Википедија:Dobri članci/Avgust
Dobri članci u avgustu [uredi | uredi izvor]
IČ-Vojska Republike Srpske
Vojska Republike Srpske, skraćeno VRS, bila je oružana sila Republike Srpske. Osnovana je pod nazivom Vojska Srpske Republike Bosne i Hercegovine 12. maja 1992. godine odlukom Narodne skupštine Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Postojala je od 12. maja 1992. do 1. januara 2006. godine, nakon čega je ušla u sastav Oružanih snaga Bosne i Hercegovine. Vojno nasljeđe i indentitet Vojske Republike Srpske njeguje Treći pješadijski (Republika Srpska) puk.
Krsna slava VRS bio je Vidovdan, dok se 12. maj proslavlja kao Dan Vojske Republike Srpske i 3. pješadijskog (Republika Srpska) puka.
Naoružanje VRS činili su tenkovi T-34-85 i T-55, a posjedovali su i savremene tenkove jugoslovenske proizvodnje M-84. Borbena vozila BTR i BMR bila su predstavljena jugoslovenskim M80, M-60 i BOV-VP, a takođe i sovjetskim BTR-50 i BRDM-2.
→ {{IČ-Vojska Republike Srpske}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Mađarsko-rumunski rat (1919)
→ {{IČ-Mađarsko-rumunski rat (1919)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Stefan Vojislav
Stefan Vojislav (prema „Letopisu Popa Dukljanina“ Dobroslav) bio je srpski (slovenski) knez (arhont) Duklje iz prve polovine XI veka, koji je zbacio vizantijsku vlast i uspešnim bitkama, prevashodno kod Bara, odbranio njenu nezavisnost. Po njemu se celokupna dinastija koja je vladala Dukljom tokom skoro dva veka i uzdigla je na rang kraljevine, naziva Vojislavljevićima. Vojislav je zbacio vizantijsku vlast i uspeo da se teritorijalno proširi na oblast Drača, do reke Vojuše, te ovlada istočnom Travunijom. U tom razdoblju, Vojislav je istisnuvši dotadašnjeg kneza (arhonta) u Raškoj, vizantijskog vladara Teofila Erotika, ovladao i delom njegovih teritorija. Za sveca zaštitnika uzeo je Svetog Stefana.
Poreklo Stefana Vojislava, kao i vrsta njegove povezanosti sa prethodnim dukljanskim knezom Jovanom Vladimirom (oko 990—1016), nisu u potpunosti razjašnjeni. Prema „Letopisu popa Dukljanina“, njegov otac je bio knez Travunije i stric Jovana Vladimira Dragimir, dok mu je majka bila ćerka župana Raške Ljutomira. Izvesne potvrde ovoga, mogu se naći i kod vizantijskih hroničara, koji Stefana Vojislava nazivaju Travunjaninom Srbinom. Prema Dukljaninu Stefan Vojislav se rodio u Bosni, gde je proveo detinjstvo, a zatim ga je rodbina vaspitala u Dubrovniku.
→ {{IČ-Stefan Vojislav}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Džimi Vejls
Džimi Donal Džimbo Vejls (engl. Jimmy Donal "Jimbo" Wales; Hantsvil, 7. avgust 1966) američki je preduzetnik, saosnivač i predsednik Zadužbine Vikimedije, neprofitne korporacije koja rukovodi Vikipedijom i nekolicinom drugih vikiprojekata. Vejls je takođe osnivač komercijalne kompanije Vikije (engl. Wikia, ranije Wikicities), nepovezane sa Vikimedijom.
Džimbo Vejls je rođen u Hantsvilu, u Alabami, gde je pohađao gimnaziju Randolf, pripremnu školu za univerzitet, nakon čega je upisao fakulet i stekao diplomu u oblasti finansija. Dok je bio na postdiplomskim studijama, predavao je na dva univerziteta, ali ih je napustio pre završetka doktorata jer je našao posao u oblasti finansija, a kasnije je radio kao direktor istraživanja jedne firme iz Čikaga. Godine 1996. Vejls je osnovao „Bomis”, portal na kome se nalazio sadržaj za odrasle. Kasnije, ova kompanija je obezbedila početno finansiranje slobodne enciklopedije Nupedije (2000—2003) i njene naslednice, Vikipedije.
