Pređi na sadržaj

Jablanički upravni okrug

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jablanički upravni okrug
Položaj
Država Srbija
RegionJužna i istočna Srbija
Istorijske oblastiLeskovačka Morava, Pusta reka, Dubočica
Admin. centarLeskovac
Površina2.770 km2
Stanovništvo2022.[1]
 — broj st.184.502
 — gustina st.66,61 st./km2
Pozivni broj016
Opštine i gradovi6
Bojnik
Vlasotince
Lebane
Leskovac
Medveđa
Crna Trava
Broj naselja336
(7 gradskih naselja)
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Jablanički upravni okrug je upravni okrug u jugoistočnom delu Srbije sa sedištem u Leskovcu. Prema popisu iz 2011. godine na području upravnog okruga je živelo 216.304 stanovnika. Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u okrugu je živelo 184.502 stanovnika[1] Površina upravnog okruga je 2.770 км² i obuhvata 336 naseljenih mesta.[2]

Podela

[uredi | uredi izvor]

Upravni okrug obuhvata grad Leskovac i opštine Vlasotince, Lebane, Bojnik, Medveđa i Crna Trava.[3]

  • Grad Leskovac je teritorijalna jedinica čije je središte gradsko naselje Leskovac. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine u gradu je živelo 144.206 stanovnika. Površina grada je 1.025 км² i obuhvata 144 naseljena mesta, od kojih su tri gradska naselja. Područje grada je smešteno u srcu prostrane i plodne Leskovačke kotline (dugačke 50 i široke 45 км), najveće morfotektonske potoline u Srbiji. Zahvata deo doline Južne Morave i delove slivova njenih značajnih levih pritoka, Veternice i Jablanice. Geografsko-saobraćajni položaj Leskovačke kotline ima tranzitni karakter. Kroz nju prolaze važne međunarodne saobraćajnice, kao i saobraćajni pravci nižeg reda. Glavni saobraćajni pravac povezuje Zapadnu i Srednju Evropu sa Republikom Makedonijom, Grčkom i Malom Azijom.[4]
    • Istorija Na prostoru grada Leskovca, prema grčkom istoričaru Herodotu, je u 5 veku p. n. e. postojalo ilirsko (dardansko) naselje, oko kojeg se gajila konoplja. Nakon pobede nad Ilirima, Rimljani u 2. veku zatiču jedno naselje na levoj obali Veternice, a na brdu Hosar podižu tvrđavu koja dominira okolinom. U 12. veku vizantijski car Manojlo daruje predeo oko današnjeg Leskovca, poznat kao Dubočica, županu Stefanu Nemanji. Leskovac je krajem 18. veka centar Leskovačkog pašaluka. Tokom Prvog srpskog ustanka Karađorđev vojvoda Ilija Petrović Strelja diže ustanak protiv viševekovnih okupatora Turaka, kojem se priključuju mnogi Leskovčani. Leskovac je oslobođen od Turaka 24. decembra 1877. godine. U Prvom svetskom ratu zbog zlodela bugarskog okupatora stradalo je brojno stanovništvo i poremećen je privredni razvoj. Tokom aprilskog rata Leskovac nije mnogo stradao, ali je u savezničkom bombardovanju stradalo septembra 1944. godine stradalo mnogo civilnog stanovništva, uništeni su vekovni kulturno-istorijski spomenici i katastrofalno je uništen deo gradskog jezgra. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka leskovačka tekstilna industrija doživljava procvat, ali početkom devedesetih godina privredna i ekonomska recesija zahvata Leskovac. Za vreme NATO agresija 1999. Leskovac 25. marta doživljava prvo bombardovanje.[5]
