Tajpej
| Tajpej 臺北市 | |
|---|---|
       Tajpej | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Republika Kina |
| Osnovan | 1709. |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2010. | 2.618.772 [1] |
| — gustina | 9.634,9 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 25° 01′ 59″ S; 121° 37′ 59″ I / 25.033° S; 121.633° I |
| Površina | 272[2][3] km2 |
.svg) | |
| Poštanski broj | 100 |
| Pozivni broj | (0)2 |
| Veb-sajt | |
| http://english.taipei.gov.tw/}- | |
Tajpej (kin: 臺北市 / 台北市, T'ai-pei)[4] defakto je glavni grad[a] Republike Kine, na ostrvu Tajvan.[7][8] Smešten u Severnom Tajvanu, grad Tajpej je enklava opštine Novi Tajpej, koja se nalazi oko 25 km (16 mi) jugozapadno od severnog lučkog grada Kilunga. Većina grada počiva na basenu Tajpeja, drevnom dnu jezera. Sliv je omeđen relativno uskim dolinama reka Kilung i Ksindjan, koje se spajaju i formiraju reku Tamsuj duž zapadne granice grada.[9]
Grad Tajpej je dom za procenjenu populaciju od 2.646.204 (2019),[10][11][12] čineći jezgro metropolitanskog područja Tajpej-Kilung, koje uključuje obližnje gradove Novi Tajpej i Kilung sa populacijom od 7.047.559,[10][13] četrdesete najnaseljenije urbane oblasti na svetu—otprilike jedna trećina građana Tajvana živi u metro okrugu. Naziv „Tajpej” može se odnositi ili na celu gradsku oblast ili samo na sam grad.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Tajpej se nalazi na severoistočnom Tajvanu, 30 km od obale Tihog okeana. Na jugu grada je reka Šindjen, a na zapadu Danšui. Iznad grada je vulkanska planina Ćišing visoka 1.120 m.
Popularni nadimak Tajpeja je „grad azaleja“.
Klima[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Srednja godišnja temperatura je 23,6 °C, sa letnjim prosekom od 29,4 °C, i zimskim prosekom od 14,9 °C.
| Klima Tajpeja (normale 1991–2020, eksremi 1896–sadašnjost) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 33,8 (92,8) |
31,8 (89,2) |
35,0 (95) |
36,2 (97,2) |
38,2 (100,8) |
38,9 (102) |
39,7 (103,5) |
39,3 (102,7) |
38,6 (101,5) |
36,8 (98,2) |
34,3 (93,7) |
31,5 (88,7) |
39,7 (103,5) |
| Maksimum, °C (°F) | 19,6 (67,3) |
20,7 (69,3) |
22,9 (73,2) |
26,7 (80,1) |
30,1 (86,2) |
32,9 (91,2) |
35,0 (95) |
34,4 (93,9) |
31,6 (88,9) |
27,8 (82) |
24,9 (76,8) |
21,1 (70) |
27,3 (81,1) |
| Prosek, °C (°F) | 16,6 (61,9) |
17,2 (63) |
19,0 (66,2) |
22,5 (72,5) |
25,8 (78,4) |
28,3 (82,9) |
30,1 (86,2) |
29,7 (85,5) |
27,8 (82) |
24,7 (76,5) |
22,0 (71,6) |
18,2 (64,8) |
23,49 (74,29) |
| Minimum, °C (°F) | 14,4 (57,9) |
14,7 (58,5) |
16,2 (61,2) |
19,4 (66,9) |
22,8 (73) |
25,3 (77,5) |
26,8 (80,2) |
26,6 (79,9) |
25,2 (77,4) |
22,6 (72,7) |
19,8 (67,6) |
16,1 (61) |
20,8 (69,4) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −0,1 (31,8) |
−0,2 (31,6) |
1,4 (34,5) |
4,7 (40,5) |
10,0 (50) |
15,6 (60,1) |
19,5 (67,1) |
18,9 (66) |
13,5 (56,3) |
10,2 (50,4) |
1,1 (34) |
1,8 (35,2) |
−0,2 (31,6) |
| Količina kiše, mm (in) | 93,8 (3,693) |
129,4 (5,094) |
157,8 (6,213) |
151,4 (5,961) |
245,2 (9,654) |
354,6 (13,961) |
214,2 (8,433) |
336,5 (13,248) |
336,8 (13,26) |
162,6 (6,402) |
89,3 (3,516) |
96,9 (3,815) |
2.368,5 (93,25) |
| Dani sa kišom (≥ 0.1 mm) | 13,1 | 11,1 | 13,0 | 13,4 | 13,3 | 14,5 | 10,8 | 13,5 | 13,3 | 12,3 | 12,0 | 12,6 | 152,9 |
| Relativna vlažnost, % | 77,2 | 77,8 | 76,1 | 74,9 | 74,7 | 75,3 | 70,2 | 72,1 | 73,9 | 74,4 | 75,0 | 75,9 | 74,8 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 76,1 | 79,3 | 95,1 | 96,9 | 113,6 | 114,8 | 176,9 | 182,8 | 151,7 | 114,7 | 93,3 | 78,6 | 1.373,8 |
| Izvor: Central Weather Bureau[14][15][16][17][18] | |||||||||||||
Istorija[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Područje današnjeg Tajpeja su u prošlosti naseljavala plemena Ketagalan. Han Kinezi su počeli da se doseljavaju 1709. Kao posledica Prvog kinesko-japanskog rata ceo Tajvan, pa i Tajpej, postali su japanska teritorija 1895.