Dana 15. januara 2001. godine, sa Larijem Sangerom i drugim kolegama, Vejls je osnovao Vikipediju, slobodnu enciklopediju otvorenog sadržaja koja je brzo postala popularna, a kako je Vikipedijin javni profil porastao, Vejls je postao promoter i portparol celog projekta.
→ {{IČ-Džimi Vejls}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Mihaj Hrabri
Mihaj Hrabri (rum. Mihai Bravu ili Mihai Viteazul; Dragoešti, 1558 — Kampija Turziji, 9. avgust 1601) je bio knez Vlaške (1593—1601), Transilvanije (1599—1600) i kneževine Moldavije (1600). U srpskoj istoriografiji javlja se i pod imenom Mihailo Hrabri. U 19. veku Rumuni su ga proglasili nacionalnim herojem jer je prvi put u istoriji Rumunije nakratko objedinio Vlašku, Moldaviju i Transilvaniju u personalnu uniju. Sebe je imenovao „gospodarom Vlaške, Transilvanije i cele Moldavije”.
Za vreme njegove vladavine, koja se poklapa s Dugim ratom, pomenute tri kneževine obrazovale su teritoriju današnje Rumunije i Republike Moldavije, u kojoj je vladao po prvi put rumunski vođa. Unija je trajala svega šest meseci. Kakogod, Mihaj Hrabri je proglašen jednim od najvećih rumunskih nacionalnih heroja. U vojsci Mihaja Hrabrog, pored Rumuna i Mađara bilo je i dosta Srba, od kojih su najvažniji bili: župan Nikola, „komandant znatnog odreda konjice”, koji se istakao u nekoliko bitaka; vojvoda Deli Marko, koji je u bitkama za ujedinjenje rumunskih zemalja predvodio odred od hiljadu konjanika; Đorđe Slankamenac, koji je zajedno sa Savom Temišvarcem — te sa svojih dve hiljade vojnika — kao krajovski ban učestvovao u nekoliko bitaka; legendarni kapetan Starina Novak, kojeg Rumuni slave i kao Baba Novak (rum. Baba Novac) i dr.
→ {{IČ-Mihaj Hrabri}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Opsada Skadra (1912—1913)
Opsada Skadra (tur. İşkodra Kuşatması, alb. Rrethimi i Shkodrës) bila je bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je Vojska Kraljevine Crne Gore, nakon nekoliko neuspješnih pokušaja i uz pomoć Vojske Kraljevine Srbije, nakratko preuzela osmansko utvrđenje Skadar u današnjoj sjevernoj Albaniji.
Vojska Kraljevine Crne Gore je ubrzo, pod austrougarskim i italijanskim pritiskom, bila primorana da se povuče iz Skadra, koji je pripao novoformiranoj Albaniji. Plan kralja Nikole i njegovih vojskovođa je bio da se Skadar zauzme na prepad. Ali, napredovanje vojske, prvenstveno zbog konfiguracije terena je bilo sporo te je pred grad došla tek 28. oktobra. Napad je usporio i četvorodnevni odmor u Cijevni i Tuzima nakon oslobađanja ovih mjesta. To je otomanskim snagama dalo dosta vremena da organizuju odbranu. Snage Kraljevine Crne Gore nisu uspjele u potpunosti opkoliti grad, tako da je pod otomanskom kontrolom ostao put za Drač, odakle su stizala pojačanja za turski garnizon smješten u samom Skadru. Primorski kor je formiran krajem februara 1913. godine, a na položaje oko Skadra došao je tek krajem marta. Međutim, njihovo sadejstvo sa snagama kralja Nikole trajalo je tek nekoliko dana, jer će se kompletne srpske trupe pod pritiskom velikih sila povući sa položaja koje su do tada oslobodili. Dvije vojske izgubile su oko 10.000 vojnika tokom opsade Skadra. Esad paša je krajem aprila predao ključeve grada, a već u maju na zahtjev velikih sila Skadar je prepušten Albaniji.
