Ohridsko-bitoljska eparhija

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Ohridsko-bitoljska eparhija (višeznačna odrednica).

Ohridsko-bitoljska eparhija Srpska pravoslavna crkva
Osnovni podaci
Sjedište	Bitolj
Država	Kraljevina Jugoslavija, FNRJ/SFRJ
Osnovana	1931. (zahvaćena raskolom od 1967)
Ukinuta	preuređena 2002-2005.
Arhijerej
Čin arhijereja	episkop
Titula arhijereja	episkop ohridsko-bitoljski

Ohridsko-bitoljska eparhija je nekadašnja eparhija Srpske pravoslavne crkve koja je osnovana 1931. godine. Počevši od 1967. godine bila je zahvaćena raskolom, koji je izazvan nekanonskim proglašenjem autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve. U sklopu sprovođenja Niškog sporazuma od 2002. do 2005. godine, njeno područje je uključeno u sastav Pravoslavne ohridske arhiepiskopije.

Istorija

Srpski patrijarh Varnava i ohridsko-bitoljski vladika Nikolaj, prilikom posete Bitolju

Ohridsko-bitoljski vladika Platon, potonji vladika banjalučki

Prilikom donošenja prvog Ustava SPC (1931) sprovedeno je preuređenje eparhijske uprave na području tadašnje Vardarske banovine, usled čega je izvršeno spajanje dotadašnjih eparhija Ohridske i Bitoljske u jedinstvenu Ohridsko-bitoljsku eparhiju, sa sedištem u Bitolju. Novoj eparhiji je u isto vreme priključeno i područje Porečkog sreza, koje je izdvojeno iz sastava Skopske eparhije.

Prvi episkop ove objedinjene eparhije je bio Nikolaj Velimirović (1931—1936), dotadašnji episkop ohridski, koji je nakon potonjeg prelaska na drugu dužnost (1936) nastavio da administrira ovom eparhijom sve do 1938. godine, kada je za novog ohridsko-bitoljskog episkopa izabran Platon Jovanović (1938—1939). Nakon njegovog prelaska na drugu dužnost, eparhijom je počevši od 1940. godine administrirao zletovsko-strumički episkop Vikentije Prodanov.

Tokom bugarske okupacije (1941—1944) eparhija je teško postradala, a usljed ratnih prilika administrator Vikentije Prodanov nije bio u prilici da vrši svoju dužnost.

Nakon oslobođenja (1944) nove komunističke vlasti nisu dopustile administratoru eparhije da se vrati na svoju dužnost, tako da su na području ove eparhije zavladale neredovne prilike usled pokreta za stvaranje posebne crkvene uprave u tadašnjoj Narodnoj Republici Makedoniji.

Nakon dugih i složenih pregovora koji su vođeni tokom 1958. i 1959. godine, postignut je sporazum o stvaranju samoupravne Pravoslavne crkve u Makedoniji, koja je ostala u kanonskoj zajednici sa Srpskom patrijaršijom. Prema postignutom dogovoru, izvršeni su izbor i hirotonija Klimenta Trajkovskog za novog episkopa ove eparhije, sa naslovom „episkop prespansko-bitoljski“.

Uprkos tome, episkop Kliment je 1967. godine učestvovao u nekanonskom proglašenju autokefalnosti „Makedonske pravoslavne crkve“ usljed čega je od strane Srpske patrijaršije stavljen pod crkveni sud.

Pošto je došlo do potpunog raskola, Srpska pravoslavna crkva nije priznavala razne promene koje je u eparhijskom ustrojstvu nakon 1967. godine često vršila "Makedonska pravoslavna crkva", a neke od tih promena su se odnosile i na područje ove eparhije, na kojem je MPC vremenom stvorila dve nekanonske eparhije, Prespansko-pelagonijsku i Debarsko-kičevsku.

Nakon proglašenja nezavisnosti Republike Makedonije u proleće 1992. godine, Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je na vanrednom zasedanju doneo odluku da se zbog izmenjenih okolnosti za sve eparhije u Makedoniji postavi poseban administrator. Na narednom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora SPC u proleće 1993. godine za administratora je izabran Jovan Mladenović, novoizabrani titularni episkop tetovski. Iako je vladika Jovan kao administrator pokušao da poseti eparhije SPC u Republici Makedoniji, rad na tom području mu je bio onemogućen. Stoga je privremeno boravio u manastiru Prohor Pčinjski i odatle je obavljao svoje administratorske dužnosti. Nakon njegovog izbora za episkopa zapadnoameričkog (1994), dužnost administratora je poverena vranjskom episkopu Pahomiju Gačiću koji je takođe nailazio na velike poteškoće u radu na organizaciji pravilnog crkvenog života u tadašnjoj BJRM. Svi ovi napori Srpske pravoslavne crkve bili su usmereni ka otklanjanju crkvenog raskola i pronalaženju rešenja za uspostavljanje kanonskog poretka u Republici Makedoniji.

Takvo stanje je trajalo sve do sklapanja Niškog sporazuma i njegovog sprovođenja u život (2002—2005) putem stvaranja kanonskih episkopija, Prespansko-pelagonijske i Debarsko-kičevske, u okviru autonomne Pravoslavne ohridske arhiepiskopije.

Episkopi

Portret	Ime i prezime	Vreme službe	Napomene
	Nikolaj Velimirović	episkop 1931—1936.	administrator 1936—1938.
	Platon Jovanović	episkop 1938—1939.	administrator 1939—1940.
	Vikentije Prodanov	administrator	1940—1958.
	Kliment Trajkovski	episkop 1959-1967.	sa naslovom „episkop prespansko-bitoljski“ (od 1967. godine u raskolu)
	German Đorić	administrator	1967—1990.
	Jovan Mladenović	administrator	1993—1994.
	Pahomije Gačić	administrator	1995—2002.

Vidi još

• Ohridska eparhija
• Bitoljska eparhija
• Episkopija prespansko-pelagonijska

Literatura

• Lunić, Tomislav A. (2020). „Makedonski raskol - Odnos Pravoslavne Ohridske Arhiepiskopije i MPC” (PDF). Teološki pogledi. 53 (1): 145—160. 
• Perić, Miodrag D. (2023). „Istorijsko-pravni odnosi između Srpske pravoslavne crkve i Makedonske prvoslavne crkve od 1967. godine do danas” (PDF). Politička revija. 76 (2): 115—134. 
• Puzović, Predrag (1999). „Raskol u Srpskoj pravoslavnoj crkvi - makedonsko crkveno pitanje”. Vardarski zbornik. 1: 155—173. 
• Puzović, Predrag (2002). „Platon Jovanović, episkop banjalučki (1874-1941)” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 61 (1): 243—251. 
• Radić, Radmila (2002a). Država i verske zajednice 1945-1970. 1. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. 
• Radić, Radmila (2002b). Država i verske zajednice 1945-1970. 2. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. 
• Slijepčević, Đoko M. (1958). The Macedonian Question: The Struggle for Southern Serbia. Chicago: The American Institute for Balkan Affairs. 
• Slijepčević, Đoko M. (1969). Makedonsko crkveno pitanje. Minhen: Iskra. 
• Slijepčević, Đoko M. (1986). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 3. Keln: Iskra.