Sojoti
.svg) Mesto najveće populacije Sojota, Okinski okrug, Burjatija | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
 Rusija 3.608 (Po popisu iz 2010. godine)[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Burjatija | 3.579 (2010) [1] |
 Irkutska oblast | 11 (2010)[1] |
| Jezici | |
| Burjatski, sojotski i ruski | |
| Religija | |
| Šamanizam i Budizam | |
| Srodne etničke grupe | |
| Mongolski narodi
| |
Sojoti (rus. Сойо́ты) su malobrojni narod koji najviše najstanjuje Burjatiju, konstitutivni subjekt Ruske Federacije[2] sa statusom autonomne republike na prostoru jugoistočnog Sibira. Reč „sojot" potiče od naziva roda - „sojan" („sojot", „sojong"). S njim je povezan naziv planinskog lanca - Sajani, onih krajeva u kojima su živeli ljudi, koji pripadaju rodu Sajana, tačnije Istočnih Sajana.
Rasprostranjenost i broj stanovnika[uredi | uredi izvor]
Prema popisu stanovništva u Rusiji 2010. godini, broj Sojota u Rusiji iznosio je 3.608,[3] od kojih njih 3.579 živi u Burjatiji.
Broj Sojota u naseljenim područjima (2002)[4]:
Istorija[uredi | uredi izvor]
Sojoti su potomci Sajanskih Samojeda, starosedelaca planine Istočni Sajan, koji su ostali na svojoj teritoriji i kasnije podvrgnuti turkifikaciji, koja je prvenstveno uticala na jezik i samo delimično uticala na ekonomiju, materijalnu kulturu i sistem gledanja na svet. Prvi pisani izvori o plemenima Sojota su iz 17. veka. Nakon naseljavanja burjatskog plemena Hongodori na Istočni Sajan Sojoti su se ženili Burjatkinjama. Mešanjem stanovništva, počela je sekundarna promena jezika, ali Sojoti su sačuvali svoje tradicionalne vrednosti, ostali su odgajivači irvasa i lovci. Do tada su u vreme popisa stanovništva već bili zabeleženi kao Burjati, iako su zadržali svoju kulturu i etničku samosvesnost. Samo popis stanovništva u Rusiji iz 2002. godine uzeo je u obzir Sojote kao posebnu nacionalnost.
Jezik[uredi | uredi izvor]
U početku, Sojoti su govorili jezik koji pripada samojedskoj grupi uralske porodice jezika. Nakon toga, Sojoti su bili podvrgnuti turkizaciji i prešli na sojotski jezik ili sojotsko-catanski jezik, koji je i dalje u upotrebi među njima, mada je sojotski dijalekat skoro izumro. Sojotsko-catanski jezik je široko rasprostranjen u Mongoliji među narodom Catanima koji govore catanskim dijalektom. Kasnije su Sojoti asimilovani sa Burjatima, prebacivši se na burjatski jezik. Prema popisu stanovništva 2002. godine od 2.739 Sojota, 2.623 osobe su koristile burjatski jezik (96%), a 2.429 lica pričalo je i ruskim jezikom (89%).[5]
Da bi oživeli turkijski sojotski jezik 2001. godine, po prvi put za njega, stvoreno je pismo na osnovu ćirilice, a započela je i publikacija knjiga i nastavnih sredstava. Godine 2003. objavljen je „Sojotsko-burtjatsko-ruski rečnik”. Od 2005. godine počelo je postepeno uvođenje sojotskog jezika u osnovnim školama u Okinskom okrugu u Burjatiji[6].
Tradicija[uredi | uredi izvor]
Glavna okupacija Sojota vekovima, kao i sada je gajenje irvasa i krupnog goveda jaka, kao i lov divljači[7].
Oživljen je nacionalni Sojotski festival Jogtaara ("Sastanak"), koji je 2004. godine preimenovan u Ulug-Dag ("Velika planina" - u čast planinskog pokrovitelja Burin-hana)[6]. Od 2008. godine, u danima praznika održavaju se i čitanja Samaevskog - niz događaja posvećenih zaštiti kulturnog nasleđa malih naroda[8].
Čime su se bavili[uredi | uredi izvor]
Smatra se da je osnova privrednih delatnosti Sojota bila uzgajanje irvasa. Sojoti su se od davnina bavili uzgajanjem irvasa i lovom. Irvasi su ih snabdevali hranom, odećom, prevozili su na velika rastojanja ljude i namirnice. Bogati odgajivači držali su do 30 irvasa. Gajenje irvasa je zahtevalo nomadski život. Zato su se Sojoti selili od 4 do 10 puta godišnje u zavisnosti od stanja paše. Irvasi su se muzli 1 do 2 puta dnevno, pri čemu su davali od 150 do 400 grama vrlo masnog i hranljivog mleka. Posebno vredni bili su delovi rogova irvasa koji su odsecani sredinom avgusta, prvo kod starijih, a zatim uoči septembra kod mladih irvasa pri čemu se ostavljao izrastak od 15 do 20 centimetara.
Lov[uredi | uredi izvor]
Veoma staro zanimanje u Okinskom kraju bio je lov, zahvaljujući izobilju divljih životinja. Obično bi u lov odlazilo oko 5 ljudi uglavnom po jedan iz porodice. Krupniju duvljač lovili su zbog mesa i kože za svoje domaćinstvo, a krzno je predstavljalo predmet trgovine. Kao oruđe za lov Sojoti su najčešće koristili kremenjaču „buu". U lovački komplet ulazili su: barutnica, mera za barut, vrećica za metke, veliki nož za obradu čereka i mali za skidanje kože. Starci su govorili da su ranije koristili luk od tri trake „manzu". Na strele bili su nataknuti gvozdeni šiljci.