→ {{IČ-Opsada Skadra (1912—1913)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Rumunska komunistička partija
Rumunska komunistička partija (RKP) (rum. Partidul Comunist Român, PCR) je bila marksističko-lenjinistička partija, koja je bila na vlasti u Rumuniji od 1948. do 1989. godine.
Osnovana je 1921. godine, pod imenom Socijalističko-komunistička partija, da bi ubrzo promenila ime u Komunistička partija Rumunije. Godine 1948, nakon ujedinjenja sa većim delom Rumunske socijaldemokratske partije, promenila je ime u Rumunska radnička partija. Godine 1965, dobila je ime koje je nosila sve do svog ukidanja 1989. godine. Partija je osnovana 1921. godine, kada je boljševička frakcija preuzela nadzor nad Socijalističkom partijom Rumunije. Partija je preimenovana u Socijalističko-komunističku partiju, ali je ubrzo promenila ime u Komunistička partija Rumunije.
→ {{IČ-Rumunska komunistička partija}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Cerska bitka
Cerska bitka (nem. Schlacht von Cer, mađ. Ceri csata), takođe znana kao i Jadarska bitka (nem. Schlacht von Jadar, mađ. Jadar csata), bila je bitka koja je predstavljala vojni sukob vođen između Austrougarske i Srbije, avgusta 1914. oko planine Cera i nekoliko sela u njenoj neposrednoj okolini, te Šapca tokom rane faze Srpske kampanje u Prvom svetskom ratu.
Bitka je bila deo prve austrougarske ofanzive na Srbiju, a izbila je u noći 15. avgusta kada su delovi srpske Kombinovane divizije I poziva naišli na austrougarske izvidnice ulogorene na padinama Cerske planine. Borbe koje su usledile prerasle su u bitku za kontrolu nekoliko gradića i sela u okolini planine, kao i za kontrolu Šapca. Moral austrougarskih trupa je 19. avgusta opao i hiljade vojnika se povuklo u Austrougarsku, a mnogi su se i podavili u Drini bežeći u panici. Srbi su 24. avgusta opet ušli u Šabac, čime se bitka zvanično završila.
U toku desetodnevne bitke srpski gubici su iznosili 3.000 mrtvih i 15.000 ranjenih. Austrougarski gubici su bili znatno veći; bilo je 8.000 mrtvih vojnika, 30.000 ranjenih i 4.500 zarobljenih. Srpska pobeda nad brojno nadmoćnijim neprijateljem je označila prvu pobedu Saveznika u Prvom svetskom ratu.
→ {{IČ-Cerska bitka}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Nastanak Kraljevine Bosne
Nastanak Kraljevine Bosne predstavlja istorijski događaj koji se odvijao u jesen 1377. godine, oko Mitrovdana, pravoslavnog praznika posvećenog Dimitriju Solunskom, kada je tadašnji ban Bosne, Tvrtko Kotromanić u manastiru Mileševa, krunisan za kralja Stefana Tvrtka I Kotromanića, a Banovina Bosna uzdignuta u rang kraljevine.
Tvrtko je uzeo ime Stefan kako bi se izjednačio sa svojim precima Nemanjićima, za koje se vezivao i čiju je tradiciju želio da nastavi. Postao je „po milosti Božijoj kralj Srbljem, Bosni, Pomorju i Zapadnim stranam”. Nema podataka o tome da je u mileševskom hramu i novoj kraljici Doroteji stavljena kruna na glavu. Bio je to važan istorijski događaj kome su prisustvovale brojne najviše zvanice. Obred je bio svečan, vizantijsko-nemanjićki, isti kao kada je Sveti Sava krunisao Stefana Prvovenčanog.
→ {{IČ-Nastanak Kraljevine Bosne}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Simonida Nemanjić
Simonida Nemanjić (grč. Σιμωνις; rođena 1294, umrla posle 1345) bila je ćerka vizantijskog cara Andronika II Paleologa i peta supruga srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina.
