Los Anđeles

Uredi veze
Koordinate: 34° 03′ 08″ S; 118° 14′ 34″ Z / 34.052222° S; 118.242778° Z / 34.052222; -118.242778
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Los Anđeles (višeznačna odrednica).
Los Anđeles
engl. Los Angeles
Kolažni prikaz gradskih znamenitosti
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Sjedinjene Američke Države
Federalna jedinica Kalifornija
OkrugLos Anđeles
Osnovan4. septembar 1781.[1]
Status grada4. april 1850.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2020.3.898.747 [2][3][4]
 — gustina3.020,88 st./km2
Aglomeracija (2020.)13.200.998
Geografske karakteristike
Koordinate34° 03′ 08″ S; 118° 14′ 34″ Z / 34.052222° S; 118.242778° Z / 34.052222; -118.242778
Vremenska zonaUTC-8, leti UTC-7
Aps. visina93[5] m
Površina1.290,6 km2
Los Anđeles na karti SAD
Los Anđeles
Los Anđeles
Los Anđeles na karti SAD
Ostali podaci
GradonačelnikErik Garseti
Pozivni broj213, 310/424, 323, 661, 747/818
ZIP kod90001–90068, 90070–90084, 90086–90089, 90091, 90093–90097, 90099, 90101–90103, 90174, 90185, 90189, 91040–91043, 91303–91308, 91342–91349, 91352–91353, 91356–91357, 91364–91367, 91401–91499, 91601–91609
FIPS kod06-44000
Veb-sajt
http://www.lacity.org/index.htm

Los Anđeles (engl. Los Angeles, šp. Los Ángeles, LA) grad je i luka u američkoj saveznoj državi Kalifornija. Smješten je uz obalu Tihog okeana. Po popisu stanovništva iz 2010. u njemu je živelo 3.792.621 stanovnika,[6][7] što ga čini najvećim gradom u Kaliforniji i nakon Njujorka drugim najnaseljenijim gradom u SAD. Osnovali su ga Meksikanci 1781. Do 1846. bio u sastavu Meksika. Puno originalno ime grada na španskom glasi: Pueblo de Nuestra Señora la Reina de Los Ángeles del Río de Porciuncula (Grad naše Bogorodice kraljice Anđela sa reke Porsiunkula).

Los Anđeles je i sedište okruga Los Anđeles, koji je 2005. imao populaciju od 10.226.506, što ga čini najnaseljenijim okrugom u SAD, a celo metropolitansko područje grada iste je godine imalo 17.545.623 stanovnika, čime je jedno od najvećih metropolitanskih područja na svetu.[8] Univerzitetski je centar, a u gradu se nalazi i veliki filmski studio (Holivud), i muzej filma. Takođe je i turističko središte. Razvijene su naftna, hemijska, avionska, filmska, aluminijumska, drvna i prehrambena industrija.

Los Anđeles je poznat kao jedan od najvažnijih svetskih ekonomskih, kulturalnih i zabavnih centara. U gradu se nalaze brojni univerziteti, naučne institucije, pozorišta i muzeji. Los Anđeles je središte filmske i televizijske industrije koja je smeštena u njegovom predgrađu, Holivudu, a uz to je i važno središte muzičke scene, kao i industrije aviona i svemirskih letelica. Grad je, osim toga, dvaput bio i domaćin Olimpijskih igara koje su se u njemu održavale 1932. i 1984. godine.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ulica Flower Street u središtu Los Anđelesa

Los Anđeles je osnovao španski guverner Kalifornije Felipe de Neve kao naselje na području Tongva Indijanaca 4. septembra 1781. godine zajedno s 44 doseljenika kao „Grad naše gospe kraljice anđela“ (šp. El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Angeles del Río de Porciúncula). U to vreme ovo područje je uglavnom služilo za bavljenje stočarstvom.[9][10]

Godine 1835, Los Anđeles je postao grad, a istovremeno i glavni grad najsevernije meksičke regije Alta Kalifornija. Do sledeće godine broj stanovnika je porastao na 2.228, ali se od tada na neko vreme ponovno smanjio. Do sredine 19. veka, Los Anđeles je bio meksičko naselje koje se uglavnom sastojalo od američkih doseljenika, siromašnih kineskih radnika i malog broja dobrostojećih meksičkih zemljoposednika. Tokom Američko-meksičkog rata između 1846. i 1848, američki vojnici su okupirali Alta Kaliforniju i Los Anđeles te ih pripojili SAD.

