Istorijski revizionizam

Istorijski revizionizam je reinterpretacija uglavnom ortodoksnih pogleda na dokaze, motive i proces odlučivanja koji obuhvataju pojedine istorijske događaje. Revizionista pretpostavlja da interpretacija određenog istorijskog događaja ili perioda, koju za ispravnu prihvata većina istraživača, treba da bude značajno izmijenjena — iz raznih razloga.

Važnost istorijskog revizionizma je sažeto opisao američki istoričar Džejms M. Makfirson sljedećim rečima:

Istorija je kontinuiran dijalog između sadašnjosti i prošlosti. Interpretacije prošlosti se mijenjaju u odgovoru na nove dokaze, nova pitanja koja postavljaju dokazi, nove perspektive stečene prolaskom vremena. Ne postoji jedna, vječna i nepromjenljiva istina o događajima iz prošlosti i njihovom značenju. Revizionizam čini vitalnom i smislenom beskrajnu odiseju istoričara usmjerenu ka razumijevanju prošlosti.

Razlozi za reviziju istorije

Najuopšteniji razlozi za pojavu istorijskog revizionizma, odnosno novo tumačenje istorijskih događaja i procesa, mogu se sažeti na:

1. pristup novim podacima, najčešće u obliku državnih arhiva sa kojih je protekom vremena skinuta oznaka „državne tajne“, a koji daju potpuno novu perspektivu, odnosno nova objašnjenja za određene događaje o kojima je postojalo ukorenjeno mišljenje ili konsenzus;
2. nova naučna dostignuća, prije svega iz područja prirodnih ili forenzičkih nauka, koji daju brojne nove podatke odnosno alate za određivanje starosti (datiranje), porijekla i drugih osobina ljudskih ostataka ili arheoloških artefakata;
3. promjene političkih okolnosti koje su nalagale da se istorija tumači na jedan, odnosno sprečavale da se tumači na drugi način, odnosno novi kulturni i politički trendovi sa kojima se dotadašnja istorija ili njeno tumačenje treba da „uskladi“.

Upravo je politički kontekst, odnosno eksplicitni ili pretpostavljeni politički motiv za reviziju istorije jedan od razloga zbog čega izraz „istorijski revizionizam“ često ima negativne konotacije. Tome je prilično doprinijela istoriografija u drugoj polovini 20. vijeka, odnosno nastojanja pojedinih istoričara da ne samo objasne, nego i opravdaju i rehabilituju gubitničku stranu u Drugom svjetskom ratu. Zbog toga se često izraz „istorijski revizionizam“ miješa sa „negacionizmom“ ili poricanjem genocida, odnosno tvrdnjama da se neki „problematični“ događaji koji se smatraju dijelom istorije jednostavno nisu dogodili.