3. hercegovačka laka pješadijska brigada
| Kalinovačka brigada | |
|---|---|
 Grb Kalinovačke brigade | |
| Postojanje | 1992—1994. Mesto formiranja: Kalinovik |
| Formacija | brigada |
| Jačina | 750[1] prosečno: 750[1] |
| Deo | Vojska Republike Srpske |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Gojko Starčević (1992—93) |
| Komandant 2 | Dragan Lalović (1993—94) |
3. hercegovačka laka pešadijska brigada je bila jedna od brigada Hercegovačkog korpusa Vojske Republike Srpske. Brigada je zvanično osnovana u maju 1993. Jedinica je nastala objedinjavanjem dotadašnjih vojnih snaga na prostoru opštine Kalinovik: delovi samostalnog 7. mešovitog artiljerijskog puka, 1. kalinovačke brigade i Trnovskog bataljona. Najžešće borbe sa Armijom Republike Bosne i Hercegovine vodila je za prevoj Rogoj i opštinu Trnovo. U julu 1994. Kalinovačka brigada je pretpočinjena 1. gardijskoj motorizovanoj brigadi, od čega je formiran njen 3. bataljon. Sveukupno je tokom rata poginulo 208 boraca brigade.[2]
Organizacija i ratni put 1992-93.[uredi | uredi izvor]
Organizacija[uredi | uredi izvor]
U predratnoj opštini Kalinovik bio je smešten jedan poligon za obuku JNA sa pripadajućom komandom i ljudstvom za opsluživanje. Krajem 1991. jedan deo artiljerije JNA povučen je iz Hrvatske i smešten u Kalinovik. Izbijanjem rata u Bosni i Hercegovini u aprilu 1992. započeta je mobilizacija vojnih obaveznika opštine Kalinovik, tako da je prvo 22. maja osnovan 7. mešoviti artiljerijski puk pod komandom pukovnika Ratka Bundala, a 2. jula ustrojena je 1. kalinovačka laka pešadijska brigada pod komandom majora Gojka Starčevića. Konačno, dobrovoljno su mobilisani borci stariji od 55 godina, koji su osnovali seoske straže za odbranu važnijih objekata opštine, pod komandom Vlade Tepavčevića. Seoska straža je raspolagala sa 250 boraca. Tokom druge polovine 1992. uspostavljena je Taktička grupa ”Kalinovik” pod komandom pukovnika Ratka Bundala, u čiji su sastavi ušli 7. artiljerijski puk, 1. kalinovačka brigada, 2. hercegovačka brigada, Trnovski bataljon i manje jedinice iz opštine Trnovo. Taktička grupa, međutim, nikada nije zaživela i ubrzo je rasformirana. Kalinovačka laka pješadijska brigada je imala 6 pešadijskih četa, vod veze, vod vojne policije, izviđačko-diverzantski vod, inžinjerski vod i laki vod PVO.[3]
Ratni put 1992-93.[uredi | uredi izvor]
Kalinovik je na početku rata bio odsečen od Sarajevsko-romanijske oblasti, budući da je ARBiH zauzela opštinu Trnovo. Pukovnik Ratko Bundalo je, stoga, dogovorio napad na Trnovo zajedno sa snagama Sarajevsko-romanijskog korpusa. Već 2. juna su borci 1. kalinovačke brigade oslobodili Trnovo, ali su jedinice Sarajevsko-romanijskog korpusa ostale na svojim početnim položajima. Dva meseca nakon oslobađanja Trnova, kalinovačke snage doživele su svoj najveći poraz u ratu. Naime, ARBiH je 31. jula iznenadno napala 1. kalinovačku brigadu i u munjevitom napadu zauzela grad Trnovo i prevoj Rogoj, kao i 6 haubica 105 mm. U napadu je poginulo 30 boraca VRS i 39 srpskih civila, dok je 38 ranjeno a 26 zarobljeno. Kalinovačka brigada je 25. avgusta probala da zauzme prevoj Jakomišlje na pravcu Kalinovik - selo Ljuta, ali je zauzimanje propalo. U frontalnom napadu je poginulo 9 dobrovoljaca iz Srbije.[4]
Kalinovačke snage nisu odustale od zauzimanja Jakomišlja, te je u aprilu naredne godine zauzeto selo Lukavac kako bi bile ugrožene snage ARBiH na Jakomišlju. Već 2. maja ARBiH ponovo zauzima selo Lukavac i zajedno sa borcima sa Jakomišlja pokreće napad na Kalinovik. Sutradan, snage 1. kalinovačke brigade, međutim, pokreću protivnapad u kojem ponovo zauzimaju selo Lukavac i konačno zaposedaju prevoj Jakomišlje. U toku borbi su poginula 2 borca brigade a 3 ih je ranjeno. U znak sećanja na pobedu 3. maja, Kalinovačka brigada, koja je osnovana istog meseca, dobila je naziv 3. hercegovačka laka pešadijska brigada.[5]
Organizacija i ratni put 1993-94.[uredi | uredi izvor]
Organizacija[uredi | uredi izvor]
U maju 1993. uspostavljena je 3. hercegovačka laka pešadijska brigada, kojom su objedinjene sve borbene jedinice na teritoriji opštine Kalinovik. Komandu nad brigadom je preuzeo potpukovnik Dragan Lalović i imala je sledeći sastav[6]:
- Izviđački vod
- Vod vojne policije
- Vod veze
- Inžinjerski vod
- Pozadinska četa
- 1. laki pešadijski bataljon
- 2. laki pešadijski bataljon
- Mešoviti artiljerijski divizion (2 baterije Ha 155 mm i baterija Ha 105 mm)
- Laki artiljerijsko-raketni vod PVO
- Mešoviti artiljerijski protivoklopni divizion (baterija ZIS 76 mm, 2 topovske baterije T-12 i raketna baterija 9-P133)
U trenutku formiranja brigada je imala 750 boraca i oko 250 pripadnika seoskih straža. Takođe, pešadijski bataljon iz Gatačke brigade raspoređen je u zoni odgovornosti 3. hercegovačke brigade u selu Dobro Polje i na položajima na Golubovom brdu.
