19. srbobranska pješadijska brigada
| 19. srbobranska pješadijska brigada | |
|---|---|
 Grb 19. srbobranske pješadijske brigade | |
| Postojanje | 26. 3. 1992 — 1996. |
| Formacija | brigada |
| Jačina | 3.862[1] po formaciji: 3.862[1] prosečno: 3.945[1] |
| Deo | 30. lake pješadijske divizije |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Milivoje Kostić (1992) |
| Komandant 2 | Branislav Grujić (1992-1993) |
| Komandant 3 | Ljubomir Jokić (1993-1994) |
| Komandant 4 | Milan Vujić (1994-1996) |
Devetnaesta srbobranska pješadijska brigada je bila pješadijska jedinica Vojske Republike Srpske, u sastavu Prvog krajiškog korpusa. Zona odgovornosti je bila teritorija opštine Srbobran, koja je bila u sastavu Republike Srpske odnosno 30. laka pješadijska divizija. Prema preliminarnim podacima, u ratnim dejstvima poginuo je 291 borac ove brigade,[2] a oko 950 ih je lakše ili teže ranjeno.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Srbi su prema popisu iz 1991. predstavljali značajan udio stanovništva Donjeg Vakufa, uz prisustvo nešto većeg broja muslimana, pa su se s ciljem sprečavanja genocida nad srpskim stanovništvom i sprečavanja ponavljanja zločina iz Drugog svjetskog rata, početkom Odbrambeno-otadžbinskog rata na vrijeme organizovali i formirali svoje vojne jedinice.
Devetnaesta partizanska brigada JNA iz Slovenije je 1991. po sporazumu dislocirana na Kulu kod Mrkonjić Grada. Brigada je imala komandanta, nekoliko rukovalaca materijalno-tehničkim sredstvima i samo 282 borca. Bilo je predviđeno da se brigada popunjava po jednim bataljonom sa teritorija opština Kupres, Bugojno i Donji Vakuf. Početkom marta 1992. naređena je mobilizacija i formiranje komandi i jedinica.[3] Na temeljima ove brigade formirana je 19. donjevakufska pješadijska brigada formirana je 26. marta 1992. godine. Zadatak joj je bio da na prostoru Kupresa, Bugojna i Donjeg Vakufa sprečava međunacionalne sukobe. Donji Vakuf je promijenio ime u Srbobran, pa je i brigada, 3. jula 1992, dobila novo ime - 19. pješadijska srbobranska brigada. Bila je u sastavu 30. pješadijske divizije[3]
Brigada koja je u svojim redovima imala samo 282 borca, već u junu iste godine je u svojim redovima imala 4.800 vojno sposobnih boraca. Broj vojnika u samoj brigade, tokom cijelog Odbrambeno-otadžbinskog rata je varirao, od 3.500 do 5.000 boraca. Od maja 1992. do septembra 1995. brigada je vodila borbe na odbrani južnih granica Republike Srpske, na pravcima Bugojno-Srbobran, Novi Travnik-Oborci i Travnik-Turbe-Komar. Učestvovala je u oslobađanju Jajca, 29. oktobra 1992. Dijelovi brigade, jačine čete do bataljona, bili su angažovani i na Vlašiću, te na dobojskom, grahovskom i mrkonjićkom ratištu. Od septembra 1995. do demobilizacije, krajem marta 1996, brigada je bila na položaju na rijeci Ugar, ispred Kneževa.[3] Zona odgovornosti ove grigade je bio front dug preko 120 kilometara.
Po formaciji, brigada je imala: komandu brigade, četiri pješadijska bataljona, pozadinsku bateriju, tenkovsku četu, samostalnu četu "Zijamet", četu veze, izviđačko-diverzantski vod, četu vojne policije, inženjerijsku četu, bateriju minobacača 120 mm, bateriju lansera raketa 128 mm, bateriju PVO, komandu stana i odjeljenje za elektronsko izviđanje. Bataljoni su imali 600-800 boraca. Brigada je popunjavana vojnim obveznicima sa teritorije opštine Srbobran i izbjeglim stanovništvom sa teritorija opština Travnik, Turbe i Bugojno. Tokom borbi 1995, brigadi je pridodat i radnički bataljon, popunjavan vojnim obveznicima sa teritorije Banje Luke i Laktaša. Dejtonskim sporazumom opština Srbobran je pripala FBiH, pa je brigada izgubila zonu odgovornosti. U martu 1996. dio sastava ove brigade ušao je u sastav 108. brigade VRS, a dio je demobilisan.[3]
Prema podacima, poginuo je 291 borac (računajući i četiri nestala), a 950 je lakše ili teže ranjeno. Iz opštine Srbobran poginulo je i 16 policajaca i 18 boraca u drugim jedinicama VRS (ukupno 325).[3]
Oko polovine izbjeglog stanovništva iz ratne opštine Srbobran naselilo se na područje opštine Gradiška. U Gradišci je bila i spomen-soba 19. brigade, koja nije sačuvana. U Gradišci je podignut spomenik poginulim borcima (zajedno sa poginulima 1. lake gradiške brigade), ali su iz 19. pješadijske srbobranske brigade upisana samo imena poginulih čije porodice žive u Gradišci. U toku su (2019) aktivnosti da se obnovi spomen-soba i da imena svih poginulih boraca brigade budu ispisana na spomeniku.[3]
Komandanti brigade bili su: pukovnik Milivoje Kostić (do 10. juna 1992), pukovnik Branislav Grujić (10. jun 1992. - 1. jul 1993), potpukovnici Ljubomir Jokić (1. jul 1993. - maj 1994) i Milan Vujić (maj 1994. - april 1996).[3]
Svake godine, 26. marta obilježava se dan 19. srbobranske pješadijske brigade.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Pregled popune ljudstvom za 1992. godinu (prilog br.8): „Analiza aktivnosti po elementima borbene gotovosti u 1992. godine. Komanda 1. Krajiškog korpus. Prilog br. 8”. icr.icty.org. Pristupljeno 21. 4. 2019.[mrtva veza]
- ^ „Obilježeno 26 godina od osnivanja Gradiške i Srbobranske brigade”. Radio-televizija Republike Srpske. 10. 6. 2018. Pristupljeno 9. 9. 2018.
- ^ a b v g d đ e ž Enciklopedija Republike Srpske. 3, D-Ž. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. 2020. str. 76. ISBN 978-99976-42-37-0.
- ^ „Gradiška: Obilježen dan srbobranske brigade”. RTRS. Pristupljeno 17. 6. 2021.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Analiza aktivnosti po elementima borbene gotovosti u 1992. godine. Komanda 1. Krajiškog korpus. Prilog br. 8”. icr.icty.org. Pristupljeno 21. 4. 2019.[mrtva veza]
