

2019
2020
2021

nema

2022
2023

Status istopolnih brakova u svijetu[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Zakonodavstvo o istopolnim zajednicama u svetu

Brakovi istopolnih partnera su trenutno u svijetu legalizovani u Holandiji, Belgiji, Norveškoj, Švedskoj, Danskoj, Španiji, Portugaliji, Islandu, Kanadi, Južnoafričkoj Republici, Argentini,[32] te u 36 saveznih država SAD uključujući i federalni okrug Vašington.[33]

Evropa[uredi | uredi izvor]

Pravni status istopolnih partnerstava u Evropi
  Istopolni brak
  Registrovana partnerstva
  Vanbračna zajednica
  Nije prepoznat nijedan vid partnerstva
  Ustav definiše brak kao zajednicu muškarca i žene

Holandija[uredi | uredi izvor]

U aprilu 1996, donji dom holandskog parlamenta usvojio je dvije rezolucije. U prvoj rezoluciji pozvana je holandska vlada da donese zakon kojim će se pravno prepoznati istopolne veze. Druga rezolucija pozivala je vladu da donese propise kojima će se garantovati jednaka prava usvajanja za istopolne parove.

Zakon kojim su uspostavljena registrovana partnerstva za istopolne ali i za ostale parove, usvojen je u decembru 1996, a stupio je na snagu u januaru 1998. Zakon je davao registrovanim partnerima sva prava i privilegije vjenčanih parova, osim prava usvajanja, dok je procedura za razvod takođe bila drugačija.

U septembru 2000, donji dom parlamenta izglasao je zakon kojim je istopolnim parovima omogućeno da stupe u brak, i da imaju sva prava koja imaju i vjenčani parovi različitog pola. Zakon je potvrđen i u gornjem domu u decembru iste godine, a stupio je na snagu u aprilu 2001.[12]

Novim zakonom su istopolnim parovima data prava koja u tom trenutku nisu postojala ni u jednoj drugoj državi. Osobama koje su živjele u registrovanim partnerstvima omogućeno je da te veze pretvore u brak. Istopolnim parovima je ovim zakonom bilo uskraćeno samo jedno pravo, odnosno mogućnost da usvajaju djecu iz trećih zemalja, zbog odnosa pojedinih zemalja prema istopolnim vezama i homoseksualnosti uopšte.

Belgija[uredi | uredi izvor]

U junu 2003. godine, Belgija je postala druga zemlja u svijetu koja je legalizovala brakove osoba istog pola.[12] Senat je usvojio zakon 28. novembra 2002, a isti zakon potvrđen je u donjem domu parlamenta 30. januara 2003. U prve dvije godine važenja zakona sklopljena su 2442 istopolna braka, što predstavlja 3 % od ukupnog broja sklopljenih brakova u tom periodu.

Zakon u to vrijeme nije dopuštao usvajanje djece bračnim parovima istog pola. Zakon kojim je istopolnim parovima dozvoljeno usvajanje, donijet je u aprilu 2006, čime su izjednačena prava istopolnih i drugih parova koja se odnose na usvajanje.

Španija[uredi | uredi izvor]

Istopolni brakovi legalizovani su u Španiji 3. jula 2005.[12] Španija je tako postala treća država u svijetu koja je legalizovala istopolne brakove, nakon Holandije i Belgije, a 17 dana prije Kanade. Iako je, po istraživanjima javnog mnjenja, zakon imao podršku 66 % građana Španije, njegovo usvajanje naišlo je na žestok otpor i proteste, koje je uglavnom predvodila katolička crkva. U prvoj godini važenja zakona sklopljeno je 4500 istopolnih brakova.

Nekoliko postupaka za ocjenu ustavnosti novog zakona pokrenuto je pred Ustavnim sudom Španije. Sud je odbio sve inicijative za ocjenu ustavnosti zakona koje je razmatrao. Katolička crkva je bila toliko protiv novog zakona kojim su legalizovani istopolni brakovi, da je zvanično podržala protest protiv zakona na ulicama Madrida, na kojem se okupilo više od 100.000 ljudi, međutim, crkva nije uspjela u namjeri da skupi dovoljan broj potpisa kako bi se o zakonu odlučivalo na referendumu. Organizovani su i skupovi podrške zakonu na kojima se takođe pojavio veliki broj ljudi.