Ratni put 1993-94.[uredi | uredi izvor]
Upravo će položaje bataljona Gatačke brigade napasti snage ARBiH 9. juna 1993. nanevši im težak poraz. Bataljon je izgubio Dobro Polje i imao 7 poginulih boraca. Snage 3. hercegovačke brigade su bile potisnute sa Golubovog brda, ali je vod brigade severno od Regojeva sela, na čelu sa komandirom Nikom Regoje, odbio da se povuče i na svom pravcu zaustavio napad ARBiH. Neposredno nakon poraza, komanda 3. hercegovačke brigade zadejstvovala je rezervne snage brigade, pripadnike MUP-a Kalinovik i četu radne obaveze u napadu na ARBiH, kojim su vraćeni svi izgubljeni položaji. Brigada u ovoj bici nije imala poginulih boraca.[5]
Početkom velike operacije Glavnog štaba VRS Lukavac, brigada dobija zadatak da odsudno brani svoje položaje spram ARBiH. Međutim, budući da se napad drugih snaga VRS na prevoj Rogoj odužio, komanda Hercegovačkog korpusa zapoveda Kalinovčanima napad na najviši vrh prevoja Rogoj - Bandjerku. Brigada je u napad 7. jula uputila grupu od 50 boraca (vod vojne policije i izviđački vod) na čelu sa kapetanom fregate Ratkom Vučetićem. Napad je bio neuspešan, a kapetan Vučetić u podilaženju biva teško ranjen. U nastavku operacije Lukavac, nakon što su oslobođeni prevoj Rogoj i Hojte, snage 3. hercegovačke brigade zauzimaju sela Zelomići, Luko, Brda, Polje i Ljuta.[7]
Brigada je u julu mesecu 1994. pretpočinjena 1. gardijskoj motorizovanoj brigadi, kao njen 3. pešadijski bataljon.
Ratovanje van Kalinovika[uredi | uredi izvor]
Nakon formiranja 3. hercegovačke brigade, grupa od 70 boraca (vod vojne policije, izviđački vod, baterija haubica 155 mm i pozadinski vod) pod komandom Jovan Hercegovića učestvovala je u operaciji "Mač 93" odnosno pokušaju zauzimanja Goražda. U novembru i decembru 1993. grupa od 60 boraca pod komandom Dragana Lalovića borila se na Nišićkoj visoravni i napadala pravcem selo Nišići - Olovo (objekat Kremenjača), u sklopu operacije Drina. U martu 1994, u operaciji Zvezda, učestvovala je jedna baterija 155 mm 3. hercegovačke brigade.[7]
Ratni zločini na prostoru opštine Kalinovik[uredi | uredi izvor]
Pukovnik Ratko Bundalo, komandant 7. mešovitog artiljerijskog puka, 2011. godine drugostepenom presudom osuđen je na 22 godina zatvora za zločine protiv čovečnosti na prostoru opštine Kalinovik tokom 1992. i 1993. godine. Prema presudi suda, Ratko Bundalo je odgovoran za uspostavljanje i vođene zarobljeničkog logora ”Barutni magacin”, u kojem je bilo zatočeno više stotina bošnjačkih civila, od kojih su mnogi mučeni i zlostavljani, a 24 ih je spaljeno.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Hercegovački korpus 2017, str. 268.
- ^ Hercegovački korpus 2017, str. 342.
- ^ Hercegovački korpus 2017, str. 264.
- ^ Hercegovački korpus 2017, str. 271.
- ^ a b Hercegovački korpus 2017, str. 272.
- ^ Hercegovački korpus 2017, str. 266-267.
- ^ a b Hercegovački korpus 2017, str. 273.
- ^ „Ratko Bundalo”. Trial International. Arhivirano iz originala 1. 12. 2017. g. Pristupljeno 19. 11. 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Radni tim Nedeljko Popara ... (2017). Hercegovački korpus. Bileća: SPKD ”Prosvjeta”. ISBN 978-99938-90-45-4.
