Patrijarh srpski Makarije

Patrijarh srpski Makarije I
Makarije Sokolović
Lični podaci
Datum smrti	1574
Arhiepiskop pećki i patrijarh srpski
Godine	(1557—1571)
Prethodnik	Pavle I
Naslednik	Antonije I

Patrijarh srpski Makarije (svetovno Sokolović) bio je arhiepiskop pećki i patrijarh srpski u vremenu od 1557. do 1571. godine. Obnovio je Srpsku patrijaršiju sa središtem u Peći i obezbedio njeno priznanje i opstanak. Sa trona se povukao 1571, a umro 1574. godine. Poticao je iz porodice Sokolović, poreklom iz Sokolovića.

Poreklo

Njegov brat ili bliži srodnik bio je turski veliki vezir Mehmed-paša Sokolović koji je imao zasluge za obnavljanje Pećke patrijaršije. Pre toga ovaj prostor je bio pod upravom Ohridske arhiepiskopije. Međutim nisu svi prihvatili ovakvo stanje, pogotovo smederevski mitropolit Pavle koji je u vremenu između 1526. i 1541. godine vodio borbu za obnovu Srpske patrijaršije sa središtem u Peći, u čemu je privremeno uspeo, postavši nakratko arhiepiskop pećki i patrijarh srpski. Iako je njegov pokret doživeo neuspeh, obnavljanje Srpske patrijaršije je konačno ostvareno 1557. godine zaslugom Makarija Sokolovića, čime su okončani dugogodišnji crkveni sporovi u srpskim zemljama.

Patrijarh

Prostor patrijaršije obuhvatao je pored zemalja cara Dušana i Uroša Nemanjića, još i područja Bačke, Banata, Baranje, Srema, Slavonije, Bosanske krajine, Bosne, Like, Krbave i Dalmacije, i imao je više od četrdeset eparhija, među njima i novoosnovane: Trebinjsku, Požešku i dr. Pećka patrijaršija funkcionisala je do 1766. kada je ponovo ukinuta i taj prostor potčinjen Carigradskoj patrijaršiji.

Patrijarh Makarije je od sultana dobio sve povlastice koje je imao carigradski patrijarh: upravljanje crkvenom imovinom, naplaćivanje crkvenih dažbina, nasleđivanje imovine onih koji su umrli bez naslednika, potvrđivanje pravila svih esnafskih organizacija, suđenje u bračnim sporovima i predmetima krivične prirode.

Za vreme patrijarha Makarija obnovljeni su manastiri Banja kod Priboja, Gračanica, Studenica, Pećka patrijaršija, Budisavci na Kosovu. U manastirima je oživela ikonopisačka, zlatarska i prepisivačka delatnost. Umetnosti, književnost i celokupna srpska kultura doživljavaju tada svojevrsnu renesansu.

Zbog bolesti povukao se sa trona 1571. godine predajući patrijaršijski tron svom sinovcu Antoniju Sokoloviću. Umro je 1574. godine.

Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja kao svetitelja 30. avgusta po julijanskom tj. 12. septembra po gregorijanskom kalendaru.

Patrijarh Makarije Sokolović, ktitorski portret iz manastira Budisavci kod Peći iz 1568. godine

Njemu je posvećena Crkva Svetog Makarija Patrijarha srpskog u Paštan Brdu.

Literatura

• Ruvarac, Ilarion (1888). O pećkim patrijarsima od Makarija do Arsenija III (1557—1690). Zadar. 
• Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 1. Minhen: Iskra. 
• Samardžić, Radovan (1993). „Srpska pravoslavna crkva u XVI i XVII veku”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—102. 
• Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do 20. veka. Evro, Unireks, Kalenić. 
• Vojin S. Dabić, "Makarije Sokolović", Srpski biografski rečnik 5, Novi Sad 2011, 757-759.
• Sotirović, Vladislav B. (2011). „The Serbian Patriarchate of Peć in the Ottoman Empire: The First Phase (1557-94)” (PDF). Serbian Studies: Journal of the North American Society for Serbian Studies. 25 (2): 143—169. 

Spoljašnje veze

• Radomir V. Popović: Kratak pregled srpske crkve kroz istoriju