  • Opština Vlasotince je teritorijalna jedinica sa sedištem u Vlasotincu. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine imala je 29.893 stanovnika. Površina opštine je 308 км² i obuhvata 48 naseljena mesta. Opština ima brdsko-planinski karakter koji čini preko 80% njene teritorije. Najniža tačka je na 230 м nadmorske visine kod ušća Vlasine u Južnu Moravu, a najviša je na 1.433 м nadmorske visine. U morfološkom pogledu izdvajaju se dve celine, dolinsko-kotlinska i brdsko-planinska. Klima opštine je umerenokontinentalna sa župskom varijantom u ravničarskom-brežuljkastom delu do 500 м nadmorske visine.
    • Istorija Ljudske zajednice su na teritoriji opštine postojale u doba neolita - mlađeg kamenog doba. Iliri i Tračani naseljavaju ovaj prostor tokom bronzanog-gvozdenog doba a pokoravaju ih Rimljani tokom 1. veka. Sloveni naseljavaju Balkan tokom 6. i 7. veka, dok je prostor opštine bio do 12. veka pod Vizantijom. Stefan Nemanja ratujući protiv Vizantije, osvaja ovaj prostor i pripaja ga srpskoj državi. Vlasotinački kraj je sve do osvajanja Turaka bio u sastavu srpske države, a prvi put se pominje u 16. veku pod imenom Vlasotinac, u popisu iz 1516. godine. Nakon oslobođenja južnog dela Srbije od Turaka, Vlasotince je 1878. godine proglašeno za varošicu. Stanovništvo vrlo aktivno i masovno učestvuje u Balkanskim ratovima, kao i u Prvom svetskom ratu. Za vreme Drugog svetskog rata Vlasotince je oslobođeno 10. oktobra 1944. godine kada počinje period obnove i izgradnje.[6]
Podela Jablaničkog upravnog okruga na grad i opštine
  • Opština Lebane je teritorijalna jedinica sa sedištem u Lebanu. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine imala je 22.000 stanovnika. Površina opštine je 337 км² i obuhvata 39 naseljenih mesta. Poljoprivredno zemljište zauzima 63,2%, a šume 31,7% ukupne teritorije opštine. Opština obuhvata delove koji pripadaju gornjem delu sliva Jablanice i Leskovačkoj kotlini. U reljefu se izdvajaju Leskovačka kotlina i brdsko-planinski deo. Opštinu karakteriše umerenokontinentalna klima, sa umereno hladnim zimama i toplim i suvim letima. Srednja godišnja temperatura iznosi 10,2 °C.
    • Istorija Na ovom prostoru postojale su ljudske zajednice još od praistorije. Lebane je osnovano 1878. godine, na reci Jablanici pored istoimenog sela. Do razvoja naselja dolazi tek kada je postalo sedište Jablaničkog sreza. Bilo je poznato po dve topole, obima oko 10 м, i tri velika orahova drveta koja su rasla kod pešačkog mosta. U periodu između dva svetska rata Lebane je ostalo na nivou seoske varošice sa malim brojem stanovnika. Godine 1976. u Lebanu se desila katastrofalna poplava u kojoj su izgubljena dva života, a materijalna šteta je bila velika. Nakon toga dolazi do brže industrijalizacije, zahvaljujući finansijskoj pomoći, a mesto se brže razvija.[7]
  • Opština Bojnik je teritorijalna jedinica sa sedištem u Bojniku. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine imala je 11.104 stanovnika. Površina opštine je 264 км² i obuhvata 36 naseljenih mesta. Bojnik se nalazi u slivu Puste reke i ispod Radan planine. Geografski položaj i prirodna konfiguracija opštine su specifični. Ona se nalazi van najznačajnijih magistralnih saobraćajnica, ali čini prirodnu vezu severozapadnog dela Leskovačke kotline sa gradom Leskovcem i opštinama Lebane i Medveđa. Oko dve trećine teritorije opštine je brdsko-planinsko područje, sa snažnim uticajem na formiranje relativno nepovoljne konfiguracije mreže naselja i neravnomeran teritorijalni raspored ekonomskih aktivnosti i stanovništva.[8]
