Zločini ustaša u kotaru Donji Lapac

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Zločini ustaša u kotaru Donji Lapac predstavljaju primer zločina i genocidnih radnji nad srpskim stanovništvom u Lici koje je sprovodio ustaški režim Nezavisne Države Hrvatske, tokom Drugog svetskog rata. Ustaše su sprovodile zločine nad stanovništvom svih seoskih naselja u kotaru Donji Lapac koja su bila nastanjena srpskim stanovništvom, iako ne podjednako u svakom naselju.

Tokom Drugog svetskog rata zabeleženo je 1.139 palih boraca Narodnooslobodilačkog rata, zatim 1.388 žrtava fašističkog terora i 740 umrlih od tifusa, sa područja kotara Donji Lapac, što ukupno čini 3.267 lica, od čega su 3.236 lica srpske nacionalnosti. Velik broj umrlih od tifusa posledica je činjenice da je stanovništvo usled ofanziva fašističkih snaga bio prinuđeno da živi u zbegovima.

Ustaše su odgovorne za direktnu smrt 879 civila (žrtve fašističkog terora) i nepoznatog broja palih boraca, ali treba ukazati i da je velika smrtnost od tifusa između ostalog posledica oružanih akcija snaga NDH.[1]

Numeričko određenje broja stradalih[uredi | uredi izvor]

Ukupan broj stradalih: 3.267

Način stradanja

  • žrtve fašističkog terora 1.388
  • pali borci NOVJ 1.139
  • umrli od tifusa (ostale žrtve rata) 740

Napomena: u registar stradalih stanovnika kotara Donji Lapac, 1941-1945, koje je 1985. publikovao Historijski arhiv Karlovac, nisu uvršteni pripadnici i simpatizeri četničkih i ustaških formacija sa područja kotara, tako da je ukupan broj stradalih nešto veći.

Etnička struktura

  • Srbi 3.236
  • Hrvati 26
  • ostali 5

Rodna i starosna struktura

  • muškarci 1995
  • žene 751
  • deca 521

Godina stradanja

  • 1941: 958
  • 1942: 251
  • 1943: 1289
  • 1944: 624
  • 1945: 138
  • neutvrđeno 7

Odgovornost za stradanje

  • ustaše 879
  • Nemci 126
  • Italijani 879
  • četnici 51
  • posledica borbenih dejstava 143
  • ostalo 173

Žrtve ustaškog terora po naseljima[uredi | uredi izvor]

Napomena: izdvojena su naselja u kotaru Donji Lapac u kojima su ustaše počinile najmasovnija ubistva i zločine (iznad 20 žrtava), dok naselja u kojima su ustaše ubile manji broj od 20 lica - nisu izdvojena.

Primeri masovnih zločina ustaša nad lokalnim stanovništvom[uredi | uredi izvor]

Na području kotara/opštine Donji Lapac, kada govorimo o žrtvama ustaškog terora, najviše su stradala naselja koja su bila najbliža ustaškim uporištima u Boričevcu (jedino naselje u kotaru Donji Lapac sa hrvatskom etničkom većinom) i Kulen Vakufu (pre rata: naselje u kotaru Bosanski Petrovac; nakon rata: naselje u opštini Bihać).

Do početka jula 1941. ustaše iz Donjeg Lapca, Boričevca i Kulen Vakufa, odveli su iz naselja u kotaru oko 270 lica. Reč je uglavnom o licima koja su imala određeni uticaj u lokalnoj sredini, kao što su sveštenici, trgovci, predstavnici predratne administracije itd. Uhapšenici su potom odvođeni u ustaške zatvore u Kulen Vakufu i Bihaću ili u logore u Gospiću i Jadovnom ili su ubijani pokraj neke od obližnjih jama. Sa teritorije kotara Donji Lapac u logorima Gospić i Jadovno stradalo je najmanje 36 lica, mada je realno pretpostaviti da je ovaj broj nešto veći.[3]

Najveći broj od oko 270 odvedenih lica iz svojih domaćinstva od strane ustaša, odveden je tokom juna 1941. godine. Primera radi, 19. juna 1941. grupa ustaša iz Boričevca i Kulen Vakufa, na čelu sa Vinkom Mataijom, upala je u selo Bubanj i odvela šestoricu stanovnika zatečenih u poljskim radovima, a nedugo potom još četvoricu stanovnika. Isto se dešavalo i u selima: Doljani (odvedeno 7 lica), Mišljenovac (19), Donji Srb (12), Donji Štrbci (6), Begluci (4), Birovača (3), Bušević (15), Kestenovac (7). Stanovnici sela Bušević stradali su od ustaša iz Kulen Vakufa. Stanovnici sela Dobroselo (10) i Dobroselski Bubanj stradali su juna 1941. od ustaša iz Boričevca, prretežno u ataru sela Boričevac gde su odvedeni iz matičnih naselja.