Simonida se rodila 1294. godine, kao jedina ćerka Irine (Jolande) od Monferata, druge supruge vizantijskog cara Andronika II Paleologa. Irina i Andronik su već imali tri sina: Jovana, Teodora i Dimitrija. Irina je imala i nekoliko pobačaja. Kada je došlo vreme da se carica ponovo porodi, po rečima istoričara Georgija Pahimera, jedna od dvorskih dama je predložila da se u toku porođaja istovremeno pred ikonama dvanaest apostola održavaju molitve i zapali po jedna sveća iste veličine. Po ovom vizantijskom običaju, novorođenče je trebalo nazvati po apostolu ispred čije ikone bi sveća poslednja dogorela. Pošto se najduže održala sveća pred ikonom sv. Petra, čije je prvobitno ime bilo Simon, devojčica je dobila ime Simonida, unikatno ime u vizantijskoj tradiciji.
Nakon sklapanja mira između srpskog kralja Milutina i vizantijskog cara Andronika II 1299, Andronik je ponudio Milutinu ruku svoje maloletne kćeri, kao garanciju mira i prijateljstva između dve države, načinivši Simonidu najmlađom srpskom kraljicom. Simonida je umrla posle 1345. kao monahinja. Pesnik Milan Rakić je napisao poemu „Simonida“, a Milutin Bojić je napisao dramu „Kraljeva jesen“. Asteroid 1675 Simonida koji je otkrio astronom Milorad B. Protić je dobio ime po Simonidi Nemanjić.
→ {{IČ-Simonida Nemanjić}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Bitka kod Kurska
Bitka kod Kurska je bitka vođena u Drugom svetskom ratu između sovjetskih i nemačkih snaga tokom leta 1943. godine (od 5. jula do 23. avgusta). Poznata je kao „najveća tenkovska bitka u istoriji ratovanja” i kao jedna od najznačajnijih savezničkih pobeda tokom 1943. godine. Najžešće borbe vođene su oko sela Prohorovke.
Namera nemačkih kopnenih snaga, Vermahta, bila je razbijanje središnjeg dela Istočnog fronta, a zatim obuhvaćanje Moskve s juga i nanošenje odlučujućeg udarca Crvenoj armiji. Nemačka ofanziva počela je 5. jula pod tajnim nazivom Citadela (nem. Zitadelle — „tvrđava”). U bici je sa nemačke strane angažovano 50 divizija (od kojih 34 pešadijske, 14 oklopnih i 2 motorizovane), ukupne jačine oko 900.000 vojnika, 2.700 tenkova i samohodnih i jurišnih topova, 10.000 artiljerijskih i minobacačkih cevi, uz podršku oko 2.000 aviona; sa sovjetske strane je angažovano 12 armija (od kojih 2 oklopne). Sovjeti su imali izvesnu brojčanu prednost u ljudstvu i naoružanju — 20.000 topova i minobacača, 920 raketnih bacača (kaćuša), 3.600 tenkova, uz podršku 2.400 aviona.
→ {{IČ-Bitka kod Kurska}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Uida (brod)
Galija Uida (engl. Whydah Gally) je bio engleski trgovački brod, a kasnije i glavni brod gusara Semjuela Belamija, zvanog „Crni Sem”. Pre nego što je Galija Uida pala u gusarske ruke, prevozila je robu i robove između Engleske, zapadne Afrike i Karipskih ostrva. Gusari su je kasnije oteli i njome pljačkali mnoge brodove. Potonula je u oluji kod Kejp Koda, nadomak Masačusetsa u današnjem SAD, 26. aprila 1717. godine. U brodolomu je stradala skoro celokupna posada, uključujući i Belamija.
Uida je danas jedina otkrivena olupina gusarskog broda iz Zlatnog doba gusarstva, a njeno blago se procenjuje na više stotina miliona dolara.
→ {{IČ-Uida (brod)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Aleksandar Đorđević (košarkaš)
Aleksandar Saša Đorđević (Beograd, 26. avgust 1967) bivši je jugoslovenski i srpski košarkaš a sada košarkaški trener. Trenutno je trener turskog Fenerbahčea.
