Krepimir
| Krepimir | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 9. vek |
| Datum smrti | druga polovina 9. veka |
| Porodica | |
| Potomstvo | Svetozar |
| Roditelji | Pribislav |
| Dinastija | Slavogoti |
| kralj Donje Dalmacije | |
| Period | 815.- 840. |
| Prethodnik | Pribislav |
| Naslednik | Svetozar |
Krepimir ili Cepimir je mitski srpski vladar, koji se pominje u Letopisy popa Dukljana. Bio je sin Pribislava, koji je bio ubijen tokom ustanka u Bosni. Krepimir je osvetio svog oca i ubio bosanskog bana. Pobedio je nemačku vojsku u Istri.
Vladavina[uredi | uredi izvor]
Kako Dukljanin piše, Pribislav je činio mnoga zlodela, što se nije svidelo narodu, tako da je protiv njega započet ustanak u Bosni gde je bio bačen u reku. Krepimir je poslao svog bana da uhvati te ljude i ubije ih, što je i učinio. U to doba su Nemci napali Istru i počeli da ulaze u Hrvatsku. Dukljanin tvrdi da je Krepimir potukao (alamansku) nemačku vojsku i da je nemački vojvoda molio Krepimira za mir i da mu da svoju ćerku njegovom sinu Svetozaru (Svetoradu).[1]
Istorijska pozadina ustanka u Bosni je nepoznata i predstavlja još jedno isticanje pisca da je Bosna nekada bila sastavni deo jedinstvenog srpskog carstva. Koliko je čitava priča nelogična može se zaključiti na osnovu toga što je kralj Hranimir izgubio vlast u Donjoj Dalmaciji. Zatim slede njegovi naslednici — Tvrdoslav, Oštrivoj i Tolimir, koji vladaju opet u istom kraljevstvu, koje je Hranimir izgubio u boju — da bi Krepimir ponovo bio kralj te iste Dalmacije, kao da prethodno ništa nije rečeno o pobuanama, zbacivanjima i ubistvima kraljeva te zemlje. Izgleda da je samo umetnuta priča stavljena tu da bi se pokazalo da je Bosna bila deo srpskog kraljevstva, kojim je vladao kralj Donje Dalmacije. Tobožnji zločin da je bosanski ban ubio Pribislava je samo opravdanje za osvajanje Bosne.[2]
Poznato je da su Franci već oko 783. godine zauzeli Istru, a da je 799. godine furlanski vojvoda poginuo kod Trsta u sukobu sa stanovništvom grada, tada vizantijskim podanicima.[3] Već 806. godine su Franci dublje prodrli u Dalmaciju i osvojili Zadar, sedište vizantijskie arhontije Dalmacije i poglavari episkop i prior su položili zakletve Karlu Velikom. Tek 812. godine su mirom u Ahenu Vizantiji dati primorski gradovi, a Franačka je dobila zaleđe tj. Hrvatsku. Odnos Franaka i Hrvata je bio prikazan u situaciji kada je izbio ustanak Ljudevita Posavskog (819 — 821), a knez Borna je ratovao protiv Ljudevita kao franački vazal.[4] Najstarije povelja (4. mart 852) govori kako je knez Trpimir bio vazal franačkog kralja Italije. U to vreme je Furlanijom kao franački vazal upravljao markgrof Eberhard (836 — 864), koji je prema pouzdanim istorijskim izvorima stvarno bio rođak Ludviga II, naime njegova kćer Gizela je bila žena Eberharda.[5] Da je Eberhard ratovao protiv Slovena, potvrđuje i njegov savremenik, pesnik Sedulije, koji kaže da se njega plaši Afrika, Mavri, a da drhte pred njim hrabri Sloveni (...teremit armipotens Sclavus).[6][7]
Upravo u to vreme, kako kaže Jovan Đakon, Venecijanci ratuju protiv hrvatskog kneza Domagoja (864), a zatim Domagoj (876) pustoši obale Istre.[8] Za ovog venecijanskog pisca on je pessimo duce.[9] Jovan govori o smeni na hrvatskom prestolu, pominje da je Zdeslav, od roda Trpimira, proterao Domagojeve sinove (diebus Sedesclavus, Tibimiri ex progenie, imperiali fultus presidio Constantinopolim veniens, Scavorum ducatum arripuit filiosque Domagoi exilio trusit).[10] Konstantin Porfirogenit sa druge strane pominje kako je došlo do proterivanja Franaka iz hrvatske države.[11] Ti događaji se mogu datirati u ovo vreme, jer se u pripovesti pominju Pribina i Kocelj, kneževi Donje Panonije. Pohod markgrofa na Istru iz pravca Furlanije, treba tumačiti kao Porfirogenitov hrvatski ustanak protiv Franaka, godine i prostor ovih događaja datiraju u razdoblju od 860. do 870. godine.[12]
