Mađari u Srbiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mađari u Srbiji
Szerbiai Magyarok
Zastava Mađara u Srbiji
Ukupna populacija
184.442 (2022)
Regioni sa značajnom populacijom
Vojvodina
Jezici
srpski i mađarski
Religija
pretežno rimokatolička, protestantska manjina
Srodne etničke grupe
Mađari
Narodna nošnja Mađara u Zapadnoj Bačkoj (okolina Sombora)

Mađari su treća po veličini etnička grupa u Srbiji, posle Srba i Albanaca. Prema popisu iz 2022. godine, 184.442 Mađara živi u Srbiji, što je 2,77% populacije Srbije, od čega 182.321 živi u Vojvodini, što je 10,48% od ukupnog stanovništva ove pokrajine. Govore mađarskim jezikom i najveći deo je rimokatoličke veroispovesti. Mađarski je jedan od šest službenih jezika u Vojvodini.

Popisi Srbije[uredi | uredi izvor]

Mađari prema nacionalnoj pripadnosti, po popisima 1948—2022.

  • 1948: 433.701
  • 1953: 441.907
  • 1961: 449.587
  • 1971: 430.314
  • 1981: 390.468
  • 1991: 343.800
  • 2002: 293.299
  • 2011: 253.899[1]
  • 2022: 184.442[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Mađari naseljavaju Panonsku niziju krajem 9. veka, i oblasti preko Save i Dunava koje danas pripadaju Srbiji uključuju u sastav Ugarske. Posle otomanskog osvajanja severnih teritorija današnje Srbije i nakon niza izgubljenih ratova koji su kulminirali Mohačkom bitkom, bežeći pred Turcima, najveći deo mađarskog stanovništva je napustilo oblast.[3] Bitka kod Mohača je označila kraj kraljevine i Turci su zavladali jugozapadnim delovima Ugarske (Bačka i Banat) i Transilvanijom.

Mađari su ponovo počeli da naseljavaju područje današnje Vojvodine posle uspostave Habzburške vlasti krajem 17. i početkom 18. veka. Prema popisu iz 1880. Mađari su bili treća po veličini etnička grupa u regionu sa 22,6% (najviše je bilo Srba, 35,5% zatim Nemaca, 24,4%). Po narednom popisu iz 1890. Mađari su bili druga po veličini etnička grupa (24,4%) (Srba je bilo 34,4%, a Nemaca 24,2%). Procenat Mađara je porastao na 28,1% po popisu iz 1910, a od 1918. opada, da bi ih 2002. godine bilo 14,28%., a sami vrhunac opadanja pokazao se na zadnjem popisu 2011. godine, gde je Mađara bilo oko 13%.[1]

Nakon stvaranja Jugoslavije (1918), Mađari su stekli status nacionalne manjine. Ustavom Srbije od 9. aprila 1963. godine, mađarski narod je priznat kao jedan od sedam poimenično pomenutih manjinskih naroda u Srbiji (čl. 82),[4] a to rešenje je potom uneto i u novi Statut Vojvodine, koji je bio donet iste godine (čl. 32-37). Ustavnim zakonom Vojvodine, koji je usvojen 21. februara 1969. godine, mađarski jezik je priznat kao jedan od pet službenih jezika na području pokrajine (čl. 67),[5] a ista odredba je potvrđena i u svim kasnijim najvišim aktima Vojvodine (1974, 1991, 2008), uključujući i sadašnji Statut Vojvodine iz 2014. godine.[6]

U Novom Sadu je juna 2023. godine otvoren rekonstruisan Mađarski kulturni centar „Petefi Šandor”.[7]

Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]

Procenat Mađara u gradovima i opštinama u Vojvodini 2011.

