Vrbaska banovina

Vrbaska banovina
Vrbaska banovina
1929.—1941.
	; Položaj Vrbaske banovine
Glavni grad	Banja Luka
Regija	Balkan
Zemlja	Kraljevina Jugoslavija
Stanovništvo	1.037.382 (1931)
Događaji
Status	bivša pokrajina
Vladavina
• Oblik	banovina
Ban
•	Svetislav Milosavljević
Istorija
• Uspostavljeno	1929.
• Ukinuto	1941.
Prethodnik	Sledbenik
	Vrbaska oblast (Kraljevina SHS)
	Bihaćka oblast (Kraljevina SHS)
	Travnička oblast (Kraljevina SHS)
	Tuzlanska oblast (Kraljevina SHS)
	Primorsko-krajiška oblast (Kraljevina SHS)
Banovina Hrvatska (Kraljevina Jugoslavija)
FD Bosna i Hercegovina (DF Jugoslavija)
FD Hrvatska (DF Jugoslavija)
Nezavisna Država Hrvatska

Vrbaska banovina bila je jedna od devet banovina Kraljevine Jugoslavije koje su osnovane 3. oktobra 1929. godine. Njeno sjedište je bilo u Banjoj Luci, a uključivala je dijelove današnje Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Ime je dobila po rijeci Vrbas i, kao i sve banovine Jugoslavije, namjerno nije bila zasnovana na istorijskim i etničkim granicama. Prvi i najpoznatiji ban bio je Svetislav Tisa Milosavljević.

Vrbaska banovina je imala svoje predstavnike u Senatu (3), Narodnom predstavništvu (25) i Banskom vijeću (35). Obuhvatala je područja bivše Vrbaske i Bihaćke oblasti, te dijelove Travničke, Tuzlanske i Primorsko-Krajiške. Njena teritorija, površine 20.900 km², bila je podijeljena na niža upravna područja: srezove (24), sreske ispostave (8) i opštine (161).

Život u Vrbaskoj banovini[uredi | uredi izvor]

Značajni gradovi bili su Banja Luka i Bihać, a važnije varoši Novi Grad, Derventa, Prijedor, Gradiška, Kozarska Dubica, Doboj, Gračanica i Brod. Za vrijeme postojanja banovine (do Aprilskog rata 1941. godine), na ovom prostoru su postignuti veliki uspjesi u razvoju saobraćaja, poljoprivrede, obrazovanja, zdravstva, kulture, turizma i fizičke kulture.

Prostor na kojem je formirana Vrbaska banovina, doživio je svoj procvat u doba banovine. Banjaluka postaje moderan, evropski grad, kao i kulturni i privredni centar.

Turizam se takođe uspješno razvija, čineći da Vrbaska banovina bude veoma posjećena. Najposjećeniji grad u periodu 1935 - 1940. bio je Jajce, a na drugom mjestu banjsko lječilište Slatina kod Banjaluke. Znatan broj posjetilaca bio je iz srednje i zapadne, a nešto manje iz južne Evrope.

Godina 1930-ih, gradovi Vrbaske banovine dobijaju rasvjetu, telefon, električnu i vodovodnu mrežu (koje su kasnije adaptirane i proširene), kao i putne veze sa ostalim banovinama Kraljevine Jugoslavije, ali i ostalim zemljama Evrope.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Osnivanjem banovine Hrvatske (1939), njoj su pripojena i dva sreza koja su se do tada nalazila na sjeveroistoku Vrbaske banovine, Derventski i Gradačački. Godine 1941. Vrbasku banovinu, kao i cijelu kraljevinu Jugoslaviju, okupirale su sile Osovine. Banovina je ukinuta, a njena teritorija je u cjelosti pripojena Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Nakon Drugog svjetskog rata, u Socijalističkoj Jugoslaviji banovina je podijeljena između SR Bosne i Hercegovine i SR Hrvatske, kojoj je pripao manji dio na sjeverozapadu (Dvorski srez). Danas najveći dio teritorije Vrbaske banovine pripada Republici Srpskoj, a Banja Luka, koja je bila sjedište banovine, danas je glavni grad Republike Srpske.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema popisu iz 1931. godine na njenoj teritoriji bilo je 1.037.382 stanovnika, od kojih je 50,96% muškaraca i 49,04% žena. Pravoslavno stanovništvo je bilo dominantno sa 57,89% od ukupnog broja, 24,13% su činili muslimani, 16,66% katolici, 0,36% protestanti, 0,11% Jevreji i 0,85% ostali.

