Banovina Bosna
| Banovina Bosna Bosna | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
 Grb
| |||
 Banovina Bosna 1196. godine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Prestonica | Bobovac | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | srpski | ||
| Religija | Crkva bosanska, pravoslavlje, katolicizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | banovina | ||
| — Ban | Borić | ||
| Istorija | |||
| Postojanje | |||
| — Osnivanje | 1154. | ||
| — Ukidanje | 1377. (223 god.) | ||
| — Status | bivša država | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Banovine Bosne | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Bosne i Hercegovine i Republike Srpske | |||||||||
|
|||||||||
Banovina Bosna predstavlja drugi period u razvoju srpske feudalne države Bosne. Formirana je verovatno već 1137. godine kada vrhovnu vlast nad Bosnom preuzima Kraljevina Mađarska i pretvara je u jednu od svojih banovina (poput Hrvatske 1102) i na njenom čelu se od tada umesto kneza nalazi ban. Postojala je do Mitrovdana (26. oktobra) 1377. godine kada se njen poslednji ban Tvrtko I (ban 1353—1377, kralj 1377—1391) na grobu Svetog Save u manastiru Mileševa ovenčao za kralja uzdigavši Bosnu na rang kraljevine.[1][2] Tokom celog ovog perioda banovi Bosne su nominalno priznavali vrhovnu vlast kralja Mađarske, osim u periodu od 1167. do 1180. godine kada se Bosna, poput Raške našla u sastavu Vizantijskog carstva tokom vladavine Manojla Komnina (1143—1180). Državna vera u banovini Bosni bila je tzv. Crkva bosanska što je za posledicu imalo kako siromašniju kulturu u odnosu na susednu Rašku odnosno Srbiju, tako i stalne ratove sa Kraljevinom Mađarskom koja je svoje napade pravdala potrebom da se iskoreni jeres koja je zavladala u Bosni, pošto su i pravoslavna i katolička crkva smatrale Crkvu bosansku jeretičkom.
Prošlost banovine Bosne
U procesu raspadanja srpske kraljevine u Zeti, vladari Bosne od 1137. godine priznaju vrhovnu vlast kralja Mađarske i od tada, najverovatnije, nose titule banova. Tokom vladavine vizantijskog cara Manojla Komnina (1143—1180) i njegove ofanzivne politike na svim frontovima ulazi 1167. godine u sastav Vizantije i tada nje u njoj javlja prvi značajniji vladar ban Kulin (1180—1204) čija sestra je bila udata za zahumskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje ((1166)1168—1196). U to doba se u njoj javlja i bogumilski pokret koji se vremenom utapa u već postojeću Crkvu bosansku koja će biti karakteristična za Bosnu do samog kraja njenog postojanja. Već 1203. godine ban Kulin pred nadolazećom ofanzivom iz kraljevine Mađarske koju je pokrenuo papa Inoćentije III u Bilinom polju kod današnje Zenice na velikom narodnom saboru se odriče „šizme” (abrenuntiamus scismati)[3], i prihvata učenja i organizaciju rimokatoličke crkve sa papom na čelu. Tom prilikom je potpisana Bilinopoljska izjava, koju su osim njega, potpisali i poglavari Crkve bosanske. Međutim to nije bio kraj Crkve bosanske i ona je nastavila da postoji kao defakto državna vera. Tokom celog 13. i u prvoj polovini 14. veka, banovina Bosna će nominalno priznavati vlast kraljeva Mađarske, iako u praksi ta prevlast nije postojala ili je postojala koliko i boravak mađarskih snaga na tlu banovine. Sredinom 13. veka dolazi do smene na prestolu i vlast pod Prijezdom I (1250—1287) preuzima nova dinastija koja se preziva Kotromanić. Njega nasleđuju sinovi Stefan I (1287—1314) i Prijezda II (1290—1322), a posle Stefanove smrti vlast preuzima njegov sin Stefan II (1322—1353) koji je vladao pod okriljem bana Hrvatske Mladena II Šubića. Posle sloma Šubića 1322. godine Stefan otpočinje sa samostalnom vladavinom tokom koje otpočinje značajno proširenje teritorija banovine Bosne. Koristeći se unutrašnjim borbama u Kraljevini Srbiji i osamostaljenju Branivojevića u Zahumlju, on u savezu sa Dubrovačkom republikom ulazi u sukob sa njima iz koga izlazi kao potpuni pobednik i ovladava primorjem od ušća Cetine do Dubrovnika, osim utvrđenog Omiša. Potom se koristi zauzetošću Dušana Silnog (kralj 1331—1346, car 1346—1355) u Makedoniji da bi zadržao Zahumlje i Krajinu (Neretljanska oblast), a istovremeno sa izbijanjem na Jadransko more na jugu pomera svoju severnu granicu na Savu i istočnu na Drinu udvostručivši na taj način svoju državu.
