Hercegovački ustanak (1852—1862)
Hercegovački ustanak naziv je za tri ustanka puškara Luke Vukalovića između 1852. i 1862. godine. Ustanci su završeni neuspešno.
Ustanak[uredi | uredi izvor]
Ustanak je izbio 1852. godine u oblasti istočno od Trebinja, na granici sa Crnom Gorom. Narodni otpor izazvan je naređenjem o prikupljanju oružja od seljaka i zahtevima za nekim zaostalim porezima. Glavari Banjana, Rudinjana, Korita, Gacka i Nevesinja su se sastali 24. aprila 1852. u Grahovu. Tamo je doneta odluka da se traži savet od crnogorskog knjaza Danila. On im je savetovao nepopustljivost, te su odbijeni pozivi vlasti iz Mostara na pregovore. Crnogorsko zauzimanje Žabljaka bio je povod da Porta objavi rat i Crnoj Gori. Na leto 1852. godine Porta je preduzela veće operacije protiv ustanika. Borile su se i neregularnearbanaške trupe. Ustanici su brzo potučeni, te je marta sledeće godine proglašena amnestija. Omer paša Latas se potom obračunao sa Crnom Gorom.
Luka Vukalović je podigao nov ustanak decembra 1857. godine u Orahovici na osnovu dogovora glavara Banjana, Pivljana, Drobnjaka, Šaranaca, Nikšića, Rudinjana, Gacka i Golije septembra te godine. Ustanak je ponovo zahvatio plemena istočne Hercegovine, u blizini crnogorske granice. Januara 1858. godine je, uz crnogorsku pomoć, odbijen turski napad. Austrija je zatvorila granice ustanicima. Porta je odlučila da se obračuna najpre sa Crnom Gorom, te je preduzela pohod sa 10.000 vojnika. U bici kod Grahova (1. maj 1858) Turci su potučeni. Na intervenciju sila, rat je prekinut, a ustanak umiren. Hercegovački ustanici su tražili međunarodnu garanciju za izvršenje reformi i paralelno razoružanje muslimana i hrišćana, ali je jedan sporazum u Dubrovniku pod tim uslovima propao, jer je bilo izvesno da će osmanska vlast ostati, te su stanovnici granične oblasti priznavali crnogorsku vlast, a knjaz Danilo je imenovao Vukalovića za vojvodu Zubaca, Kruševice i Dračevice. Decembra 1857. izbila je i buna u Bosanskoj Posavini i Krajini koja je po imenu vođe Petra Pecije Petrovića ostala upamćena kao Pecijina buna. Novi hercegovački ustanak izbio je 1861. godine. Luka Vukalović je podigao ustanak još širih razmera, imajući podršku knjaza Nikole i Mirka Petrovića. Omer paša Latas nanosi poraz Crnogorcima, nakon čega je zaključen mir u Rijeci Crnojevića. Poraz Crne Gore naterao je i Vukalovića da septembra 1863. počne pregovore sa osmanskim vlastima u Dubrovniku. Izjavio je pokornost sultanu koji ga je postavio za bimbašu u delu istočne Hercegovine sa platom od 1800 forinti godišnje, dobio je pravo da drži 500 plaćenih pandura, oblast mu je bila oslobođena poreza za 5 godina i dobila poreske olakšice za dalji period. Ugovor o miru je potvrđen u Mostaru posredovanjem austrijskog konzula.
Luka Vukalović je 1864. godine ponovo pokušao da podigne ustanak. Ovoga puta, pokušaj je bio bezuspešan. Vukalović se morao skloniti u Rusiju u kojoj je preminuo 1873. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Berić, Dušan M. (1994). Ustanak u Hercegovini 1852-1862 (1. izd.). Beograd: SANU.
- Berić, Dušan M. (2000). Srpsko pitanje i politika Austrougarske i Rusije (1848-1878). Beograd: Gutenbergova galaksija.
- Grupa autora; Istorija srpskog naroda, knjiga 5, tom 1, drugo izdanje, Beograd 1994.