Popis stanovništva Kraljevine Jugoslavije 1931.^[1] (po veroispovesti)
vera	broj vernika
pravoslavna	609.527
rimokatolička	172.787
evangelističke	3.377
ostale hrišćanske	9.245
islamska	250.265
bez konfesije	1.179
UKUPNO	1.037.382

Upravna područja[uredi | uredi izvor]

Upravna područja u okviru Vrbaske banovine činila su 24 sreza i 161 opština. Srezovi:

Banjalučki,
Bihaćki,
Bosanskograhovski,
Gradiški,
Gradačački,
Gračanički,
Glamočki,
Dobojski,

Dvorski,
Derventski,
Dubički,
Jajački,
Ključki,
Krupski,
Kotorvaroški,
Mrkonjićki,

Maglajski,
Novljanski,
Prijedorski,
Prnjavorski,
Petrovački,
Sanski,
Teslićki i
Cazinski.^[2]

Banovi[uredi | uredi izvor]

Banovi Vrbaske banovine u periodu 1929—1941. su bili:^[3]

Red	Ime i prezime (Datum rođenja i smrti)	Početak mandata	Kraj mandata
1.	Svetislav Milosavljević (1882—1960)	9. oktobar 1929	18. april 1934
2.	Dragoslav Đorđević	1934	1935
3.	Bogoljub Kujundžić (1887—1949)	1935	1937
4.	Todor Lazarević	25. decembar 1937	22. mart 1938
5.	Petar Cvetković (vd.)	22. mart 1938	1939
6.	Gojko Ružić (vd.)	1939	1941
7.	Nikola Stojanović (1880—1964)	1941^[4]	1941

Galerija[uredi | uredi izvor]

Karta Vrbaske banovine (1929—1941)
Karta Vrbaske banovine (1937)
Administrativna podjela Kraljevine Jugoslavije 1929. i 1939.
Banski dvor u Banjoj Luci

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Vrbaske novine

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Glas javnosti: Popis 1931. po Banovini, Pristupljeno 5. maj 2013.
^ Sokić, Miloje M. (1935). Statistika izbora narodnih poslanika za Prvu Jugoslovensku Narodnu Skupštinu, održanih 8. nov. 1931. god. URN:NBN:SI:DOC-7IK86V0C http://www.dlib.si
^ World Statesmen: Bosnia and Hercegovina (jezik: engleski)
^ Politika, br. 11.793 od srede 2. aprila 1941, str. 2

Literatura[uredi | uredi izvor]

Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
Dimić, Ljubodrag (2005). „Ban Svetislav-Tisa Milosavljević, kulturne prilike i kulturna politika u Vrbaskoj banovini 1929—1934”. Svetislav-Tisa Milosavljević: Zbornik. Banja Luka: Institut za istoriju. str. 151—173.
Latinović, Goran (2006). Srpska pravoslavna crkva u Bosanskoj Krajini (1918-1941). Laktaši: Grafomark.
Latinović, Goran (2009). „Graditeljska djelatnost Srpske pravoslavne crkve u Bosanskoj Krajini 1918-1941”. Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. 1: 287—301.
Latinović, Goran (2012). „Teritorijalna organizacija Srpske pravoslavne crkve u Bosanskoj Krajini (1900-2010)” (PDF). Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine. 7: 321—333.
Radojević, Mira (1994). „Bosna i Hercegovina u raspravama o državnom uređenju Kraljevine (SHS) Jugoslavije 1918—1941. godine”. Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 12 (1): 7—41.
Radojević, Mira (1995). „Sporazum Cvetković-Maček i Bosna i Hercegovina”. Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 123—133.
Radojević, Mira (2005). „Vrbaska banovina u vreme šestojanuarskog režima (državno-pravne rasprave)”. Svetislav-Tisa Milosavljević: zbornik. Banjaluka: Institut za istoriju. str. 37—48.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Glas javnosti: Popis 1931. po Banovini, Pristupljeno 5. maj 2013.

[2] Sokić, Miloje M. (1935). Statistika izbora narodnih poslanika za Prvu Jugoslovensku Narodnu Skupštinu, održanih 8. nov. 1931. god. URN:NBN:SI:DOC-7IK86V0C http://www.dlib.si

[3] World Statesmen: Bosnia and Hercegovina (jezik: engleski)

[4] Politika, br. 11.793 od srede 2. aprila 1941, str. 2

[1]

[2]

[3]

[4]