Norveška[uredi | uredi izvor]

Norveška je legalizovala istopolne brakove 1. januara 2009, kada je na snagu stupio novi zakon koji ih je omogućio. Norveška je tako postala prva skandinavska i šesta svjetska država koja je to učinila.[12] Zakon je usvojen u donjem domu parlamenta 11. juna 2008, a nedugo zatim, 17. juna 2008, zakon je usvojio i gornji dom norveškog parlamenta.

Prije donošenja zakona kojim je usvojena rodno neutralna definicija braka, istopolni parovi su u Norveškoj mogli ući u registrovano partnerstvo, koje je sa sobom nosilo gotovo sva prava koja su imali i bračni partneri, osim prava usvajanja. Norveška je druga zemlja, nakon Danske, koja je uvela registrovana partnerstva za istopolne parove, učinivši to 1993. godine. Nakon usvajanja novog zakona, kojim su izjednačena bračna prava, parovi koji su bili u registrovanom partnerstvu, mogli su ga zamijeniti brakom, a sklapanje novih registrovanih partnerstava više nije bilo dozvoljeno.

Švedska[uredi | uredi izvor]

Istopolni brakovi legalizovani su u Švedskoj od 1. maja 2009, nakon usvajanja novog, rodno-neutralni zakona o braku od strane švedskog parlamenta 1. aprila 2009, što Švedsku čini sedmom zemljom na svetu koja je legalizovala istopolni brak. U julu 2013, Švedska statistika objavila je broj ljudi koji su u braku ca partnerom istog pola, grupa je utvrdila da su istopolni brakovi češći kod žena nego kod muškaraca. Od jula 2013, 4521 istopolnih parova žena su u braku u Švedskoj, u poređenju sa 3646 istopolnih muških parova.

Island[uredi | uredi izvor]

Istopolni brakovi na Islandu su legalni od 27. juna 2010. Alting je 11. juna 2010. usvojio zakon koji predviđa rodno neutralnu definiciju braka. Nijedan poslanik nije glasao protiv zakona, a istraživanja javnog mnjenja su pokazala da je zakon bio veoma popularan. Island je postala deveta zemlja u svetu koja je legalizovala istopolne brakove.

Portugal[uredi | uredi izvor]

Istopolni brak u Portugalu legalan je od 5. juna, 2010.[12] Premijer Žoze Sokrateš je predstavio zakon decembra 2009, a skupštinsko glasanje je održano u februaru 2010. Na zahtjev predsednika Ustavni sud se izjašnjavao o ustavnosti ovog zakona i potvrdio je njegovu validnost u aprilu 2010. Predsednik je ratifikovao zakon 17. maja iste godine, čime je Portugal postao šesta evropska država i osma država u svijetu koja omogućava istopolne brakove na nacionalnom nivou. Zakon je objavljen u službenom glasniku, 31. maja 2010. a stupio je na snagu 5. juna.[34]

Danska[uredi | uredi izvor]

Istopolni brakovi u Danskoj su legalni od 15. juna 2012. godine. Nacrt zakona o legalizaciji istopolnih brakova uneo je kabinet Thorning-Schmidt I, a odobrio ga je Folketing 7. juna 2012. Dobio je kraljevsku saglasnost kraljice Margarete II 12. juna i stupio je na snagu tri dana kasnije. Danska je bila jedanaesta zemlja u svetu koja je legalizovala istopolne brakove. Bila je to prva država na svetu koja je 1989. godine donela registrovana partnerstva, koja su istopolnim parovima obezbedila skoro sva prava i beneficije braka.

Istopolni brakovi su takođe legalni u dve druge konstitutivne zemlje Danskog carstva:

Na Grenlandu, zakon koji dozvoljava istopolne brakove usvojio je Inatsisartut 26. maja 2015. Danski parlament je ratifikovao zakon 19. januara 2016, a zakon je stupio na snagu 1. aprila 2016. godine.

Na Farskim ostrvima, zakon o istopolnim brakovima usvojio je Løgting 29. aprila 2016. godine.Zakon je ratifikovao danski parlament 25. aprila 2017. i dobio kraljevsku saglasnost 3. maja.Zakon je stupio na snagu 1. jula 2017. godine.