Gotovo 99% Mađara u Srbiji živi u njenoj severnoj pokrajini Vojvodini, gde u osam opština čine apsolutnu ili relativnu većinu. Opštine sa apsolutnom mađarskom većinom su: Kanjiža (86,52%), Senta (80,51%), Ada (76,64%), Bačka Topola (58,94%), Mali Iđoš (55,92%) i Čoka (51,56%). Opštine sa relativnom mađarskom većinom su Bečej (48,83%) i Subotica (38,47%). Grad Subotica je obrazovni, kulturni i politički centar vojvođanskih Mađara.

Naselja u Srbiji sa mađarskom većinom[uredi | uredi izvor]

Etnički sastav AP Vojvodine prema popisu iz 2002. (po opštinama)
Etnički sastav AP Vojvodine prema popisu iz 2011. (po opštinama i gradovima)
Narodna nošnja Mađara iz Skorenovca

Spisak naselja u Srbiji sa apsolutnom ili relativnom mađarskom većinom (po popisu iz 2002).

Grad Subotica (mađ. Szabadka város)):

Opština Bačka Topola (mađ. Topolya község):

Opština Mali Iđoš (mađ. Kishegyes közság):

Opština Kanjiža (mađ. Magyarkanizsa község):

Opština Senta (mađ. Zenta község):

Opština Ada (mađ. Ada község):

Opština Bečej (mađ. Óbecse község):

Opština Čoka (mađ. Csóka község):

Opština Novi Kneževac (mađ. Törökkanizsa község):

Opština Kikinda (mađ. Nagykikinda község):

Opština Nova Crnja (mađ. Magyarcsernye község):

Opština Žitište (mađ. Begaszetgyörgy község):

Grad Zrenjanin (mađ. Nagybecskerek község):

Opština Sečanj (mađ. Torontálszecsány község):

Opština Kovačica (mađ. Antalfalva község):

Opština Plandište (mađ. Zichyfalva község):

Opština Vršac (mađ. Versec község):

Opština Bela Crkva (mađ. Fehértemplom község):

Opština Kovin (mađ. Kevevára község):

Opština Pančevo (mađ. Pancsova község):

Opština Irig (mađ. Ürög község):

Opština Odžaci (mađ. Hódság község):

Grad Sombor (mađ. Zombor város):

Opština Apatin (mađ. Apatin község):

Pored navedenih opština, Mađari čine značajnu manjinu i u opštinama Temerin (mađ. Temerin), Srbobran (mađ. Szenttamás), Novi Bečej (mađ. Törökbecse), Novi Sad (mađ. Újvidék) i Kula (mađ. Kúla).

  • Udeo Mađara u Vojvodini po naseljima 2002. godine
    Udeo Mađara u Vojvodini po naseljima 2002. godine
  • Postotak Mađara u Vojvodini prema popisu stanovništva iz 2011. godine po naseljima
    Postotak Mađara u Vojvodini prema popisu stanovništva iz 2011. godine po naseljima
  • Mađari u Vojvodini 2002. godine
    Mađari u Vojvodini 2002. godine
  • Mađarski jezik u Vojvodini 2002. godine
    Mađarski jezik u Vojvodini 2002. godine
  • Mađari u Vojvodini 2011. godine
    Mađari u Vojvodini 2011. godine
  • Mađarski jezik u Vojvodini 2011. godine
    Mađarski jezik u Vojvodini 2011. godine
  • Opštine i gradovi Vojvodine u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi
    Opštine i gradovi Vojvodine u kojima je mađarski jezik u službenoj upotrebi
  • Mađari u opštini Subotica, prema popisu iz 2002. godine
    Mađari u opštini Subotica, prema popisu iz 2002. godine

Političke organizacije[uredi | uredi izvor]

Zvanični predstavnik ispred vlasti preko kojeg manjine ostvaruju svoja kolektivna prava, zagarantovana Ustavom:

Najveće mađarske političke partije u Srbiji su:

Mađarska regionalna samouprava koju je predložio Savez vojvođanskih Mađara

Sve četiri stranke učestvuju u lokalnim vlastima u opštinama Vojvodine u kojima je mađarsko stanovništvo većinsko (pogledati članak: Mađarska regionalna samouprava). Savez vojvođanskih Mađara (SVM) učestvuje u vlasti Autonomne Pokrajine Vojvodine. Na parlamentarnim izborima 2007. SVM je dobio tri mandata u Narodnoj skupštini Republike Srbije. Nakom izbora 2008, izborna lista „Mađarska koalicija“ koju čine Savez vojvođanskih Mađara, Demokratska stranka vojvođanskih Mađara i Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara, dobila je 4 mandata u Skupštini Srbije.

