Pređi na sadržaj

Pozdrav sa tri prsta

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pozdrav sa tri prsta na protestu „Kosovo je Srbija” u Beogradu 2008. godine

Pozdrav sa tri prsta, poznat i kao Srpski pozdrav, pozdrav je koji je izvorno iskazivao Svetu Trojicu, danas se smatra za srpski nacionalni pozdrav jednom rukom sa spojenim (ili raširenim) palcem, kažiprstom i srednjim prstom.

Porijeklo[uredi | uredi izvor]

Pravoslavna simbolika[uredi | uredi izvor]

U srpskoj i pravoslavnoj tradiciji, broj tri je izuzetno važan. Pravoslavci se krste sa tri prsta, pri čemu tri prsta simbolizuju Trojstvo. Srbi su kroz istoriju tokom zakletve koristili tri prsta (skupljena) zajedno sa povicima „Svete mi Trojice” ili „Za krsta časni i slobodu zlatnu” tokom formalnih i vjerskih događaja.[1] Pozdrav se često izvodio sa obje ruke, uzdignute iznad glave.[1] Srpski seljaci su završavali zakletvu podizanjem tri prsta na lice, a lice je bilo „fokus časti” u balkanskim kulturama.[2] Srpska poslovica kaže „Nema krsta bez tri prsta”.[3] Karađorđe Petrović je izabran za vođu srpskih ustanika nakon što su svi podigli „tri prsta u vazduh” i zakleli se na vijernost.[4]

„Takovski ustanak” (1888), djelo srpskog slikara Paje Jovanovića

Tri prsta su smatrana simbolom srpstva u 19. vijeku. Njegoš navodi „ne ostade krsta od tri prsta” kada govori o islamizaciji Srba, središnjoj temi Gorskog vijenca.[5] Slika Paje Jovanovića, „Takovski ustanak” (1888), prikazuje Miloša Obrenovića kako drži krstaš-barjak i pozdravlja sa tri prsta. Srbi katolici u Dubrovniku, koji su podržavali ideju o Srbima sa tri vjere (pravoslavna, katolička i islamska), kritikuju pansrbiste koji su prema njima samo „zaista vjerovali onim Srbima, koji su se krstili sa tri prsta”.[6] Prema kratkoj priči objavljenoj 1901. godine govori o susretu srpskog despota sa Silađijem, koji je imao despotova tri prsta koja su odsjekli franjevci nakon rasprave o pravilnom načinu kršćenja.[7] Srpski episkop Nikolaj Velimirović pozvao je na srpski pozdrav u kome je tri prsta trebalo podići uz pozdrav „Tako nam Bog pomogao!”.[8] Godine 1937. godine, Velimirović je započeo propovjed protiveći se katoličkoj podršci razdvajanju države i vjere u Jugoslaviji sa „Podignite tri prsta pravoslavni Srbi!”.[9]

Tokom Drugog svjetskog rata, Katolička crkva u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj tražila je da se Srbi više ne krste sa tri prsta.[10] Jedna ustaška pjesma je nosila naziv „Nesta krsta sa tri prsta”.[11]

Savremeni oblik[uredi | uredi izvor]

Prva popularizovana upotreba pozdrava sa tri prsta (odvojena) bila je 1988. godine, kada su ga Srbi iz Srema, Banata i Kosmeta, koristili za suprotstavljanje Albancima, Hrvatima i Slovencima koji su koristili znak pobjede, tokom Antibirokratske revolucije. Istoričar Dragan Petrović naglašava da Vuk Drašković nije bio „autor” pozdrava, nego da velike zasluge pripadaju Mirku Joviću i Jovanu Raškoviću.[1] Vuk Drašković, predsjednik Srpskog pokreta obnove, u intervjuu 2007. godine je rekao da je pozdrav prvi put upotrebio 1990. godine na osnivačkom sastanku stranke, inspirisan slikom Paje Jovanovića.[12] Tokom Martovskih demonstracija u Beogradu 1991. godine, Draškovićeve pristalice su masovno koristile pozdrav sa tri prsta, predstavljaju tri zahtijeva koje je SPO stavio pred vladu.[13][14]

Korišćenje[uredi | uredi izvor]

Košarkaš Aleksandar Pavlović pozdravlja se sa tri prsta.