    • Istorija Najstarije praistorijsko naselje je otkriveno u Lapotincu na lokalitetu Selište, fragmenti keramike iz starčevačke grupe. U Gornjem Brijanju na lokalitetu Cunga nađeni su ostaci vinčansko-pločmičke kulture kremenih oruđa i ploča. Iz antičkog perioda potiče nedovoljno istraženo i zapušteno arheološko nalazište u Gornjem Brijanju, koje predstavlja rimsku tvrđavu podignutu verovatno u 3. veku. Rimsko naselje kod Bojnika registrovano je na obali Puste reke, između Donjeg Konjuvca i Bojnika. Ovde je između ostalog pronađena mermerna glava rimskog građanina.[9]
  • Opština Medveđa je teritorijalna jedinica sa sedištem u Medveđi. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine imala je 7.438 stanovnika. Površina opštine je 524 км² i obuhvata 44 naseljena mesta. Opština se nalazi na samoj granici sa Kosovom i Metohijom, u planinskoj-kotlinskoj oblasti južne Srbije. Najniža tačka se nalazi na 316 м nadmorske visine, u dolini reke Jablanice, a najviša na 1.376 м na planinama Radan i Majdan. Geomorfološka konfiguracija terena je nepovoljna i utiče na lošu saobraćajnu povezanost opštine sa drugim područjima. Putni pravac Leskovac—Priština, koji preko Prištine povezuje južnu Srbiju sa Jadranom, jedina je značajnija saobraćajna komunikacija. Klima je kontinentalna, prosečna godišnja temperatura u dolinama iznosi 11 °C, a u planinskim oblastima 6,7 °C.
    • Istorija Na prostoru opštine ima brojnih ostataka koji svedoče o praistorijskom životu raznih naroda. Kroz ovu teritoriju vodio je značajan rimski put ka Pirotu i Prištini. Do većeg naseljavanja ove teritorije dolazi 1879. godine, nakon oslobođenja južne Srbije, a stanovništvo je dolazilo iz svih krajeva, pre svega Kosova i Metohije, Stare Hercegovine, istočne Srbije, a stanovništvo iz Crne Gore naseljava ovaj prostor u talasima od 1880. do 1906. godine. Nakon Prvog svetskog rata i tri neuspela pokušaja da Medveđa postane varoš, njihovoj četvrtoj molbi udovoljio je kralj Aleksandar Karađorđević, te je 31. decembra 1921. godine, Medveđa proglašena za varoš.[10]
  • Opština Crna Trava je teritorijalna jedinica sa sedištem u Crnoj Travi. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine imala je 1.663 stanovnika. Površina opštine je 312 км² i obuhvata 25 naseljenih mesta. Opštinu okružuju Suva planina na severu, Vlasinsko jezero na jugu, srpsko-bugarska granica na istoku i Grdelička klisura i dolina Južne Morave na zapadu. Nadmorska visina se kreće od 346 м do 1.721 м, te je teritorija planinskog karaktera. Reka Vlasina protiče opštinskom teritorijom, samo naselje Crna Trava je smešteno na njenim obalama, a Vlasinsko jezero je udaljeno 10 км.
    • Istorija Nekada su na ovom prostoru živela ilirska plemena, a od 2. veka prostor su nastanili Rimljani i bavili se rudarstvom. Za vreme vladavine Vizantije, koja je trajala do 12. veka, u letopisima crkve se nalaze podaci da je ovaj kraj bio skoro pust, da su tu živeli kaluđer i par manastirskih čobana. Naselje se ranije zvalo Vilin Lug, a za vreme turske vladavine je nosio naziv Kara Kas što znači „crna trava”, kao i Bal’k Derven što je značilo „riblja klisura”. Naziv naselja se vezuje i za Kosovsku bitku, gde su prema legendi umorni srpski vojnici zaspali na travi koja ih je omamila, zbog čega nisu stigli na boj, pa su zbog toga travu nazvali crnom.[11]
  • Grbovi grada Leskovca i opština Vlasotince, Lebane, Bojnik, Medveđa i Crna Trava