U svojoj karijeri igrao je za Partizan, Olimpiju Milano, Fortitudo, Portland Trejlblejzerse, Barselonu, Real Madrid i Skavolini Pezaro. Osvojio je dva prvenstva Jugoslavije (1987. i 1992), dva kupa Jugoslavije (1989. i 1992), tri prvenstva Španije (1997, 1999. i 2000), tri Kupa Radivoja Koraća (1989, 1993. i 1999) te Kup evropskih šampiona 1992. Odigrao je 108 utakmica u dresu reprezentacije Jugoslavije, sa kojom je osvojio srebrnu medalju na Olimpijskim igrama 1996, zlato na Svetskom prvenstvu 1998, zlata Evropskih prvenstava 1991, 1995. i 1997, kao i bronzu 1987. godine. Đorđević se pamti po svojim trojkama u poslednjoj sekundi u finalu Kupa evropskih šampiona 1992. godine i na utakmici protiv Hrvatske na Evropskom prvenstvu 1997. godine. Primio je nekoliko važnih nacionalnih priznanja. Godine 2008. ULEB ga je izabrao među 50 ljudi koji su najzaslužniji za razvoj košarke u Evropi.
Igračku karijeru je završio 3. jula 2005. godine. Postao je šef stručnog štaba italijanskih prvoligaša Armani Džins Milano i Beneton Treviza, pre nego što je u decembru 2013. došao na mesto selektora A reprezentacije Srbije. Jedan je od ambasadora dobre volje i osnivač humanitarne organizacije „Grupa 7”.
→ {{IČ-Aleksandar Đorđević (košarkaš)}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Viktor Coj
Viktor Robertovič Coj (rus. Ви́ктор Ро́бертович Цой, kor. 빅토르 최, 21. jun 1962. godine u Lenjingradu, u Kupčinskom rejonu — 15. avgusta 1990, nedaleko od Tukumsa u letonskom dijelu SSSR) je bio jedan od najpoznatijih ruskih i sovjetskih rok muzičara 1980ih godina, vođa rok grupe „Kino“.
Počeo je da piše pjesme kad je imao 17 godina. Pjesme su uglavnom obrađivale teme poput uličnog života u Lenjingradu, ljubav i druženje sa prijateljima. Godine 1982. je upoznao svoju buduću suprugu, Marinu Igorevnu, da bi se njom oženio tri godine kasnije, 1985. godine. Iste godine, 26. avgusta, dobili su sina Sašu. Viktor je sa grupom Kino izdao ukupno 8 studijskih albuma.
Tokom karijere uradio je nekoliko politički nabijenih albuma, koji su dodatno pospješili popularnost grupe. Ne dobijavši pomoć od države za izdavanje svojih albuma, Coj je išao kroz „Samizdat“, dopuštajući da se albumi besplatno dijele. Ovo je prouzrokovalo još veću popularnost, jer se stvorila atmosfera u kojoj su ljudi vidjeli da Coj ne stvara samo zbog novca.
Dana 15. avgusta 1990. godine, Viktor Coj je poginuo u saobraćajnoj nesreći u Tukumsu, u Letoniji, nedaleko od Rige. Uticaj Viktora Coja na mlade u Rusiji je bio i ostao značajan.
→ {{IČ-Viktor Coj}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Španski rat za nezavisnost
Španski rat za nezavisnost je pojam koji se odnosi na oružani konflikt koji se odigrao na Iberijskom poluostrvu između 1808. i 1814. godine, u kom su se sukobile snage Španije zajedno sa Portugalijom i Ujedinjenim Kraljevstvom protiv Napoleona Bonaparte i njegove ekspanzionističke politike koja se u opštijem evropskom kontekstu može nazvati Napoleonovim ratovima.
Sukob je izbio nakon munjevite okupacije glavnih španskih gradova od strane Napoleonovih trupa koje su navodno stigle kao pojačanje zajedničkoj invaziji Portugalije, dogovorenoj Sporazumom iz Fontenbloa, kao i tajnim zbacivanjem kralja, što je prouzrokovalo spontane narodne pobune širom zemlje poznate pod imenom Ustanak 2. maja 1808. godine. Rat koji je tom ustanku sledio karakteriše se po zajedničkim akcijama gerile i regularne vojske saveznika predvođene vojvodom od Velingtona, koje su uspele zajedničkim snagama da potuku francuske trupe i da ih nateraju na povlačenje preko Pirineja. Kasnija invazija na francusku teritoriju je prouzrokovala Napoleonovu abdikaciju i definitivni poraz u bici kod Tuluza, 10. aprila 1814. godine.
→ {{IČ-Španski rat za nezavisnost}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)