Tokom Jugoslovenskih ratova, pozdrav je široko upotrebljavan kao srpski simbol. Srpski vojnici su koristili pozdrav sa tri prsta kao znak pobjede.[15][16]

Prema politikologu Anamariji Datkek Zegest, značaj pozdrava je višestran: iako su ga koristili nacionalisti, ne može se monopolizovati kao takav; korišten je bez agresivnih nacionalističkih konotacija, npr. na sportskim događajima, Miloševićeva opozicija, Boris Tadić na Ljetnim olimpijskim igrama 2008. godine itd.[17]

Pozdrav često koriste sportisti i navijači tokom proslave pobjede. Nakon osvajanja Evropskog prvenstva u košarci 1995. godine, cijela tadašnja reprezentacija Jugoslavije podigla je tri prsta. Aleksandar Đorđević je, podižući tri prsta, izjavio: „Nećemo da provociramo. Samo — to je Srbija, to smo mi, to sam ja — ništa više. To je moj ponos”.[18] Srpski teniser Novak Đoković je pokazivao tri prsta nakon dobijanja meča.[19]

Pozdrav koriste članovi i pristalice skoro svih srpskih političkih partija na svojim skupovima tokom predizborne kampanje. Može se vidjeti na svim vrstama uličkih demonstracija i proslava.

Kontroverze[uredi | uredi izvor]

Hrvati, Bošnjaci i Albanci, koji su se borili protiv Srba, smatraju pozdrav sa tri prsta provokacijom.[20] Srpski dnevni list „Politika” u članku iz 1998. godine govori o „višegodišnjoj demonizaciji” pozdrava, „koji je već ušao u katalog planetarnih gesta”, zajedno sa stisnutom šakom, ispruženim dlanom i znakom pobjede.[21]

Jugoslovenski ratovi[uredi | uredi izvor]

Kada su ruske mirovne trupe 1994. godine ušle u Sarajevo, pozdravljali su srpske snage sa tri prsta[22] i zbog toga su bili označeni kao prosrpski nastrojeni; Unprofor je sa tri prsta pozdravljao Srbe, a sa dva prsta Bošnjake, pokazujući nepristrasnost na taj način.[23] Bilo je slučajeva kada su nesrpski zatočenici bili prisiljeni da koriste pozdrav.[24] Tokom Rata u Hrvatskoj, bilo je slučajeva u kome su masakriranim srpskim civilima bila odsječena tri prsta desne ruke.[25][26] Krajiškoj Srpkinji koju je intervjuisao ratni dopisnik Miša Gleni nedostajala su tri prsta.[27] Tokom Rata na Kosovu i Metohiji, Albanci su napali srpske izbjeglice u NATO konvoju kada su pokazali tri pozdrav.[28]

Korišćenje u Hrvatskoj[uredi | uredi izvor]