Francuska[uredi | uredi izvor]

Novoizabrani predsednik i premijer Francuske, Fransoa Oland i Žan-Mark Ejro potvrdili su da će Francuska legalizovati istopolne brakove tokom 2013. godine, čemu se protivila vlada bivšeg predsednika Nikole Sarkozija. Novim zakonom će istopolni parovi imati pravo i na usvajanje dece.[35] Istraživanje javnog mnjenja (Jun, 2011.) pokazuje da 63 % Francuza podržava istopolne brakove, dok 58 % ispitanih podržava pravo na usvajanje od strane istopolnih parova.[36]

Sjeverna Amerika[uredi | uredi izvor]

Pravni status istopolnih partnerstava u Sjevernoj Americi
  Istopolni brak
  Legalni su samo istopolni brakovi sklopljeni u drugoj državi
  Drugi tipovi partnerstava

Kanada[uredi | uredi izvor]

Prva država izvan Evrope koja je legalizovala istopolne brakove je Kanada. Zakon, kojim je usvojena rodno neutralna definicija braka, stupio je na snagu 20. jula 2005.[12][37] Međutim, i prije donošenja ovog zakona istopolni brakovi su, zahvaljujući sudskim presudama, bili legalni u osam od deset provincija, i u jednoj od tri teritorije Kanade, odnosno na prostoru gdje živi oko 90 % stanovništva zemlje. Prije donošenja zakona na saveznom nivou, u Kanadi je već bilo sklopljeno oko 3000 istopolnih brakova.

Prije rasprave i glasanja u parlamentu, vlada je predlog zakona uputila Vrhovnom sudu Kanade na razmatranje. Sud je odbio da se izjasni o tome da li ustavne odredbe Kanade zahtijevaju legalizaciju istopolnih brakova, ali je konstatovao da vlada ima nadležnost da mijenja definiciju braka.

Nakon izbora koji su održani 2006. godine, većinu mjesta u parlamentu je osvojila Konzervativna stranka, koja je formirala i vladu. Držeći se svog obećanja iz predizborne kampanje, nova većina je organizovala izjašnjavanje o vraćanju stare definicije braka, čime bi istopolni brakovi opet bili zabranjeni. Međutim, ova inicijativa je pala u parlamentu, jer su mnogi članovi Konzervativne stranke bili protiv ponovnog otvaranja ovog pitanja. Nakon toga, više nije bilo sličnih inicijativa.

Sjedinjene Američke Države[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Zakonodavstvo o istopolnim zajednicama u SAD

Južna Amerika[uredi | uredi izvor]

Prepoznavanje istopolnih veza u Latinskoj Americi
  Istopolni brak
  Druga vrsta partnerstva
  Nepriznato ili nepoznato
  Istopolni brak nije priznat, ustavno je zabranjen
  de jure kažnjivo, de fakto u praksi se ne primenjuje

Argentina[uredi | uredi izvor]

Zakon o istopolnim brakovima u Argentini je usvojen 15. jula, 2010. od strane parlamenta, a stupio je na snagu 22. jula 2010,[12] kada je objavljen u službenom glasniku. Donji dom parlamenta je odobrio zakon 5. maja, 2010.[38] Senat je glasao u korist zakona 15. jula 2010. Zakon je usvojen uprkos protivljenju religijskih grupa.

Argentina je donošenjem ovog zakona postala prva država u Južnoj Americi, i deseta država u svijetu koja je na nacionalnom nivou priznala pravo istopolnim parovima da sklapaju brakove.[12]

Afrika[uredi | uredi izvor]

Južnoafrička Republika[uredi | uredi izvor]

Određena prava koja su imali parovi različitog pola koji su živjeli u vanbračnim zajednicama u Južnoafričkoj Republici, postala su dostupna i istopolnim parovima 1999. godine. Nakon toga, serija sudskih presuda izjednačila je prava istopolnih i drugih parova u oblastima finansija, imigracije, i usvajanja. Ustavni sud Južnoafričke Republike donio je 1. decembra 2005, presudu kojom je ustanovio da uskraćivanje prava na brak istopolnim parovima predstavlja omalovažavanje tih veza i potrebe za njihovom afirmacijom i zaštitom. U jednoglasnoj presudi, sud je vladi dao rok od godinu dana da donese zakon kojim će se legalizovati istopolni brakovi.[39]