Dana 4. aprila 1850. naselje je u okviru osnivanja savezne države Kalifornije dobilo pravo da postane grad, a tada je imalo samo 1.610 stanovnika. Veliki rast grada počeo je nakon što je 1876. spojen na železničku prugu Union Pacifik Rejlroud, a zatim i gradnjom železničke pruge prema Santa Feu 1885. godine, te vađenjem uglja i nafte početkom devedesetih godina 19. veka. Grad je tada bio i sinonim za dobro zdravlje, čistu okolinu, veliku osunčanost i plantaže limuna.

Veliku broj migranata činili su doseljenici iz saveznih država Srednjega zapada poput Ajove i Indijane, koji su kao nova politička vladarska klasa nadmašili meksičku elitu. Nekadašnje velike farme zamenjene su parcelama i broj stanovništva je rastao te je grad 1900. već imao 100.000 stanovnika, a u sledećih deset godina broj stanovnika se utrostručio. Između 1899. i 1914. izgrađena je velika luka, a budući da zalihe vode više nisu bile dovoljne, 1913. godine je u severnom delu grada izgrađen akvedukt.

Nakon osnivanja brojnih okolnih naselja, gradsko područje Los Anđelesa obuhvatilo je i okolne gradove kao što su Vilmington, San Pedro, Holivud, Savtele, Hjud Park, Igl Rok, Venis, Vots, Barns siti i Tudžunga. Santa Monika, Beverli Hils i San Fernando, koji se smatraju ekonomskim i kulturnim delovima Los Anđelesa, uspeli su da u administrativnom smislu do danas da održe samostalnost.

Godine 1932, u Los Anđelesu su po prvi put održane Olimpijske igre, a brzonapredujuća filmska industrija mamila je brojne novopridošlice u grad. Ipak pravi bum se dogodio posle Drugog svetskog rata kada su se u gradu smestili pogoni za proizvodnju aviona i svemirskih letelica.

Godine 1960, izgrađen je prvi visoki oblakoder u kojem su se nalazile kancelarije. U avgustu 1965. došlo je do velikih nereda u kojima su poginule 34 osobe. Godine 1984, u gradu su po drugi put održane Olimpijske igre.

U aprilu 1992. došlo do velikih nemira koji su predstavljali jednu od najvećih pobuna u istoriji SAD, a izazvani su nakon što su oslobođena četiri policajca bele boje kože, koji su zlostavljali crnca Rodnija Kinga, a u tim neredima poginulo je 58 ljudi. Krajem novembra i početkom oktobra 1993. u gradskom području su izbili veliki požari i uništili jedan deo grada dok je u januaru 1994. godine grad pogodio potres jačine 6,7 prema Rihterovoj skali, pri čemu je poginulo 57 ljudi, a oštećeno je ili uništeno nekoliko hiljada zgrada i brojne ulice.

Sa završetkom Hladnog rata teško je pogođena jedna od važnih privrednih grana grada, industrija aviona i svemirskih letelica. Nezaposlenost, rastući kriminal i rasistički ispadi samo su neki od problema s kojima se danas bori Los Anđeles.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Basen Los Anđelesa.

Los Anđeles je veoma veliki grad, a obodi grada su vrlo udaljeni od centra i idu od plaža do planina. Grad je nepravilnog oblika i zauzima površinu od oko 1.302 km², od toga 1.214 km² kopna i 88 km² vodene površine. Grad se prostire dužinom od 71 km i širinom od 47 km. Obim grada je 550 km.[11]

Los Anđeles je i ravan i brdovit. Planine Santa Monika se protežu kroz grad, deleći ga u dolinu San Fernando na severu i basen Los Anđelesa na jugu. Najviša tačka grada je Maunt Lukens sa visinom od 1.547 m[12] koji se nalazi u severoistočnom delu doline San Fernando. Istočni kraj planine Santa Monika se proteže od centra Los Anđelesa do Tihog okeana. Drugi brdoviti krajevi Los Anđelesa su oblast Maunt Vašington severno od centra, istočni delovi kao što su Bojl Hajts, Krenšo oko Boldvin Hilsa i okrug San Pedro.