Šišić je pomislio da je ime Krepimir iskvareno od imena Trpimir,[13] to je moguće, ali se ne može dokazati i malo je verovatno. Trpimir je imao tri sinova Zdeslava, Mutimira i Petra Krešimira,[14] što ne odgovara poput imena Svetozar, Staozara, Svetožaka i sl. Iz toga se može zaključiti da je pisac pisao po staroj tradiciji, na sećanje na pobedu protiv Franaka u drugoj polovini 9. veka, najverovatnije protiv furlanskog markgrofa Eberharda. Izgleda da se Dukljanin nije raspolagao pisanim izvorima, već narodnom predanju. Ime Svetozar po ovom tumačenju može biti tačno. Jovan Đakon pominje da Domagoj ima više sinova, ali ne pominje ni jednog od njih.[15] Sa druge strane, ova tradicija bi mogla biti samo u Donjoj Dalmaciji, ali ne u Duklji. Prema ovome pisac otkriva da je svoj prvobitni sastav pisao u Donjoj Dalmaciji, a ne u Duklji..[12]
Kraj vladavine[uredi | uredi izvor]
Trebalo bi obratiti pažnju na kraj vladavine, Dukljanin piše da je vladao 25 godina i jedan mesec, dok drugi prepisi govore da je vladao 25 godina i sedam meseci, a Mavro Orbin da je vladao 20 godina.[16] Domagoj je, u najboljem slučaju mogao da vlada od 855. godine do kraja 877. godine, kada je Zdeslav preuzeo vlast. Samim tim Domagoj je mogao da vlada najviše 22 godine i sama formulacija Regnavit Crepimirus rex XXV annos et mensem unum et mortuus est[17] je primer biblijske fraze. Stoga u ovom slučaju su godine vladavine Krepimira prepisane kao puka fraza. Da je njegovo ime izmišljeno pokazuje i koren Crepi- od latinskog glagola crepo, crepui, u značenju onaj koji pravi buku, zvecka, odnosno u prevodnom značenju onaj koji udara, tuče, na osnovu grčkog κρεκω.[18] Drugim rečima ime Krepimira bi bilo isto kao ime Bellator. S obzirom da je opisan kao uspešan ratnik nameće se zaključak da je njegovo ime izmišljeno i to upravo od latinskog crepo, crepui i dodavanjem slovenskog nastavka —mir.[19]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Živković 2009, str. 185–192.
- ^ Živković 2009, str. 185–186.
- ^ Einhardi Vita Karoli imperatoris, ed. G. H. Pertz, MGH SS II, Hannoverae 1829, 450.8 – 10
- ^ CD I, No 3: Regnante in Italia piissimo Lothario, Francorum rege Povelja je sačuvana u docnji prepisima od kojih je najstariji iz 1568. godine.
- ^ U povelji od 30. oktobra 854. godine, izdatoj u Paviji, car Ludvig Eberharda naziva svojim dragim rođakom ...per Evrardum ill. comitem dilectumque compatrem nostrum. U povelji od 23. marta 856, idatoj u Paviji, car Ludvig potvrđuje Mlečanima posede koje imaju na njihovoj zemlji, upravo zalaganjem Eberharda: ...per Everardum dilectissimum ducem et familiarem nostrum atque per missum suum Deusdedit. Upor. Gradivo za zgodovinov Slovencev v srednjem veku II, ed. F. Kos, Ljubljana 1906, No 151; No 154 (= Kos, Gradivo).
- ^ Kos, Gradivo, No 198, datirano pre 865. godine
- ^ Živković 2009, str. 190.
- ^ Diacono, 118.13 – 16; 122.9 – 13.
- ^ Diacono. 123.11.
- ^ Diacono. 125.9 – 11.
- ^ DAI I, 30.78 – 87; 31.77 – 78.
- ^ a b Živković 2009, str. 191.
- ^ Šišić 1928, str. 312, 434.
- ^ Upor. Documenta, No 194. Goldstein, Hrvatski, 247 – 248, Mutimira i Petra smatra za Trpimirove sinove, dok dozvoljava mogućnost da je Zdeslav samo bliži rođak, a ne potomak.
- ^ Diacono, 125.10 – 11.
- ^ Orbin 1968, str. 213.
- ^ GRS I, 78.16 – 18.
- ^ An Etymological Dictionary of the Latin Language, ed. F. E. J. Valpy, London 1828, 106.
- ^ Živković 2009, str. 191–192.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kunčer, Dragana (2009). Gesta Regum Sclavorum. 1. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Živković, Tibor (2009). Gesta Regum Sclavorum. 2. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Srpska književna zadruga. str. 475.
- Šišić, Ferdo, ur. (1928). Letopis Popa Dukljanina. Beograd-Zagreb: Srpska kraljevska akademija.