Jug Bogdan

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jug Bogdan
Manastir Davidovica u kome je sahranjen župan Vratko

Vratko Nemanjić, u epskoj narodnoj poeziji poznatiji kao Jug Bogdan, je bio srpski vojvoda, župan i knez iz sredine XIV veka. Vodi poreklo iz bočne grane Nemanjića, od Nemanjinog najstarijeg sina Vukana, čiji je praunuk bio, a njegova ćerka Milica se oko 1353. godine udala za Lazara Hrebeljanovića. Poznatiji je iz epskih narodnih pesama pretkosovskog i kosovskog ciklusa, u kome je sa svojih devet sinova Jugovića, jedna od vodećih ličnosti. Sahranjen je u zadužbini svoga dede Dmitra Nemanjića, manastiru Davidovici kod Brodareva, dok je prema narodnoj tradiciji iz pesme „Smrt majke Jugovića“, poginuo u Kosovskom boju 1389. godine. Lokalni toponimi u i oko samog Prokuplja na Toplici, ukazuju na to da je epski Jug Bogdan vladao tim krajem, što je prikazano i na grbu grada. Pored toga, pominje se i kao jedan od likova u istorijskoj tragediji Stefan Stefanovića iz 1825. godine „Smrt Uroša V“, srdar Jug Bogdan.

Vratko Nemanjić[uredi | uredi izvor]

Podaci o istorijskom Vratku su veoma oskudni. Na osnovu rodoslova dinastije Nemanjića, zna se da je on potomak Stefana Nemanje po direktnoj liniji:

Ime njegove supruge nije poznato, a smatra se da je od potomaka imao:

Vratko je kao vojvoda svog bratanca kralja Dušana (kralj 1331—1346, car 1346—1355), zajedno sa Jovanom Oliverom pratio Jovana Kantakuzina (1347—1354) u opsadi Sera, tokom jeseni 1342. godine. Na početku građanskog rata u Vizantiji, Dušan je stao na stranu Kantakuzina i dao mu vojsku predvođenu Vratkom i Oliverom da zauzme Ser. Međutim opsada je, usled nediscipline u samoj vojsci i sukoba između Srba i Kantakuzinovih ljudi, okončana neuspehom i povlačenjem srpske vojske, nakon čega je došlo do prekida saradnje između Dušana i Kantakuzina i otpočinjanja međusobnih neprijateljstava, poput bitke kod Stefanijane 1344. godine.

On je oko 1353. godine, udao svoju ćerku Milicu za mladog stavioca na Dušanovom dvoru, Lazara Hrebeljanovića. Sahranjen je u zadužbini svoga dede manastiru Davidovici, a na njegov grobu je uklesano:

Ovde počiva rab božiji Vratko, koji se predstavi maja meseca...

Jug Bogdan[uredi | uredi izvor]

česma kraj manastira Tronoša koju su po legendi sagradili Jug Bogdan i devet braće Jugovića pred polazak u Kosovski boj

U narodnoj epskoj poeziji, Jug Bogdan se kao ličnost javlja u pretkosovskom:

i kosovskom ciklusu:

Dok je u pesmi „Banović Strahinja“, on sa sinovima predstavljen u negativnom svetlu kao slabić i kukavica koji se plaši Turaka (Vlah Alije), u pesmama kosovskog ciklusa on i njegovi sinovi predstavljaju simbol hrabrosti, junaštva i žrtvovanja. Po narodnoj tradiciji očuvanoj u pesmama, Jug Bogdan je bio otac carice Milice, predvodio je desno krilo srpske vojske („Kosovska bitka“) u Kosovskom boju, u kome je i sam poginuo sa svim sinovima („Kosovski boj“ i „Smrt majke Jugovića“). U pesmama nema naznaka da je pripadao porodici Nemanjića, a pominje se da je pored ćerke carice Milice imao i devetoricu sinova (devet Jugovića): Boška, Damjana, Mitra, Momira, Nenada, Nikolu, Petra, Vojina i Stepana.

Ima autora koji smatraju da epski Jug Bogdan nije baziran na istorijskoj ličnosti Vratka Nemanjića, već da predstavlja simboličnu predstavu stradanja srpskog naroda u Kosovskom boju. To mišljenje bazirano na tome da je poginuo otac sa svih svojih 9 sinova odnosno cela generacija, što odgovara narodnoj tradiciji prema kojoj su Kosovski boj preživeli samo starci i deca[traži se izvor].