Sledeće godine u avgustu počela je javna debata o zakonu. Vlada je prvobitnim predlogom „Zakona o građanskim zajednicama” pokušala da status istopolnih parova riješi uvođenjem instituta „građanske zajednice” koji bi po pravima bio sličan ili identičan braku, ali bi sama riječ „brak” bila izostavljena. LGBT aktivisti su upozoravali vladu da je takav predlog u suprotnosti sa presudom ustavnog suda, koji je nagovijestio da neće prihvatiti bilo kakav različit status istopolnih veza. Vodeća opoziciona stranka, Afrička hrišćanska demokratska stranka, izrazila je svoje protivljenje donošenju zakona, i pozvala građane na proteste. Na protestima u Pretoriji učestvovalo je na hiljade ljudi. Za razliku od najveće opozicione stranke, vladajući Afrički nacionalni kongres je podržao vladin predlog zakona. Vlada je u poslednjim trenucima promijenila predlog teksta „Zakona o građanskim zajednicama”, tako da je ovaj zakon sada dopuštao „dobrovoljne zajednice između dvije osobe koje se mogu registrovati kao bračna partnerstva ili kao građanske zajednice”. Ovakav zakon je usvojen u dvodomnom parlamentu i stupio je na snagu samo jedan dan prije isteka roka koji je u svojoj presudi postavio ustavni sud. Na ovaj način je Južnoafrička Republika postala prva država u Africi i peta u svijetu koja istopolnim parovima omogućava stupanje u brak.[12][39]

Azija[uredi | uredi izvor]

Tajvan (Republika Kina)

