Портал:Evropa/Izabrani 2009.
Izabrane slike [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Sekelji − (mađ: Székely; rum: Secui; nem: Székler) su etnička grupa Mađara, koja živi u današnjoj Rumuniji, na istoku i jugoistoku Transilvanije, najviše ih ima u okruzima Hargita, Kovasna i Mureš. Samo ime ovog naroda se prvi put nalazi u dokumentima iz jedanaestog veka i to na latinskom Sikul ("Sicul"), dok mađarska forma imena Sekelj se spominje prvi put 1334. godine u dokumentima koji opisuju odbranu istočnog dela tadašnje Kraljevine Ugarske.
Februar[uredi izvor]
Lužički Srbi (gornjolužičkosrpski: Serbja, donjolužičkosrpski: Serby), poznati i kao Severni Srbi ili Lužičani, su stari zapadnoslovenski narod, koji živi u istočnom delu Nemačke, u nemačkim pokrajinama Saksonija i Brandenburg, u kraju koji je poznat kao Lužica.
Govore dva slična jezika: gornjolužičkosrpski (pod uticajem češkog jezika) i donjolužičkosrpski (pod uticajem poljskog jezika). Oba jezika spadaju u slovensku grupu indoevropske porodice jezika. Lužičkih Srba ukupno ima oko 105.000, a po veroispovesti su većinom protestanti, a manjim delom katolici.
Mart[uredi izvor]
Sicilija (ital. Sicilia) je ostrvo u Italiji, najveće i jedno od najgušće naseljenih u Sredozemnom moru. Nalazi se oko 160 km severostočno od Tunisa (Severna Afrika). Ostrvo je odvojeno od kopna Mesinskim moreuzom 3 km širokim na severu i 16 km širokim na jugu. Glavni grad je Palermo. Sicilija je autonomna regija sa specijalnim statusom u okviru Italije. Od svih regiona Italije, Sicilija ima zauzima najveću površinu koja iznosi 25.708 km².
Tokom svoje istorije, Sicilija je smatrana teritorijom od krucijalne važnosti zbog svoje uloge u trgovini po Sredozemnom moru. Po grčkoj mitologiji, Sicilija je postojbina kiklopa Polifema koga je oslepeo grčki heroj Odisej. Deo ostrva je zauzimala Velika Grčka, grčka kolonija na Siciliji, a Ciceron je opisao Sirakuzu kao najleši grad Antičke Grčke. Sicilija je nekada bila kraljevstvo sa prestonicom u gradu Palermu. Ta država je vladala ostrvom, kao i Maltom i južnim delom Apeninskog poluostrva pre Sicilijanske večernje. Kasnije je postala deo Kraljevstva Dve Sicilije pod dinastijom Burbona, ali je prestonica bio Napulj na Apeninskom poluostrvu. Od vremena ujedinjenja Italije, Sicilija je njen sastavni deo.
Sicilija se smatra postojbinom bogate i jedinstvene kulture, posebno u oblasti umetnosti, kulinarstva, arhitekture, pa čak i jezika. Privreda Sicilije je uglavnom sasnovana na poljoprivredi (narandže i limunovi). Ruralni krajevi privlače turiste koji žele da uživaju u njenoj prirodnoj lepoti. Sicilija je takođe važna zbog arheoloških i antičkih lokaliteta kao što su nekropole Pantalike i dolina Hramova.
April[uredi izvor]
Švajcarska (lat. Helvetica, nem. Schweiz, ital. Svizzera, franc. Suisse i romn. Svizra), ili zvanično Švajcarska Konfederacija (lat. Confoederatio Helvetica, nem. Schweizerische Eidgenossenschaft, franc. Confédération Suisse, ital. Confederazione Svizzera, romn. Confederaziun Svizra, engl. Swiss Confederation) je zapadnoevropska država kontinentalna država, smeštena na Alpima u središnjem delu Evrope, sa vrlo razvijenom privredom, a posebno bankarstvom. Graniči se sa Nemačkom, Francuskom, Italijom, Austrijom i Lihtenštajnom. Švajcarska je savezna republika, i ima dugu i snažnu tradiciju političke i vojne neutralnosti. Ova činjenica je omogućila Švajcarskoj da bude zemlja domaćin mnogim međunarodnim organizacijama kao što su Međunarodni olimpijski komitet, Svetska zdravstvena organizacija, FIFA ili Svetska trgovinska organizacija.