Rade Leskovac, predsjednik Partije podunavskih Srba, izazvao je kontroverzu 2007. godine kada su oko Vukovara postavljeni njegovi predizborni posteri na kojima pokazuje tri prsta.[29] Umjetnički mural koji je 2015. godine naslikan na zidu škole u Umagu, uklonjen je zbog sličnosti sa srpskim pozdravom.[30] Stranci se upozoravaju da ne koriste pozdrav u Hrvatskoj.[31][32]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Palić, A. (7. 12. 2013). „Prkos raširio tri prsta”. Novosti. 
  2. ^ Stoianovich, Traian (1994). Balkan Worlds. M.E. Sharpe. str. 48. ISBN 978-0-7656-3851-9. 
  3. ^ Ćorović, Vladimir (1921). Pokreti i dela. Izdavačka knjižarnica Gece Kona. str. 9. 
  4. ^ M. Đ Milićević (1876). Knez̆evina Srbija. 1. Sloboda. str. 251. 
  5. ^ Lazo M Kostić (2000). Njegoš i srpstvo. Srpska radikalna stranka. str. 250. ISBN 978-86-7402-035-7. 
  6. ^ Izviesca brzopisna i analiticna ... zasjedanja zemaljskoga sabora dalmatinskoga od dneva ... do ... 18 ... , u koji dan zasjedanje bi odgodjeno. (Stenograph. und analyt. Mitteilungen der ... Session der dalmatischen Landesversammlung.)- U Zadru, Narodnogo Lista 1870-(serbocroat. et ital.). Narodnogo Lista. 1899. str. 604. 
  7. ^ Brankovo kolo za zabavu, pouku i književnost. 7. 1901. str. 103. 
  8. ^ Radić, Radmila (2006). Život u vremenima: Gavrilo Dožić 1881-1950. Institut za noviju istoriju Srbije. str. 178. ISBN 978-86-7005-047-1. „Tako nam Bog pomogao!” 
  9. ^ Perica, Vjekoslav (2002). Balkan Idols: Religion and Nationalism in Yugoslav States. Oxford University Press. str. 18. ISBN 978-0-19-517429-8. 
  10. ^ Cvitković, Ivan (1986). Ko je bio Alojzije Stepinac. Izdavačka djelatnost. str. 113. 
  11. ^ Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia: 1941 - 1945. Stanford University Press. str. 353. ISBN 978-0-8047-7924-1. 
  12. ^ „Tri prsta za pobedu”. Večernje novosti. 17. 11. 2007. [mrtva veza]
  13. ^ „Tri Srbije?”. B92 Editorial. 10. 10. 2002. 
  14. ^ „3 PRSTA”. Kurir. 11. 11. 2006. Arhivirano iz originala 05. 10. 2011. g. Pristupljeno 25. 07. 2017. „Lepo ste se toga setili! Podignuta tri prsta jesu simbol koji je u masovnu upotrebu uveo Vuk Drašković na mitingu u Beogradu 13. marta 1991. godine. Tada je SPO imala tri zahteva, a jedan od njih je bio da se puste svi pohapšeni 9. marta. To je bio naš simbol borbe za promene, a iako je trebalo dosta vremena da se taj simbol prihvati, očigledno je da je uspelo. I kada ga danas koriste radikali, nemam ništa protiv – kaže Srećković.” 
  15. ^ Danas. 494–504. 1991. str. 37. 
  16. ^ Grgurovac, Martin (1992). Vinkovački ratni dnevnik: dnevnički zapisi od 30.IV.1991. do 16.V.1992. Slavonska nadlada "Privlačica". str. 131. 
  17. ^ Anamaria Dutceac Segesten (16. 9. 2011). Myth, Identity, and Conflict: A Comparative Analysis of Romanian and Serbian Textbooks. Lexington Books. str. 145. ISBN 978-0-7391-4867-9. 
  18. ^ „Prisoners of War”. Sports Illustrated. 1996. Arhivirano iz originala 17. 7. 2007. g. 
  19. ^ „Adnan iz Tuzle: Novače, u tvoju čast ću uvek podići tri prsta!” (22. 5. 2014). www.novosti.rs. Pristupljeno 25. 7. 2017. 
  20. ^ Hughson, John; Skillen, Fiona (14. 10. 2015). Football in Southeastern Europe: From Ethnic Homogenization to Reconciliation. Routledge. str. 47, 90. ISBN 978-1-317-74929-5. 
  21. ^ NIN. Nedeljne informativne novine. 2454–2465. Politika. 1998. str. 41. „Riječ je o višegodišnjoj demonizaciji „pozdrava s tri prsta", koji je već ušao u katalog planetarnih gesta, zajedno sa stisnutom šakom, ispruženim dlanom, i prstima u položaju za slovo V, a prvim se označava „ljevičarski" ...” 
  22. ^ „A Three-Finger Salute”. The Christian Science Monitor. 2. 2. 1994. 
  23. ^ United States. Congress. House. Committee on National Security (1. 1. 1997). United States Policy Toward the Former Yugoslavia: Hearings Jeld June 7, 1995, July 11, 1995, October 17, 18, 1995, November 2, 8, 15, 30, 1995, December 6, 1995 and September 25, 1995. U.S. Government Printing Office. str. 149. ISBN 978-0-16-054094-3. 
  24. ^ Michigan Law Review. 96. University of Michigan, Department of Law. 1998. str. 2049. 
  25. ^ Nišić, Stanko (2004). Od Jugoslavije do Srbije. Knjiga-komerc. str. 162. „odsečena tri prsta desne ruke” 
  26. ^ Grujić, Petar V. (18. 9. 2014). KOSOVO KNOT. Dorrance Publishing. str. 133. ISBN 978-1-4809-9845-2. 
  27. ^ Gilbert, Martin (1997). A History of the Twentieth Century: 1952-1999. HarperCollins. str. 794. ISBN 978-0-688-10066-7. 
  28. ^ Rezun, Miron (2001). Europe's Nightmare: The Struggle for Kosovo. Greenwood Publishing Group. str. 81. ISBN 978-0-275-97072-7. 
  29. ^ „Nepoželjna "tri prsta" u hrvatskoj izbornoj kampanji”. RTS. 16. 11. 2007. 
  30. ^ „Zbog tri prsta sa škole uklonjen mural ekološke tematike”. Tportal. 27. 6. 2015. 
  31. ^ „How NOT to behave in 15 countries around the world”. Business Insider UK. 7. 5. 2015. 
  32. ^ „Cultural Information - Croatia”. Centre for Intercultural Learning. 15. 10. 2009. Arhivirano iz originala 24. 09. 2015. g. Pristupljeno 26. 07. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Pozdrav sa tri prsta na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Поздрав_са_три_прста&oldid=27521059”