Demografija

[uredi | uredi izvor]
 
Najveći gradovi i naselja u Jablaničkom upravnom okrugu
Izvor: Popis 2022.[12]
№ Grad Populacija

Leskovac

Vlasotince

Lebane 		1. Leskovac 58.388
Bratmilovce

Bojnik

Medveđa
2. Vlasotince 14.924
3. Lebane 8.025
4. Bratmilovce 3.361
5. Bojnik 3.087
6. Medveđa 2.686
7. Vučje 2.553
8. Bobište 2.371
9. Vinarce 2.327
10. Brestovac (Leskovac) 1.713


Prema popisu stanovništva iz 2011. godine na teritoriji Jablaničkog upravnog okruga je živelo 216.304 stanovnika. Okrug je uglavnom naseljen Srbima koji čine 92,4% stanovništva,[13] zatim slede Romi koji čine 5,3% stanovništva.[14] U verskom pogledu 201.969 stanovnika je pravoslavne veroispovesti, slede protestanti kojih je 2.575, muslimana je 815,[15] 575 nisu vernici, 4.824 stanovnika se nije izjasnilo.[16] Srpski je maternji jezik 203.703 građana,[17] sledi romski koji je maternji 9.278 građana.[18]

Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.[19]‍
Srbi
  
 199.901 92,4%
Romi
  
 11.436 5,3%
Albanci
  
 548 0,2%
Crnogorci
  
 386 0,2%
Makedonci
  
 354 0,2%
Ukupno: 216.304
Verski sastav prema popisu iz 2011.[20]‍
Pravoslavci
  
 201.969 93,4%
Protestanti
  
 2.575 1,2%
Muslimani
  
 815 0,4%
Katolici
  
 164 0,1%
Ateisti
  
 575 0,3%
Ukupno: 216.304
Jezički sastav prema popisu iz 2011.[20]‍
Srpski
  
 203.703 94,2%
Romski
  
 9.278 4,3%
Albanski
  
 544 0,2%
Makedonski
  
 271 0,1%
Ukupno: 216.304

Organizacija

[uredi | uredi izvor]

Jablanički upravni okrug je područni centar državne uprave koji je osnovan radi vršenja poslova državne uprave izvan sedišta organa državne uprave što znači da upravni okrug čine poslovi stručnih i područnih jedinica ministarstva na teritoriji okruga. On nema položaj organa državne uprave tako da ne može imati ni sopstvene nadležnosti. Zakonom o državnoj upravi i Uredbom o upravnim okruzima jasno su navedeni poslovi koje organi državne uprave, pre svega određena ministarstva, mogu obavljati u upravnom okrugu. Organi državne uprave mogu obavljati sledeće poslove:

  • da rešavaju u upravnim stvarima u prvom stepenu odnosno o žalbi kad su u prvom stepenu rešavali imaoci javnih ovlašćenja
  • da vrše nadzor nad radom imalaca javnih ovlašćenja
  • da vrše inspekcijski nadzor

Načelnik upravnog okruga usklađuje rad okružnih područnih jedinica i prati primenu direktiva i instrukcija koje su im izdate, prati ostvarivanje planova rada okružnih područnih jedinica i stara se o uslovima za njihov rad, prati rad zaposlenih u okružnim područnim jedinicama i predlaže pokretanje disciplinskog postupka protiv njih.

Savet upravnog okruga čine načelnik upravnog okruga i predsednici opština i gradonačelnici gradova sa područja upravnog okruga. Sednice Saveta saziva i predsedava načelnik upravnog okruga, i održavaju se najmanje jednom u dva meseca. Predloge Saveta načelnik upravnog okruga je dužan da dostavi ministru nadležnom za poslove uprave, koga je dužan i da informiše najmanje jednom godišnje o radu Saveta. Savet upravnog okruga, pored ostalog, usklađuje rad okružnih područnih jedinica organa državne uprave i opština i gradova sa područja upravnog okruga i predlaže kako da se poboljša rad upravnih okruga.[21]

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Leskovac
    Leskovac
  • Vlasotince
    Vlasotince
  • Lebane
    Lebane
  • Bojnik
    Bojnik
  • Medveđa
    Medveđa
  • Crna Trava
    Crna Trava

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)” (PDF). popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023. 
  2. ^ Gavrilović 2017, str. 20.
  3. ^ „O nama”. jablanicki.okrug.gov.rs. 
  4. ^ „Geografski položaj”. gradleskovac.org. Arhivirano iz originala 13. 05. 2018. g. Pristupljeno 13. 05. 2018. 
  5. ^ „Istorija Leskovca”. turistickaorganizacijaleskovac.rs. 
  6. ^ „O Vlasotincu”. vlasotince.org.rs. Arhivirano iz originala 14. 04. 2018. g. Pristupljeno 13. 05. 2018. 
  7. ^ „Lebane - opština”. agromedia.rs. 
  8. ^ „Geografski položaj opštine Bojnik”. bojnik.rs. 
  9. ^ „Istorijski podaci”. bojnik.rs. 
  10. ^ „Medveđa - opština”. agromedia.rs. 
  11. ^ „Crna Trava”. agromedia.rs. 
  12. ^ „Starost i pol, podaci po naseljima — Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 25. 5. 2023. Pristupljeno 05. 02. 2024. 
  13. ^ Gavrilović 2017, str. 66.
  14. ^ Gavrilović 2017, str. 67.
  15. ^ Gavrilović 2017, str. 74.
  16. ^ Gavrilović 2017, str. 75.
  17. ^ Gavrilović 2017, str. 82.
  18. ^ Gavrilović 2017, str. 83.
  19. ^ „Nacionalna pripadnost” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2012. 
  20. ^ a b „Veroispovest, maternji jezik i nacionalna pripadnost” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2013. 
  21. ^ „Upravni okruzi”. mduls.gov.rs. Arhivirano iz originala 14. 05. 2018. g. Pristupljeno 13. 05. 2018. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Gavrilović, Dušan (2017). Opštine i regioni u Republici Srbiji, 2017. Beograd: Republički zavod za statistiku. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јабланички_управни_округ&oldid=28820713”