Njega nasleđuje njegov bratanac Tvrtka I koji učestvuje u širokoj koaliciji koja 1373. godine ruši velikog župana Nikolu Altomanovića čime svoje granice dodatno pomera na istok. On dodatno proširuje i osnažuje banovinu Bosnu, a ceo proces biva krunisan Tvrtkovim ovenčavanjem za kralja 1377. godine u manastiru Mileševa dvostrukim (sugubim) vencem.
Banovi Bosne
- Borić (1154—1163)
- Kulin (1180—1204)
- Matej Ninoslav (1232—1250)
- Prijezda I (1250—1287)
- Stefan I Kotromanić (1287—1314) (zajedno sa Prijezdom II 1287—1290, vazalni ban 1290—1314)
- Prijezda II (1287—1290)
- Mladen I Šubić Bribirski (1302—1304)
- Mladen II Šubić (1304—1322)
- Stefan II Kotromanić (vazalni ban 1314—1322, samostalno 1322—1353)
- Stefan Tvrtko I Kotromanić (1353—1377)
Vidi još
Reference
- ^ Vladimir Ćorović: Istorija Srba
- ^ Dr. Zeljko Fajfric: Kotromanici
- ^ Glušac, Vaso (1992). Istina o bogomilima : istorijska rasprava. Beograd: Književne novine. str. 110.
Literatura
- Blagojević, Miloš (1983). „Pregled istorijske geografije srednjovekovne Srbije”. Zbornik Istorijskog muzeja Srbije. 20: 45—126.
- Blagojević, Miloš (1997). Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama. Beograd: Službeni list SRJ.
- Blagojević, Miloš (2011). Srpska državnost u srednjem veku. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Glušac, Vaso (1992). Istina o bogomilima : istorijska rasprava. Beograd: Književne novine.
- Živković, Tibor (2004). „Rama u titulaturi ugarskih kraljeva”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 41: 153—164.
- Isailović, Neven (2018). „Pomeni srpskog imena u srednjovekovnim bosanskim ispravama” (PDF). Srpsko pisano nasljeđe i istorija srednjovjekovne Bosne i Huma. Banja Luka-Istočno Sarajevo: Filološki fakultet, Filozofski fakultet. str. 261—282.
- Franz Ritter von Miklosich, „Monumenta serbica spectantia historiam Serbiae, Bosnae, Ragusii“,Viennae, apud Guilelmum Braumüller 1856.
- Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres.
- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
- Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Ostrogorski, Georgije (1970). Vizantija i Sloveni. Beograd: Prosveta.
- Stanoje, Stanojević (1923). Istorija srpskoga naroda. Beograd: G. Kon.
- Ćirković, Sima (1964a). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (1964b). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka (The Lexicon of Serbian Middle Ages). Beograd: Knowledge.
- Ćorović, Vladimir (1933). Istorija Jugoslavije. Beograd: Narodno delo.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Vladimir Ćorović, „Istorija srpskoga naroda“, Beograd 2001. internet izdanje (www.rastko.rs)
- Fine, John V. A. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Šišić, Ferdo, ur. (1928). Letopis Popa Dukljanina. Beograd-Zagreb: Srpska kraljevska akademija.