Reka Los Anđeles protiče kroz grad dužinom od 77 km. Reka je uglavnom sezonskog tipa i ona je glavni odvodni kanal u gradu. Reku je ispravio i dno betonirao Inžinjerijski korpus Armije SAD da bi funkcionisala kao kanal za kontrolu poplava.[13] Reka izvire u okrugu Kanoga Park, teče na istok od doline San Fernando duž severne ivice planine Santa Monika, skreće na jug kroz centar grada i uliva se u Tihi okean u luci Long Biča. Manja reka Balona Krik se uliva u zaliv Santa Monika u Plaji del Rej.

Los Anđeles se pomera oko 6,3 mm na istok svake godine.[14]

Topografija[uredi | uredi izvor]

Los Anđeles je nepravilnog oblika, i pokriva ukupnu površinu od 1291 km, koja obuhvata 1214 km² kopna, i 88 km² vodene površine. Grad se prostire 71 km po dužini, i 47 km po širini. Obim grada je 550 km. To je jedini veliki grad u Sjedinjenim Državama prepolovljen planinskim vencem.[15][16]

Los Anđeles je ujedno i ravan i brdovit. Najviša tačka grada nalazi se na nadmorskoj visini od 1547 m, i to je Mount Lukens, koji se nalazi severoistočno od doline San Fernando. Brdoviti delovi Los Anđelesa uključuju planine Santa Monika, koje se protežu od centra grada (Downtown) pa do obale Pacifika, zatim planina Washington severno od centra grada, a takođe i istočne delove kao što su brda Baldwin i okrug San Pedra.

Reka Los Anđeles, koja je ujedno i najveća reka, osnovni je drenažni kanal. Reka počinje u okrugu parka Canoga i teče istočno od doline San Fernando, duž severne ivice planina Santa Monika, zatim na jug kroz centar grada, dalje kroz obližnji Vernon, do ušća na obali Pacifika.[13]

Klima[uredi | uredi izvor]

Makarturov park

Los Anđeles ima Suptropsku-Mediteransku klimu (Kepenova klasifikacija klimata Csb na obali, Csa ostrvu), i prima tek dovoljnu godišnju količinu padavina da se izbjegne bilo Kepenovu BSh ili BSk (polupustinjsku klima) klasifikaciju. Los Anđeles ima obilje sunčanih data tokom cele godine, sa samo 35 dana godišnje sa merljivom precipitacijom.[17]

Temperature na obalskom slivu premašuju 32 °C tokom desetak dana godišnje, od jednog dana mesečno u aprilu, maju, junu i novembru, do tri dana mesečno u julu, avgustu, oktobru i pet dana u septembru.[17] Temperature u San Fernando i San Gabriel dolinama su znatno više. Temperature znatno variraju tokom dana; na ostrvskim oblastima razlika između prosečne dnevne niske i prosečne dnevne visoke temperature je preko 16 °C.[18] Prosečna godišnja temperatura mora je 17 °C, od 14 °C u januaru do 20 °C u avgustu.[19] Grad ima više od 3.000 sunčanih sati godišnje, od prosečno 7 sunčanih sati u decembru, do prosečno 12 u julu.[20]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Holivud znak

Prema popisu stanovništva iz 2010. u gradu je živelo 3.792.621 stanovnika, što je 97.801 (2,6%) stanovnika više nego 2000. godine.

Sastav stanovništva – Los Anđeles
2010.[6]2000.[6]
Ukupno3 792 621 (100,0%)3 694 820 (100,0%)
Hispanoamerikanci1 838 822 (48,48%)1 719 073 (46,53%)
Belci1 086 908 (28,66%)1 099 188 (29,75%)
Azijati426 959 (11,26%)369 254 (9,994%)
Afroamerikanci365 118 (9,627%)415 195 (11,24%)
Ostali74 814 (1,973%)92 110 (2,493%)

    Privreda[uredi | uredi izvor]

    Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

    Panorame[uredi | uredi izvor]