Pokolji u Donjoj Suvaji i Osredcima[uredi | uredi izvor]

Ustaški pokolj nad stanovništvom sela Donja Suvaja, smeštenom između Srba i Donjeg Lapca, predstavlja najmasovniji ustaški zločin nad stanovništvom kotara Donji Lapac pre ustanka 27. jula 1941. godine. Pokolj se dogodio 1. jula 1941. godine. Toga dana ustaše pristigle iz Gospića ubile su, prema podacima iz zbornika Kotar Donji Lapac u NOR-u (Karlovac, 1985) najmanje 161 stanovnika ovog sela. Poznati su osnovni podaci o svakoj žrtvi. Toga dana ustaše su u selu ubile ukupno 70 dece do 15 godina starosti, 7 devojaka i 39 žena.[4]

Prema podacima istoričara Đure Zatezala, ovaj zločin bio je još masovniji. On navodi da su ustaše tog dana "ubile i nožem usmrtile 243 srpska civila od kojih 118 djece, 75 žena i 50 muškaraca“.[5]

Ove činjenice ukazuju da pokolj u Donjoj Suvaji predstavlja tipičan primer genocidnih radnji koje su ustaše sprovodile nad srpskim stanovništvom širom NDH u prvim mesecima nakon formiranja ove tvorevine. Prilikom pokolja nad stanovnicima Suvaje, ubijeno je 45 članova porodice Keča i 22 člana porodice Ćopić.

Sutradan, 2. jula 1941, ustaše su upale u selo Osredci (Lički Osredci) pokraj Srba. Lokalno stanovništvo je bilo obavešteno o pokolju u Donjoj Suvaji i većina stanovnika se sklonila u šumu. Međutim, ustaše su uspele da uhvate 13 žitelja koje su pobili. Sutradan su se ustaše vratili u selo i uhvatile 9 starijih osoba koje su takođe likvidirali.

Pokolj u Bubnju[uredi | uredi izvor]

Pokolj nad stanovništvom sela Bubanj nastavljen je 3. jula 1941. Prethodno su ustaše već ubile 10 stanovnika Bubnja. Toga dana u Bubnju ubijeno je 83 stanovnika, pretežno žena i dece. Među ubijenima bilo je 37 dece mlađe od 15 godina, 15 devojaka i 28 žena. Zločin je izvršen na vrlo svirep način, klanjem i masakriranjem. Zločin su sprovele ustaše iz Donjeg Lapca i Boričevca na čelu sa Vinkom Mataijom iz Lapca i Milom Markovinovićem iz Boričevca.[4]

Pokolji u Melinovcima i Nebljusima[uredi | uredi izvor]

Na dan ustanka naroda kotara Donji Lapac i naroda Like, koji se vezuje za oslobođenje Srba, 27. jula 1941, ustaše iz Boričevca i Kulen Vakufa, upali su u selo Melinovac i ubili deo stanovnika na licu mesta, a ostatak zarobljenika odveli su u Zavalje i 28. jula 1941. ubili ih (zaklali ili streljali) pokraj jame Delić. U ta dva dana ubijeno je najmanje 86 stanovnika Meljinovca.

Nebljusi su selo čije je stanovništvo takođe mnogo stradalo od strane ustaša pre izbijanja ustanka. U ovom selu ustaše su pre 27. jula 1941. pobile 53 lica.

Zločini ustaša nad stanovnicima Melinovca i Nebljusa samo je dodatno usmerio narod kotara Donji Lapac u pravcu ustanka i oslobođenja od fašističke okupacije.[6]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kotar Donji Lapac u NOR-u 1941-1945, Karlovac, 1985. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. avgust 2019) pp. 1164–1165.
  2. ^ Kotar Donji Lapac u NOR-u 1941-1945, Karlovac, 1985. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. август 2019) pp. 1109,1125.
  3. ^ Centralna baza žrtava Jadovna: imenični popis - Opština Donji Lapac
  4. ^ а б Milan R. Obradović, "Zločini u kotaru Donji Lapac od 1941. do 1945.", Kotar Donji Lapac u NOR-u 1941-1945, Karlovac, 1985. Архивирано на сајту Wayback Machine (5. август 2019) pp. 832–841.
  5. ^ Đuro Zatezalo, Radio sam svoj seljački i kovački posao: Svjedočanstva o genocidu, Zagreb, 2005. pp. 355.
  6. ^ Isto Архивирано на сајту Wayback Machine (5. avgust 2019) pp. 824–832.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Злочини_усташа_у_котару_Доњи_Лапац&oldid=27500352”