Život Sojota [9][uredi | uredi izvor]
Sojoti su živeli u gustoj jelovoj ili kedrovoj šumi, jer je tamo bilo toplije i bilo je manje snega. Živeli su u drvenim kolibama - ursama. Visina kolibe iznosila je od 2,5 do 3 metra. Unutrašnjost staništa sastojala se od 3 masivna štapa s račvom na kraju, koja su se na kraju povezivala konopcem od vlasi. Njihovi zaoštreni donji krajevi nabadali su se u zemlju. Između štapova skeleta postavljano je po 35 do 41 tanka pruta u zavisnosti od dimenzija kolibe, obavezno u neparnom broju. Zimi su štapovi pokrivani prodimljenim kožama, koje su štitile od vlage. Iznutra se koliba takođe pokrivala kožama. Ispod njegovog vrha pravljeno je ognjište, postavljana je naprava za kačenje kotlova i čajnika. Izlaz iz kolibe bio je okrenut ka istoku kako bi se ranije dočekivalo svitanje i izlazak sunca. U kolibi je postojala podela - na levu, mušku i žensku - desnu polovinu. Mesta preko puta ulaza su se smatrala počasnima i ovde su se obično smeštali domaćin i gosti. Posuđe, namirnice i nizak stočić za uzimanje hrane nalazili su se u ženskoj polovini. Jelenski amovi i oružje u muškoj. Kao vrata služio je deo donjeg pokrova ove građevine ili grubo platno prišiveno za njene ivice. Nameštaja nije bilo. Sva imovina se prevozila i čuvala u torbama za teret. Uopšte, u domaćinstvu nomada-uzgajivača irvasa veliku ulogu su igrale najrazličitije vreće i vrećice.
Odeća[uredi | uredi izvor]
Odeća Sojota uglavnom je trebalo da bude topla zbog klimatskih prilika u kakvim su živeli. Istočni Sajan je regija sa oštrom kontinentalnom klimom. To znači da u zimskom periodu, koji traje duže nego letnji, temperatura može da padne na -50 °C, a leti da skoči do + 40 °C. Toplija odeća Sojota bila je sašivena od štavljene kože divljih životinja. Posebno se cenila koža losa. Letnja i zimska odeća razlikovala se po stepenu i kvalitetu obrade. Kao ukrasi služili su ornamenti od ošišanih delova jelenje kože, oni su se prišivali na skutove rukave gornje odeće. Kao zimsko pokrivalo za glavu služila je krznena kapa, koja pokriva zadnji deo glave.
Ishrana[uredi | uredi izvor]
Ishrana je uvek zavisila od vrste domaćinstva. Osnovne namirnice Sojota bile su meso irvasa i divljači.
Verovanje[uredi | uredi izvor]
Verovanja Sojota predstavljaju spoj raznovrsnih animističkih i magijskih sujeverja, s preovlađujućim kultom planina - poštovanjem zemlje. Planina Rinčin-Lhumbe, koja se nalazi na teritoriji Mongolije oko jezera Hubsugul, smatrala se kod Sojota glavnom planinom-pokroviteljem. Na njenim padinama ili u podnožju odigravao se obred poklonjenja planinskim duhovima - „obo tahilga". Za vreme rituala paljena je vatra, ognju su prinošene grančice kleke i beli mrs. Starešina ili šaman bi dajući prinose, prizivao 13 okolnih vrhovnih planina. U podnožju „svetih" planina nalazi se „murgel" - usamljeno drvo ili drvo koje se po nečemu ističe. Putnik koji prolazi pored njega, trebalo je da ostavi nešto drvetu, da ga poprska mlekom ili votkom. Onaj kome je predstojalo putovanje kačio je na granu tračicu bele boje. Lovci su drvetu darovali parčence crvene tkanine.Nekim životinjama Sojoti su pripisivali natprirodne sposobnosti, da shvataju ljudski govor, zato su izbegavali da pričaju o tome da se spremaju u lov na njih. U ovakve životinje spadaju medved i vepar. Religije današnjih Sojota su šamanizam i budizam.
Spoljašne veze[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 10. 12. 2019. g. Pristupljeno 06. 09. 2017.
- ^ „Konstituciя Rossiйskoй Federacii ”.
- ^ „Rezultati popisa 2010. u Rusiji, Nacionalni sastav stanovništva” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 10. 12. 2019. g. Pristupljeno 06. 09. 2017.
- ^ http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. jul 2019) Baza mikrodannыh Vserossiйskoй perepisi naseleniя 2002 goda
- ^ Perepisь naseleniя 2002 g. Vladenie яzыkami narodov subъektov RF[mrtva veza]
- ^ a b „Rassadin V. I. O problemah vozroždeniя i sohraneniя яzыkov nekotorыh maločislennыh tюrkskih narodov Юžnoй Sibiri (na primere tofalarskogo i soйotskogo яzыkov) (doklad v ЮNESKO)”. Arhivirano iz originala 24. 10. 2008. g. Pristupljeno 06. 09. 2017.
- ^ «Priroda Baйkala». Soйotы Vostočnogo Saяna
- ^ Prazdnik Ulug-Dag i ego princessы Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. novembar 2017) (Kontrabanda žurnal), 12 sentяbrя 2011 goda)
- ^ Od Kurila do Kalinjingrada: običaji naroda Rusije