Confoederatio Helvetica je službeno ime države na latinskom jeziku. Latinski se koristi za imenovanje zemlje kako bi se izbeglo favorizovanje jednog od četiri zvanična jezika Švajcarske. Uobičajena je upotreba skraćenice CH. Od latinskog naziva Confoederatio Helvetica su nastali nazivi na francuskom, italijanskom i romanš jeziku za Švajcarsku Konfederaciju, dok se u nemačkom koristi ime Schweizerische Eidgenossenschaft što se prevodi kao „Švajcarski zavet zajedništva“ ili „Švajcarska zajednica sporazuma“.
Švajcarska je savezna parlamentarna republika koju čine 26 kantona. Glavni grad Švajcarske, ali ne najveći, je Bern. Švajcarska je članica Saveta Evrope, Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj, Partnerstva za mir, Evropske asocijacije za slobodnu trgovinu, Ujedinjenih nacija, Svetske trgovinske organizacije i mnogih drugih organizacija.
Maj[uredi izvor]
Rijeka (hrv. Rijeka, na drugim dijalektima hrvatskog jezika: Rika i Reka, sloven. Reka, ital. Fiume, mađ. Fiume, nem. Sankt Veit am Pflaumb) je treći po veličini grad u Hrvatskoj i administrativno središte Primorsko-goranske županije. U Rijeci živi 144.043 stanovnika, dok sa širom okolinom, koja obuhvata prostor bivše opštine Rijeka sa opštinama Viškovo, Čavle, Klana, Jelenje i Kostrena, i gradovima Kastav, Kraljevica i Bakar, Rijeka ima 270.000 stanovnika (prema popisu stanovništva iz 2001. godine).
Grad se još u 19. veku zbog svog idealnog geografskog položaja i dubine mora u Riječkom zalivu, kao delu većeg Kvarnerskog zaliva Jadranskog mora, razvio u jednu od najvećih srednjoevropskih luka i moćno industrijsko središte. Danas je Rijeka najveća morska luka Hrvatske. Od industrijskih delatnosti veoma je razvijena brodogradnja. U gradu se nalaze dva velika brodogradilišta: 3. maj i Viktor Lenac. Rijeka je bila značajna i kao jedno od važnijih finansijskih središta bivše Jugoslavije.
U Rijeci se nalazi Hrvatsko narodno pozorište Ivan pl. Zajc sagrađeno 1885. i univerzitet u Rijeci, osnovano 1973.
Jun[uredi izvor]
Crna Gora je zemlja u jugoistočnoj Evropi koja leži na obali Jadranskog mora. Graniči se na istoku i sjeveroistoku sa Srbijom, na zapadu i sjeverozapadu sa Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom i na jugoistoku sa Albanijom. Na jugozapadu je Jadransko more dijeli od Italije. Glavni, a ujedno i najveći grad je Podgorica, dok Cetinje ima status prijestonice.
Crna Gora je članica Ujedinjenih nacija, Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju, Savjeta Evrope i Unije za Mediteran. Takođe je potencijalni kandidat za člana u Evropskoj uniji i NATO paktu.
Crna Gora je tokom turske vladavine imala neku vrstu autonomije, a nezavisnost od Turske joj je potvrđena na Berlinskom kongresu 1878. Od 1918. bila je dio sve tri Jugoslavije. Na referendumu održanom 21. maja 2006. godine građani Crne Gore su izglasali nezavisnost u odnosu na državnu zajednicu Srbiju i Crnu Goru sa ukupno 55,54 % glasova. Nezavisnost je proglašena 3. juna 2006. godine. Dana 28. juna 2006. Crna Gora je postala 192. članica Ujedinjenih nacija, a 11. maja 2007, 47. članica Savjeta Evrope.
