Pavle Bakić

Pavle Bakić
pečat Pavla Bakića
Lični podaci
Datum smrti	20. septembar 1537.
Mesto smrti	Đakovo, Kraljevina Ugarska
Porodica
Supružnik	Teodora
Potomstvo	Margarita, Angelina
srpski despot
Period	1537
Prethodnik	Stefan Berislavić

Pavle Bakić (nepoznato — Gorjani, 1537) bio je poslednji srpski despot i najpoznatiji predstavnik vlasteoske porodice Bakića. Prvobitno je bio feudalni gospodar (timarnik) na područjima pod turskom vlašću u Šumadiji, a potom je prešao u Ugarsku, gde je postao jedan od najistaknutijih srpskih prvaka. Za zasluge stečene u borbi protiv Turaka, kralj Ferdinand I ga je 20. septembra 1537. godine postavio za srpskog despota. Poginuo je nedugo potom, 9. oktobra iste godine, u bici kod Gorjana, u tadašnjoj Vukovskoj županiji. Bio je poslednji nosilac srpskog despotskog dostojanstva.

Biografija

Krajem 15. i početkom 16. veka, bio je gospodar prostranih imanja oko Venčaca u Šumadiji, zvanih „Bakićeva zemlja“, kao i svoje utvrđenje zvano Bakićevi dvori. Uživao je veliki ugled kod Turaka, tako da je posedovao sopstveni timar (feudalno dobro), a dobio je i pravo da od naroda prikuplja porez (harač), a njegova porodica se prva uključila u turski feudalizam. U centralnom delu Smederevskog sandžaka upravljao je knežinom koja je, po ugarskim izvorima, bila prilično prostrana i obuhvatala je oko pedeset sela, tako da se čitava oblast zvala Bakićevo polje.

Pavle je kao spahija hrišćanin zadobio veliko poverenje ne samo kod smederevskog sandžak bega Ferhat-paše, u čijem je sandžaku držao knežinu, nego i kod Porte, pa i samog sultana. Međutim, 1524. godine, Ferhat-paša je zbog velikog globljenja na sultanovu zapovest pogubljen, a njegov štićenik Pavle Bakić pao je u nemilost. Veliki vezir Ibrahim-paša optužio je Pavla da je zadržao za sebe neki novac i srebro koje je posle pogubljenja Ferhat-paše trebalo konfiskovati u korist carske blagajne. Pored toga, Bakić je posle smrti svog prijatelja i zaštitnika, sandžakbega smederevskog, podsticao pojedine janičare na pobunu zbog čega je od strane velikog vezira bio optužen za izdaju.

U dogovoru sa zapovednikom ugarske vojske Pavlom Tomorijem i kraljem Lajošem II prešao je u decembru 1525. reku Savu sa svojom porodicom, petoro braće, pedeset konjanika i dosta Srba na ugarsku stranu i u zamenu za napuštena dobra u Srbiji dobio grad Lak i druge posede. Sa svojim četama učestvovao je u bici na Mohačkom polju 1526.

U borbi za ugarski presto između nadvojvode Ferdinanda Habzburškog i erdeljskog vojvode Jovana Zapolje bio je na strani vojvode Zapolje. Posle Zapoljinog poraza kod Tokaja 1527, prešao je Ferdinandu i ostao mu veran do smrti.

Ferdinand I je 1528. potvrdio Bakiću i braći sve posede i imenovao ga vrhovnim kapetanom srpskih pešadijskih, konjičkih i šajkaških četa. Pri odbrani Beča (1529) Bakić se istakao sa svojom konjicom. Poveljom od 1534, Ferdinand je njemu i braći potvrdio sve posede što su ih dotad imali (Lak, Đer, Sombatej, Hedervar i sva imanja koja su tim gradovima pripadala).

Poveljom od 20. septembra 1537. godine, kralj Ferdinand ga je imenovao despotom i pozvao Srbe da se okupe oko Bakića, kao srpskog despota. Pokušaj kralja Ferdinanda da uz pomoć srpskog despota Pavla zaustavi tursko napredovanje prema Slavoniji nije urodio plodom. Ne mogavši da od Turaka povrati Osijek, Pavle se odstupao prema Đakovu, ali je poginuo 9. oktobra 1537. godine u bici kod Gorjana. Turci su njegovu glavu poslali sultanu u Carigrad.

Porodica

Ostaci transilvanske tvrđave Kolc (rum. Colț), koju je držao Pavlov zet Jovan Kendefi (mađ. János Kendeffy, rum. Ioan Cândea)

Pavle Bakić je u braku sa suprugom Teodorom imao nekoliko dece, ali nadživele su ga samo ćerke. Jedna od njih, po imenu Margarita, bila je udata za transilvanskog plemića Jovana Kendefija (um. oko 1553/4), koji je bio sin Nikole Kendefija (um. oko 1532/7) i Milice Belmužević (um. nakon 1562), koja je bila ćerka srpskog vojvode Miloša Belmuževića (um. 1500). Nakon smrti prvog muža, sa kojim je imala ćerku Anu, Margarita Bakić se 1555. godine preudala za Tomu Olaha, koji je bio sinovac ostrogonskog nadbiskupa Nikole Olaha.

Vidi još

• Dvorine
• Bakići (plemićka porodica)
• Bakićevi dvori

Literatura

• Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Vasić, Milan (1957). „O knežinama Bakića pod turskom vlašću”. Godišnjak Istoriskog društva Bosne i Hercegovine. 9: 221—239. 
• Ivić, Aleksa (1928) [1919]. Rodoslovne tablice srpskih dinastija i vlastele (3. dop. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 
• Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska. 
• Krstić, Aleksandar; Magina, Adrian (2021). „The Belmužević Family: The Fate of a Noble Family in South-East Europe During the Turbulent Period of the Ottoman Conquest (the 15th and First Half of the 16th Centuries)”. Revue des études sud-est européennes. 59: 105—123. 
• Lemajić, Nenad (1995). Bakići, porodica poslednjeg srpskog despota. Novi Sad: Filozofski fakultet. 
• Lemajić, Nenad (2005). „Donacione povelje porodice Bakić” (PDF). Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 16: 153—169. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 03. 2012. g. Pristupljeno 20. 12. 2022. 
• Lemajić, Nenad (2014). „Rani kontakti Srba i Habzburgovaca (do Mohačke bitke)”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 25: 73—87. 
• Lemajić, Nenad (2020). „The Bakićes as an example of the social rise of vlach families in the early Ottoman period”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 31: 93—111. 
• Popović, Dušan J. (1957). Srbi u Vojvodini. Knj. 1: Od najstarijih vremena do Karlovačkog mira 1699. Novi Sad: Matica srpska. 
• Ćirković, Sima (1982). „Poslednji despoti”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 479—490. 
• Šuletić, Nebojša (2008). „Bakić, Pavle”. Enciklopedija srpskog naroda. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 61. 

Spoljašnje veze

• Pronađena peć iz 15. veka („Politika“, 23. jun 2011)
• Otkrivena srednjovekovna crkva na Venčacu
• Venčac - prilozi za stariju istoriju
• Šumadinac Pavle Bakić, poslednji despot srpski. ("Politika", 1-4. maj 1937)