Tajpej je proglašen za privremenu prestonicu Republike Kine 7. decembra 1949, pošto je rukovodstvo pokreta Kuomintang izbeglo iz kontinentalne Kine na ostrvo Tajvan.
Teritorija grada je 1990. podeljena na današnjih 12 distrikta.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Osnovne privredne grane u Tajpeju su u domenima elektornske industrije i turizma.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Javni gradski prevoz u Tajpeju čine podzemna železnica i autobusi, dok se međugradski javni prevoz odvija železnicom i avionom. Interalni sistem naplate je obezbeđen korišćenjem pametne kartice Easy Card koja može da se koristi za autobuse i železnicu. Međunarodni aerodrom se nalazi na području susednog grada Taojuena 40 kilimetara zapadno od Tajpeja.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Na užem području grada je 2015. godine živelo 2.704.810 stanovnika, dok je u metropolitenskom području bilo 7.047.559 stanovnika. Autohtone etničke grupe čine 0,5% stanovništva, a većinu čini stanovništvo iz kontinentalne Kine, Hoklo i Haka.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Hjuston, SAD (1961)
Lome, Togo (1966)
Manila, Filipini (1966)
Kotonu, Benin (1967)
Ho Ši Min, Vijetnam (1968)- Kezon Siti, Filipini (1968)
Seul, Južna Koreja (1968)- San Francisko, SAD (1970)
Santo Domingo, Dominikanska Republika (1970)- Gvam, SAD (1973)
- Klivlend, SAD (1975)
Tegusigalpa, Honduras (1975)- Indijanapolis, SAD (1978)
Džeda, Saudijska Arabija (1978)- Maršal, SAD (1978)
- Atlanta, SAD (1979)
- Los Anđeles, SAD (1979)
- Finiks, SAD (1979)
- Oklahoma Siti, SAD (1981)
Gould Koust, Australija (1982)
Johanezburg, Južna Afrika (1982)- Pretorija, Južna Afrika (1983)
Lilongve, Malavi (1984)
San Hose, Kostarika (1984)
Versaj, Francuska (1986)
Asunsion, Paragvaj (1987)
Panama, Panama (1989)
Managva, Nikaragva (1992)
San Salvador, Salvador (1993)
Varšava, Poljska (1995)
Ulan Ude, Rusija (1996)
Bandžul, Gambija (1997)
Bisao, Gvineja Bisao (1997)- Boston, SAD (1997)
Dakar, Senegal (1997)- Dalas, SAD (1997)
La Paz, Bolivija (1997)
Mbabane, Svazilend (1997)
San Nikolas de los Garza, Meksiko (1997)
Ulan Bator, Mongolija (1997)
Gvatemala, Gvatemala (1998)
Madžuro, Maršalska Ostrva (1998)
Monrovija, Liberija (1998)
Vilnjus, Litvanija (1998)
Riga, Letonija (2001)- Malabon, Filipini (2005)
Uagadugu, Burkina Faso (2008)
Penang, Malezija (2009)- , Tegu, Južna Koreja (2010)
Gradovi partneri[uredi | uredi izvor]
Prijateljski gradovi[uredi | uredi izvor]
- Pert, Australija (1999)
- Okrug Orindž, SAD (2000)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Ustav Republike Kine ne predviđa nijedan grad, uključujući Tajpej ili njenu prestonicu Nanjing pre 1949. godine, kao de jure glavni grad Republike Kine. Međutim, Tajpej je dekretom određen za zvanično sedište centralne vlade, čime je postao de fakto prestonica.[5][6][7] Uprkos tome što nema stvarnu kontrolu, Narodna Republika Kina smatra Tajpej glavnim gradom provincije Tajvan na koju polaže pravo.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Demographia World Urban Areas PDF” (PDF). Demographia. Arhivirano (PDF) iz originala 3. 5. 2018. g. Pristupljeno 2021-12-04.