Moderna država Crna Gora obuhvata nekadašnju Staru Crnu Goru, Brda, Staru Hercegovinu, dio Stare Srbije i Pomorje, u kojem je najznačajnija Boka kotorska.
Jul[uredi izvor]
Gomelj (blr. Гомель) je grad na istoku Belorusije, blizu granice sa Rusijom sa preko 500.000 stanovnika. Centar je Gomeljske oblasti i drugi grad po veličini u Belorusiji. Površina grada je 121 km². Nalazi se na jugoistoku zemlje na reci Sož na 302 km od glavnog grada Minska, 534 km istočno od Bresta, 213 km od Mogiljeva, 279 km zapadno od Brjanska i 111 km severno od Černigova. Gomelj je smešten blizu granice sa Ukrajinom i nuklearne elektrane Černobilj. Iako je grad bio znatno kontaminiran radioktivnim materijalom nakon Černobiljske katastrofe, stanovnici Gomelja nisu nikada bili evakuisani iz grada, pa je broj stanovnika nastavio da raste.
Ne zna se tačno kada je grad osnovan, ali se prvi put spominje u 12. veku. Gomelj je dobio Magdeburška prava 1670. godine.
Avgust[uredi izvor]
Poljska (polj. Polska), zvanično Republika Poljska (polj. Rzeczpospolita Polska), država je u srednjoj Evropi. Geopolitički pripada istočnoj Evropi i graniči se sa ruskom enklavom Kalinjigradskom oblašću) i Litvanijom na severoistoku, Belorusijom i Ukrajinom na istoku, Slovačkom i Češkom na jugu i Nemačkom na zapadu, dok na severu izlazi na Baltičko more. Poljska je članica Evropske unije i NATO pakta. Ukupna površina Poljske je 312.679 km2, što je čini 69. na spisku najvećih država sveta i 9. najvećom u Evropi. U Poljskoj živi više od 38 miliona ljudi, po čemu je 34. u svetu i 8. u Evropi.
Za godinu osnivanja Poljske se uzima 966. godina kada je njen vladar knez Mješko I prihvatio hrišćanstvo. Kraljevina Poljska je 1569. sklapanjem Lublinske unije ušla je u dugotrajni savez sa Velikom kneževinom Litvanijom, čime je osnovana moćna i prostrana Državna zajednica Poljske i Litvanije. Zajednica je nestala 1795, a teritoriju Poljske su podelile Pruska, Ruska Imperija i Austrija. Poljska je svoju samostalnost obnovila 1918. nakon Prvog svetskog rata, da bi je ponovo izgubila u Drugom svetskom ratu. Poljska je u ratu izgubila oko 6 miliona građana, a iz rata je izašla u značajno promenjenim granicama. Posleratna Narodna Republika Poljska bila je u okviru Istočnog bloka, pod jakim sovjetskim uticajem. Za vreme revolucija 1989. komunistička vlast je ukinuta.
Poljska je unitarna država, koju čini 16 vojvodstava.
Septembar[uredi izvor]
Sankt Peterburg (rus. Санкт-Петербу́рг, često skraćeno Пи́тер, ranije Petrograd, Lenjingrad) je grad u severozapadnoj Rusiji koji nosi status federalnog grada i administrativnog centra Lenjingradske oblasti i Severozapadnog federalnog okruga.
Posle Moskve, Sankt Peterburg je drugi po broju stanovnika, i drugi po važnosti ekonomski, industrijski, naučni i kulturni centar Rusije. Nalazi se na ušću reke Neve u Finski zaliv (Baltičko more), što ga čini i važnim trasnportnim i trgovačkim centrom.
Sankt Peterburg je osnovao Petar Veliki 1703. na močvarnom zemljištu u blizini mora. Time je želeo da osigura ruski pristup Baltiku. Grad je od 18. do 20. veka bio prestonica Ruskog carstva, značajan evropski kulturni centar, i najvažnija ruska luka na Baltiku. Centralni deo grada je danas pod zaštitom UNESKO.