Narodna tradicija oko Davidovice[uredi | uredi izvor]

Adam Stefanović, Jug Bogdan i Devet Jugovića

Narodna tradicija je očuvala sećanje na Jug Bogdana i njegovih devet Jugovića koji je bio otac carice Milice. Istorijski podaci potvrđuju da je oblašću oko Davidovice upravljao otac kneginje Milice župan Vratko, što ukazuje na moguću povezanost Davidovice sa njenim legendarnim srodnicima. U prilog ovome ide i predanje koje se čuva među najbrojnijim stanovnicima sela Grobnice, kraj koga se manastir nalazi, koji se prezivaju Bogdanovići i tvrde da potiču od Jug Bogdana.

Tokom arheoloških istraživanja, na prostoru manastira otkriven je veći broj skeleta, kao i jedan broj lobanja bez skeleta, za koje narodna tradicija smatra da pripadaju legendarnim devet Jugovića i desetom starom Jug Bogdanu.

Samo ime sela Grobnice odnosno Grobare (kako se ranije nazivalo) ukazuje na postojanje nekropole na tom prostoru, a najverovatnije je naziv dobilo po vizantijskoj nekropoli koja je postojala oko bazilike na kojoj je podignut manastirska crkva u Davidovici i čiji su ostaci pronađeni u sklopu manastira.

Jug Bogdanova crkva u Prokuplju

Narodna tradicija oko Prokuplja[uredi | uredi izvor]

U Prokuplju i okolini se na osnovu, narodne tradicije, smatra da je Jug Bogdan vladao Toplicom sa središtem u Prokuplju, u kome je podigao novu tvrđavu, kao i da je učestvovao u zaustavljanju Osmanlija u bici kod Pločnika 1386. godine, koja se odigrala kraj obližnjeg istoimenog sela. Ta tradicija je danas očuvana u centralnoj gradskoj ulici koja se zove po njemu (Jug Bogdanova ulica), kao i na grbu grada, a nedaleko od njega se nalazi i selo Jug-Bogdanovac.

U središtu grba Prokuplja, nalazi se srebrno oivičeni tamnoplavi kvadrat u čijem se središtu na nalazi srebrni krug okružen sa devet manjih srebrnih krugova. Jedan veći srebrni krug okružen sa devet manjih simbolizuje Jug Bogdana i devet Jugovića koji su prema legendi živeli u gradu, zbog čega se stara crkva i jedina preostala kula utvrđenja gradu nazivaju Jug Bogdanovim.

Stara crkva koja se nalazi u nekadašnjem podgrađu Prokupačkog Grada (koji se ponekad naziva i Jug Bogdanova tvrđava) naziva se Jug Bogdanova crkva (takođe i Latinska ili Dubrovačka crkva), dok se nekadašnja vodena kula kraj Toplice, koja je danas najočuvanija kula nekadašnjeg utvrđenja, naziva Jug Bogdanova kula.

Arheološka istraživanja na prostoru tvrđave u Prokuplju su utvrdila da je ona u svom sadašnjem obliku, podignuta u poslednjoj četvrtini XIV veka odnosno u doba kada je knez Lazar vladao tim područjem[1], tako da nije isključeno da je Toplicu dodelio na upravu svom tastu. Pored toga, u Nemanjinoj zadužbini Svetog Nikole u Kuršumliji, nedaleko od Prokuplja, sahranjen je 1379. godine župan Nikola, za koga se na osnovu urezanog teksta (rab Nikola zovom Vratko…sin župana…Vratka, unuk Vukanov) smatra da je sin upravo Vratka Nemanjića.

Potomci Jug Bogdana[uredi | uredi izvor]

Petar Bogdani je zapisao porodično predanje, da on i njegova familija vode poreklo od Jug Bogdana.

Popularna kultura[uredi | uredi izvor]

Njegov lik se pojavljuje u sledećim filmovima:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Julka Kuzmanović, „Tvrđave i ostaci utvrđenih gradova. Publikacija 7, Prokuplje“, Beograd. 2008. ISBN 978-86-908427-8-0.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Југ_Богдан&oldid=27360388”