    Panorama Los Anđelesa
    Panorama od planina do okeana u Los Anđelesu

    Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

    Stejpls centar

    Vidi još[uredi | uredi izvor]

    Reference[uredi | uredi izvor]

    1. ^ Barrows 1899, str. 151ff
    2. ^ „Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places of 50,000 or More, Ranked by July 1, 2013 Population: April 1, 2010 to July 1, 2013 - United States -- Places of 50,000+ Population”. United States Census Bureau. Pristupljeno 29. 8. 2014. 
    3. ^ „Urban Areas”. United States Census Bureau. Arhivirano iz originala 16. 5. 2012. g. Pristupljeno 29. 8. 2014. 
    4. ^ „Annual Estimates of the Resident Population: April 1, 2010 to July 1, 2013 - United States -- Combined Statistical Area; and for Puerto Rico”. Census Bureau. Pristupljeno 29. 8. 2014. 
    5. ^ „Elevations and Distances”. US Geological Survey. 29. 4. 2005. Arhivirano iz originala 09. 11. 2013. g. Pristupljeno 10. 2. 2015. 
    6. ^ a b v „California Trend Report 2: State and Complete Places”. Arhivirano iz originala 24. 12. 2012. g. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
    7. ^ „U.S. Census Bureau Releases Data on Population Distribution and Change in the U.S. Based on Analysis of 2010 Census Results”. United States Census Bureau. 24. 3. 2010. Arhivirano iz originala 16. 10. 2011. g. Pristupljeno 28. 9. 2011. 
    8. ^ „Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas”. United States Census Bureau. 1. 7. 2012. Pristupljeno 7. 1. 2015. 
    9. '^ Bright, William (1998). Fifteen Hundred California Place Names. University of California Press. str. 86. ISBN 9780520212718. LCCN 97043147. „Founded on the site of a Gabrielino Indian village called Yang-na, or more accurately iyáangẚ, 'poison-oak place.” 
    10. '^ Sullivan, Ron (7. 12. 2002). „Roots of native names”. San Francisco Chronicle. Pristupljeno 7. 1. 2015. „Los Angeles itself was built over a Gabrielino village called Yangna or iyaanga', 'poison oak place.” 
    11. ^ Abu-Lughod 1999, str. 66
    12. ^ „Mount Lukens – Sierra Club – Hundred Peak Section”. Sierra Club Angeles Chapter. Pristupljeno 3. 10. 2011. 
    13. ^ a b Gumprecht 2001, str. 173
    14. ^ „Frey crafts a new view of modern-day Los Angeles”. Today.com. 12. 5. 2008. Pristupljeno 27. 11. 2013. 
    15. ^ „Elevations of the 50 Largest Cities (by population, 1980 Census)”. United States Geological Survey. Arhivirano iz originala 15. 10. 2011. g. Pristupljeno 3. 11. 2011. 
    16. ^ „Mount Lukens Guide”. Sierra Club Angeles Chapter. Pristupljeno 3. 10. 2011. 
    17. ^ a b „Historical Weather for Los Angeles, California, United States of America”. Weatherbase.com. Pristupljeno 15. 12. 2011. 
    18. ^ a b „Climatography of the United States No. 20 (1971–2000)” (PDF). National Oceanic and Atmospheric Administration. 2004. Arhivirano iz originala (PDF) 2. 9. 2013. g. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
    19. ^ „Pacific Ocean Temperatures on California Coast”. beachcalifornia.com. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
    20. ^ „Los Angeles Climate Guide”. weather2travel.com. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
    21. ^ a b „NowData – NOAA Online Weather Data”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 7. 6. 2013. 
    22. ^ „Station Name: CA LOS ANGELES DWTN USC CAMPUS”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Arhivirano iz originala 25. 05. 2017. g. Pristupljeno 9. 5. 2014. 
    23. ^ „LOS ANGELES/WBO CA Climate Normals”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
    24. ^ „Station Name: CA LOS ANGELES INTL AP”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Arhivirano iz originala 25. 05. 2017. g. Pristupljeno 9. 5. 2014. 
    25. ^ „WMO Climate Normals for LOS ANGELES/INTL, CA 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 17. 4. 2014. 

    Literatura[uredi | uredi izvor]

    Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

    Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лос_Анђелес&oldid=27548579”