Istopolni brakovi između građana postali su legalni na Tajvanu 24. maja 2019, čime je Tajvan postala prva država u Aziji koja je legalizovala istopolne brakove. Brakovi između tajvanskih i stranih državljana u početku su bili ograničeni na državljane zemalja koje su takođe priznale istopolne brakove. To ograničenje je ukinuto 19. januara 2023. Jedini preostali izuzetak su građani kopnene Kine, jer brakovi preko tesnaca moraju biti registrovani u kontinentalnoj Kini pre nego što mogu da se prijave na Tajvanu.[traži se izvor] Tajvanski zakon o istopolnim brakovima ne pokriva zajedničko usvajanje ako dete nije genetski povezano sa parom, iako je jedan slučaj odobrio lokalni sud 2022.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „An Overview of the Same-Sex Marriage Debate”. Pew Research Center. Arhivirano iz originala 10. 1. 2011. g. Pristupljeno 6. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  2. ^ „Civil unions v. Marriage”. Lesbian Life. Arhivirano iz originala 11. 01. 2011. g. Pristupljeno 6. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  3. ^ a b v „Gay/Homosexual/Same-sex marriages – All sides to the issue”. Religious Tolerance. Arhivirano iz originala 04. 01. 2011. g. Pristupljeno 7. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  4. ^ „Homosexual „Marriage””. Minnesota Majority. Arhivirano iz originala 27. 12. 2010. g. Pristupljeno 7. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  5. ^ a b „Marriage Equality Rhode Island: Talking points”. Marriage Equality Rhode Island. Pristupljeno 7. 1. 2011. [mrtva veza] (jezik: engleski)
  6. ^ „Marriage Equality USA”. Marriage Equality USA. Pristupljeno 7. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  7. ^ Hinsch 1990
  8. ^ a b Bunson 2002
  9. ^ a b v „Elagabalus”. www.roman-empire.net. Arhivirano iz originala 12. 10. 2017. g. Pristupljeno 8. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  10. ^ „The Marriage Revolution in Late Antiquity: The Theodosian Code and Later Roman Marriage Law (*na stranici je link ka tekstu)”. Journal of Family History. Pristupljeno 8. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  11. ^ a b v g d „Gay Marriage around the World”. Pew Forum. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  12. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n „Same sex marriage around the world”. CBC. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  13. ^ „The Danish Registered Partnerships Act”. cybercity.dk. Arhivirano iz originala 30. 9. 2014. g. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  14. ^ „Gay couples in Denmark now allowed to adopt”. PinkNews. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  15. ^ „Same-sex marriage victories advance gay rights in US, say activists”. Gardijan. Pristupljeno 1. 7. 2018. 
  16. ^ „After N.Y. Senate Vote, Governor Cuomo Signs Gay Marriage Bill”. Njujork Tajms. Pristupljeno 1. 7. 2018. 
  17. ^ a b „The Culture War Over Gay Marriage is Here to Stay”. Reason Magazine. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  18. ^ „"Uruguay Recognizes Marriage Of Gay Couple"”. Ontopmag. Pristupljeno 10. 6. 2012.  (jezik: engleski)
  19. ^ „Nepal SC approves same-sex marriage”. Hindustan Times. Arhivirano iz originala 24. 12. 2010. g. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  20. ^ „"Defense Of Marriage Act" 5/96 H.R. 3396 Summary/Analysis”. Lectric Law. Arhivirano iz originala 02. 10. 2018. g. Pristupljeno 9. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  21. ^ Liptak, Adam. „Same-Sex Marriage Is a Right, Supreme Court Rules, 5-4”. New York Times. Pristupljeno 26. 6. 2015. 
  22. ^ „Obergefell et al. v. Hodges, Director, Ohio, Department of Health, et al.” (PDF). supremecourt.gov. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 06. 2015. g. Pristupljeno 26. 6. 2015. 
  23. ^ Pastor Jim Feeney, Ph.D. „Biblical Arguments Against Gay Marriage”. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  24. ^ a b Kolasinski, Adam (17. 2. 2004). „The Secular Case Against Gay Marriage”. Arhivirano iz originala 24. 06. 2011. g. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  25. ^ a b v g d đ e ž „Ten Arguments From Social Science Against Same-Sex 'Marriage'”. Family Research Council. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  26. ^ Shorto, Russell (19. 6. 2005). „What's Their Real Problem With Gay Marriage? (It's the Gay Part)”. New York Times. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  27. ^ Annie O'Neill (10. 6. 2007). „What happens to kids raised by gay parents?”. Post-Gazette. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  28. ^ „Study: Same-Sex Parents Raise Well-Adjusted Kids”. WebMD Health News. 12. 10. 2005. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  29. ^ „Same-sex parenting, Results of some studies”. Religious Tolerance. Arhivirano iz originala 20. 01. 2012. g. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  30. ^ a b Olson, Theodore B. (9. 1. 2010). „The Conservative Case for Gay Marriage”. Newsweek. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  31. ^ „Gay Marriage: The Arguments and the Motives”. 12. 4. 2006. Arhivirano iz originala 14. 05. 2011. g. Pristupljeno 5. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  32. ^ Radio televizija Republike Srpske: Francuska — Odbačen zakon o gej brakovima, 15. jun 2011. (jezik: srpski)
  33. ^ Dalby, Douglas (21. 3. 2015). „Irish vote could mean rapid, seismic shift on gay rights”. New York Times. Pristupljeno 23. 5. 2015. 
  34. ^ „Lei n.º 9/2010 de 31 de Maio – Permite o casamento civil entre pessoas do mesmo sexo” (pdf). Diário da Republica. 31. 5. 2010. Pristupljeno 2. 6. 2010. 
  35. ^ [1], GlobalPost, June 29, 2012
  36. ^ Selon la préfecture de police, il n'y a (presque) pas eu de Marche des fiertés Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2011), Tetu, 25 June 2011
  37. ^ „Canada legalizes gay marriage”. Fox News. Arhivirano iz originala 8. 2. 2011. g. Pristupljeno 4. 4. 2011.  (jezik: engleski)
  38. ^ „Lower House votes in favour of same-sex marriage, allows adoption”. Arhivirano iz originala 01. 01. 2015. g. Pristupljeno 7. 1. 2011.  (jezik: engleski)
  39. ^ a b „SA legalises gay marriage”. SAinfo. Arhivirano iz originala 19. 9. 2011. g. Pristupljeno 4. 4. 2011.  (jezik: engleski)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Istopolni brak na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Истополни_брак&oldid=27557341”