- ^ 《中華民國統計資訊網》縣市重要統計指標查詢系統網 (na jeziku: kineski). Arhivirano iz originala 12. 6. 2016. g. Pristupljeno 13. 6. 2016.
- ^ „Demographia World Urban Areas PDF” (PDF). Demographia. april 2016. Arhivirano (PDF) iz originala 3. 5. 2018. g. Pristupljeno 6. 6. 2016.
- ^ "Taipei" Arhivirano 8 decembar 2017 na sajtu Wayback Machine. Random House Webster's Unabridged Dictionary.
- ^ Tseng Ying-yu, Sofia Wu (4. 12. 2013). „Taipei is Republic of China's capital, minister said”. Central News Agency. Arhivirano iz originala 20. 9. 2018. g. Pristupljeno 13. 10. 2021.
- ^ „Since the implementation of the Act Governing Principles for Editing Geographical Educational Texts (地理敎科書編審原則) in 1997, the guiding principle for all maps in geographical textbooks was that Taipei was to be marked as the capital with a label stating: "Location of the Central Government"”. 4. 12. 2013. Arhivirano iz originala 1. 11. 2019. g. Pristupljeno 1. 11. 2019.
- ^ a b „2020-2021 TAIWAN at a glance”. Ministry of Foreign Affairs, Republic of China (Taiwan). 2021. Arhivirano iz originala 17. 11. 2021. g. Pristupljeno 31. 12. 2021.
- ^ „Taiwan-U.S. Relations”. Taipei Economic and Cultural Representative Office in the United States. 4. 12. 2021. Arhivirano iz originala 25. 11. 2021. g. Pristupljeno 31. 12. 2021.
- ^ „Taipei City Government: Home – I. Geographic Overview”. Taipei City Government. 23. 10. 2006. Arhivirano iz originala 9. 12. 2013. g. Pristupljeno 4. 8. 2009.
- ^ a b 鄉鎮市區人口及按都會區統計. Taiwan Ministry of Interior. decembar 2015. Arhivirano iz originala 9. 12. 2013. g. Pristupljeno 11. 12. 2016.
- ^ „Demographical Overview”. Taipei City Government. 28. 7. 2009. Arhivirano iz originala 15. 7. 2010. g. Pristupljeno 11. 7. 2010.
- ^ „Premier agrees to suspend sales of state-owned prime city land”. Central News Agency. 2. 3. 2010. Arhivirano iz originala 16. 9. 2011. g. Pristupljeno 11. 7. 2010.
- ^ „Methods and Term Definitions”. Directorate General of Budget, Accounting and Statistics. Arhivirano iz originala 12. 12. 2018. g. Pristupljeno 4. 8. 2009.
- ^ „Monthly Mean”. Central Weather Bureau. Arhivirano iz originala 09. 12. 2022. g. Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ „氣象站各月份最高氣溫統計” (PDF) (na jeziku: kineski). Central Weather Bureau. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 10. 2022. g. Pristupljeno 5. 11. 2021.
- ^ „氣象站各月份最高氣溫統計(續)” (PDF) (na jeziku: kineski). Central Weather Bureau. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 10. 2022. g. Pristupljeno 5. 11. 2021.
- ^ „氣象站各月份最低氣溫統計” (PDF) (na jeziku: kineski). Central Weather Bureau. Pristupljeno 5. 11. 2021.
- ^ „氣象站各月份最低氣溫統計(續)” (PDF) (na jeziku: kineski). Central Weather Bureau. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 12. 2022. g. Pristupljeno 5. 11. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Li, Jie; Xingjian Liu; Jianzheng Liu; Weifeng Li (jun 2016). „City profile: Taipei”. Cities. 55: 1—8. doi:10.1016/j.cities.2016.03.007.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