Površina grada je 1.439 km², a broj stanovnika je 2009. bio 4,58 miliona. To je najseverniji milionski grad na svetu.
Oktobar[uredi izvor]
Zagreb (hrv. Zagreb, mađ. Zágráb, nem. Agram) je glavni i po broju stanovnika najveći grad Republike Hrvatske. Izrastao je iz dva srednjovekovna naselja na susednim brdima, građanskog Gradeca i biskupskog Kaptola. Nalazi se na jugozapadnom rubu Panonske nizije na prosečnoj nadmorskoj visini od 122 m, podno južnih padina Medvednice, na levoj i desnoj obali reke Save. Položaj grada, koji je na mestu spajanja alpske, dinarske, jadranske i panonske regije, omogućio je da Zagreb postane most između srednjoevropskog i jadranskog područja.
Godine 2006. u Zagrebu je živelo 784.900 stanovnika. U širem području grada živi oko 1,2 miliona ljudi. Kao najveći grad, Zagreb je kulturno, naučno, ekonomsko i administrativno središte Hrvatske. Zahvaljujući ulozi najvećeg saobraćajnog centra u Hrvatskoj, razvijenoj industriji sa dugom tradicijom i naučnim i istraživačkim ustanovama, Zagreb je ekonomski najrazvijeniji grad u Hrvatskoj.
Novembar[uredi izvor]
Republika Francuska (franc. République française, skraćeno La France) je država zapadne Evrope. Francuskoj pripadaju i prekomorske teritorije, od kojih Gvadelup, Martinik, Gijana (u Americi) i Reinion (u Indijskom okeanu) predstavljaju punopravni deo francuske republike. Površina Francuske (računajući i njene prekomorske posede) je 675.417 km², a njenog evropskog dela oko 547.030 km². Po površini Francuska je 42. država u svetu, a treća u Evropi posle Rusije i Ukrajine i najveća u Evropskoj uniji. Graniči se sa Belgijom, Luksemburgom, Nemačkom, Švajcarskom, Italijom, Monakom, Španijom i Andorom i ima izlaz na Atlantski okean i Sredozemno more. Preko ovih van-evropskih teritorija, Francuska se graniči i sa Brazilom, Surinamom i Holandskim Antilima. Po proceni iz 2009. Francuska je imala 65.073.482 stanovnika. Glavni i najveći grad Francuske je Pariz, a ostali veći su Marsej, Lion, Tuluz, Nica, Nant, Strazbur, Bordo, Lil i Tulon.
Teritorija savremene Francuske je skoro ista kao i teritorija antičke Galije, koju je naseljavalo keltsko pleme Gali. Galiju je pokorio Rim u 1. veku p. n. e. U 4. veku, germanska plemena, od kojih su najznačajni Franci, su se naselili na teritoriju Galije. Franačka država je svoj vrhunac imala krajem 8. i početkom 9. veka. Ugovorom iz Verdena (843), Franačko carstvo je podeljeno na tri dela, a iz njenog zapadnog dela razvila se današnja Francuska. Francuska je bila jedna od najvećih svetskih sila od kraja 17. veka. Ona je u 18. i 19. veku, stvorila veliku kolonijalnu imperiju širom Severne Amerike, zapadne Afrike i jugoistočne Azije.
Francuska je jedan od osnivača Ujedinjenih nacija, NATO-a, grupe G8 i Evropske ekonomske zajednice, današnje Evropske unije. Takođe je jedna od pet stalnih članica Saveta bezbednosti i nuklearna sila.
Decembar[uredi izvor]
Strazbur (franc. Strasbourg; lat. Stratœburgus; alz. Strossburi; nem. Straßburg) grad je u regionu Alzas, Francuska. Nalazi se na reci Rajni i predstavlja važno pristanište i industrijsko središte. U gradu je razvijena trgovina vinom, hmeljem, i duvanom. Strazbur poseduje katedralu u gotičkom stilu, univerzititet, konzervatorijum i akademiju. Od industrijskih grana razvijene su: brodogradnja, metalurgija, mašinska, prehrambena, tekstilna, duvanska i štamparska industrija.