Banat, Bačka i Baranja

Banat, Bačka i Baranja
1918.—1922.
Banat, Bačka i Baranja 1918. godine
Glavni grad	Novi Sad
Regija	Srednja Evropa
Zemlja	Kraljevina Srbija, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Površina	19.702 (u granicama određenim mirovnom konferencijom) km2
Stanovništvo	1.365.596 (u granicama određenim mirovnom konferencijom)
Događaji
Status	Bivša pokrajina
Predsednik vlade
•	Dr. Jovan Lalošević
Istorija
• Uspostavljeno	1918.
• Ukinuto	1922.
Prethodnik Sledbenik Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (Habzburška monarhija) Banatska republika Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja Bačka oblast (Kraljevina SHS) Beogradska oblast (Kraljevina SHS) Podunavska oblast (Kraljevina SHS)

Banat, Bačka i Baranja sa granicama određenim na mirovnoj konferenciji

Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, do 1922.

Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, održana u Novom Sadu 25. novembra 1918. Skupština je proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji.

Banat, Bačka i Baranja je bio naziv za pokrajinu, koja je postojala u sastavu Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca od novembra 1918. do 1922. godine. Pokrajina je imala sopstvene organe vlasti (vladu i skupštinu), a uključivala je geografske regione Banat, Bačku i Baranju. Administrativno sedište pokrajine bio je Novi Sad.

Ime

Službeno ime pokrajine, koje je koristila pokrajinska vlada (narodna uprava), bilo je „Banat, Bačka i Baranja“, ali se nezvanično koristio i naziv "Vojvodina".

Istorija

Posle propasti Austrougarske monarhije oktobra 1918. godine, regione Banat, Bačku i Baranju posela je vojska Kraljevine Srbije. Faktičku upravu nad ovim područjima preuzeli su mesni vojvođanski Srbi, a na čelu ove uprave nalazio se Srpski Narodni Odbor iz Novog Sada.

Dana 25. novembra 1918. godine, sazvana je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, koja je proglasila prisajedinjenje ovih regiona Kraljevini Srbiji (na skupštini je bilo ukupno 757 delegata, od kojih 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, 6, Nemaca, 3 Šokca, 2 Hrvata i 1 Mađar), a 1. decembra 1918. godine, Kraljevina Srbija se ujedinila sa Državom Slovenaca, Hrvata i Srba, da bi formirala Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.

Velika narodna skupština od 25. novembra nije samo proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji, već je, takođe, donela odluku o formiranju pokrajinske uprave (vlade i skupštine) u ovim regionima. Pokrajinska vlada je zvanično nazvana „Narodna uprava za Banat, Bačku i Baranju“, a za njenog predsednika izabran je dr. Jovan Lalošević, dok je pokrajinska skupština zvanično nazvana „Veliki narodni savet“, za čijeg je predsednika izabran dr. Slavko Miletić.

Iako je vlada u Beogradu prihvatila odluku o prisajedinjenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji, ona nije zvanično priznala Narodnu upravu, koja je upravljala ovim područjima sve do 11. marta 1919. godine, kada je održala svoju poslednju sednicu. Vlast Narodne uprave prostirala se ne samo u onim delovima Banata, Bačke i Baranje koji su na mirovnoj konferenciji priznati kao deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, već u svim delovima ovih regiona, koje je kontrolisala vojska Kraljevine Srbije od novembra 1918. godine, uključujući i delove koji danas pripadaju Rumuniji i Mađarskoj.

Iako od 1919. godine Narodna uprava Banata, Bačke i Baranje nije bila aktivna, ova teritorija je zvanično činila jednu od pokrajina Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, sve do podele zemlje na oblasti 1922. godine.

Administrativna podela

Pokrajina se administrativno delila na županije. 3. decembra 1918. godine, Narodna uprava je imenovala velike župane za sledeće oblasti:

• Torontalsku županiju
• Bačko-bodrošku županiju
• Tamišku županiju (sa delovima Karaško-severinske županije)
• Grad Baju i Baranju

Dana 15. januara 1919. godine, imenovani su posebni veliki župani za sledeće dve oblasti:

• Baranju (sa delovima Tolne i Šomođa)
• Grad Baju (sa okolinom)

Nakon razgraničenja sa Rumunijom, u Banatu je formirana Torontalsko-tamiška županija, a 1920. godine celo područje Banata, Bačke i Baranje bilo je podeljeno na tri županije:

• Baranjsku
• Bačko-bodrošku
• Torontalsko-tamišku

Nakon razgraničenja sa Mađarskom, formirana je Bačko-baranjska županija, pa je 1921. godine područje Banata, Bačke i Baranje bilo podeljeno na dve županije:

• Bačko-Baranjsku
• Torontalsko-tamišku (odnosno Banatsku)

Stanovništvo

Iako su Srbi, Bunjevci i drugi Sloveni naseljavali veći deo pokrajine, oni su živeli pomešano sa Rumunima, Mađarima i Nemcima, tako da je etnički sastav ove teritorije bio veoma složen. Posle uspostavljanja konačnih državnih granica na mirovnoj konferenciji, u delovima Banata, Bačke i Baranje koji su priznati kao deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, živelo je 1.365.596 stanovnika, od kojih 29% Srba, 27,7% Mađara, 23,8% Nemaca, kao i pripadnici drugih naroda.

Ustanove

Veliki Narodni Savet (parlament) pokrajine brojao je 50 članova, od kojih 35 Srba, 8 Bunjevaca, 5 Slovaka, 1 Krašovana i 1 unijatskog sveštenika.

U nadležnosti narodne uprave (vlade) pokrajine nalazili su se sledeći odseci: politički poslovi, unutrašnji poslovi, pravosuđe, prosveta (škola i crkva), finansije, saobraćaj, privreda, prehrana i snabdevanje, socijalne reforme, narodno zdravlje i narodna odbrana.

Zvaničnici

• Dr Jovan Lalošević, predsednik Narodne uprave (vlade), poverenik za političke poslove i privremeni poverenik za prosvetu,
• Petar Konjović, zamenik predsednika Narodne uprave,
• Jovan Hranilović, privremeni predsednik Velikog Narodnog Saveta,
• Dr Slavko Miletić, predsednik Velikog Narodnog Saveta,
• Dr Jovan Latinčić, potpredsednik Velikog Narodnog Saveta,
• Dr Ignjat Pavlas, poverenik za unutrašnje poslove,
• Dr August Rat, poverenik za pravosuđe,
• Dr Vladislav Manojlović, poverenik za finansije,
• Stevan Slavnić, poverenik za saobraćaj,
• Mita Klicin, poverenik za privredu,
• Dr Kosta Popović, poverenik za prehranu i snabdevanje,
• Dušan Tušanović, poverenik za socijalne reforme,
• Dr Laza Marković, poverenik za narodno zdravlje,
• Dušan Popov, poverenik za narodnu odbranu.

Istorijske jugoslovenske zemlje (karta iz 1920)

Vidi još

• Istorija Vojvodine
• Istorija Srbije

Literatura

• Drago Njegovan, Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Novi Sad, 2004.
• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Kasaš, Jovana (2013). „Prilike u Temišvaru krajem 1918. godine i jedan nepoznati dokument temišvarskih Srba”. Istraživanja: Filozofski fakultet u Novom Sadu. 24: 391—400. 
• Kasaš, Jovana (2018). „Samoopredeljenje temišvarskih Srba da se prisajedine Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca”. Kultura: Časopis za teoriju i sociologiju kulture i kulturnu politiku. 159: 37—50. Arhivirano iz originala 25. 08. 2020. g. Pristupljeno 04. 11. 2019. 
• Kasaš, Jovana (2018). „Ulazak srpske kraljevske vojske u Temišvar 17. novembra 1918. godine”. Attendite: Glasnik Istorijskog arhiva u Kikindi. 14: 177—190. 
• Krestić, Vasilije (2013). Srbi u Ugarskoj 1790-1918. Novi Sad: Matica srpska. 
• Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Optiranje Srba u Mađarskoj 1920-1931. 1. Novi Sad: Matica Srpska. 
• Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Spiskovi srpskih optanata u Mađarskoj 1920-1931. 2. Novi Sad: Matica Srpska. 
• Mitrović, Andrej (1969). Jugoslavija na Konferenciji mira 1919-1920. Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika. 
• Mitrović, Andrej (1975). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920: Prilog proučavanju jugoslovenske politike na Konferenciji mira u Parizu. Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine. 
• Popov, Čedomir; Popov, Jelena (2000). Autonomija Vojvodine - srpsko pitanje (2. dop. izd.). Sremski Karlovci: Krovovi. 
• Radojević, Mira (1996). „Srpsko-hrvatski spor oko Vojvodine 1918-1941” (PDF). Istorija 20. veka: Časopis Instituta za savremenu istoriju. 14 (2): 39—73. 
• Horvat, Aleksandar (2013). Baranja 1918-1922. Novi Sad: Malo istorijsko društvo. 

Spoljašnje veze

• Mapa
• Mapa
• Mapa