Kultura i informisanje[uredi | uredi izvor]

Novine, časopisi i internet portali

  • Mađar So (Magyar Szó), su dnevne novine na mađarskom jeziku, koje izlaze u Subotici, Senti i Novom Sadu. Do 2006. sedište lista je bilo isključivo u Novom Sadu.
  • „Het Nap” (Hét nap), nedeljnik iz Subotice
  • „Čaladi ker” (Családi kör), nedeljnik iz Novog Sada
  • „Hid” (Híd), književni časopis iz Novog Sada
  • „Izenet” (Üzenet), književni časopis iz Subotice
  • Symposion, književni časopis iz Novog Sada
  • EX-Symposion, književni časopis iz Vesprema, osnovan od strane pisaca koji su početkom devedesetih godina emigrirali iz Vojvodine u Mađarsku, objavljuje pisce iz Vojvodine
  • „Orbis” (Orbis), dvojezični književni časopis iz Kanjiže
  • „Šikolj” (Sikoly), književni časopis iz Mužlje
  • „Vajdašag Ma” (Vajdaság Ma), informativni internet portal
  • „Vajdašag Portal” (Vajdaság Portál), informativni internet portal
  • zEtna (zEtna), književni internet portal
  • „Arača” (Aracs), časopis za pitanja iz društvenog javnog života, izlazi u Subotici

Kulturni centri

  • Mađarski kulturni centar "Nepker" u Subotici[9]
  • Mađarski kulturni centar "Petefi Šandor" u Novom Sadu[10]
  • Mađarski kulturni centar "Kolegijum hungarikum" u Beogradu[11]

Poznate ličnosti mađarskog porekla[uredi | uredi izvor]

Monika Seleš (1995)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia” (PDF). Statistical Office of the Republic of Seriba. Pristupljeno 8. 3. 2013. 
  2. ^ Srbija, Euronews (2023-04-28). „Konačni rezultati popisa prema nacionalnoj pripadnosti: Mađari najbrojnija manjina, Jugoslovena više od 27.000”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-06-23. 
  3. ^ Géza Pálffy: The Kingdom of hungary and the habsburg Monarchy in the Sixteenth century. Center for Hungarian Studies and Publications, Boulder, distributed by Columbia University Press, New York, 2009. (East European Monographs No. DCCXXXV; CHSP Hungarian Studies Series No. 18)
  4. ^ Službeni glasnik (1963): Ustav Socijalističke Republike Srbije
  5. ^ Ustavni zakon Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine (1969)
  6. ^ Statut Autonomne pokrajine Vojvodine (2014)
  7. ^ „Milan Đurić prisustvovao otvaranju rekonstruisanog Mađarskog kulturnog centra”. Dnevnik (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 25. 06. 2023. g. Pristupljeno 2023-06-25. 
  8. ^ Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina – tekst zakona
  9. ^ http://www.mnt.org.rs/sr-latn/nepkor-magyar-muveledosi-kozpont-0[mrtva veza]
  10. ^ „Petőfi Sándor Magyar Művelődési Központ | Magyar Nemzeti Tanács Hivatalos Honlapja”. Arhivirano iz originala 19. 01. 2019. g. Pristupljeno 19. 01. 2019. 
  11. ^ ​Iznenađena sam lepotama Srbije („Politika”, 9. januar 2019)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мађари_у_Србији&oldid=27684224”