Pređi na sadržaj

Vladimir Bakarić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
vladimir bakarić
Vladimir Bakarić
Lični podaci
Datum rođenja(1912-03-08)8. mart 1912.
Mesto rođenjaVelika Gorica, Austrougarska
Datum smrti16. januar 1983.(1983-01-16) (70 god.)
Mesto smrtiZagreb, SR Hrvatska,
SFR Jugoslavija
Profesijadruštveno-politički radnik
Porodica
SupružnikMarija Šoljan-Bakarić
Delovanje
Član KPJ od1933.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
1941 — 1945.
Čingeneral-potpukovnik u rezervi
Predsednik CK SK Hrvatske
Period1944 — 1969.
PrethodnikAndrija Hebrang
NaslednikSavka Dabčević Kučar
Predsednik Vlade
Narodne Republike Hrvatske
Period1945 — 1953.
Prethodnikfunkcija ustanovljena
NaslednikJakov Blažević
Predsednik Narodnog sabora
Narodne Republike Hrvatske
Period1953 — 1963.
PrethodnikZlatan Sremec
NaslednikIvan Stevo Krajačić
Heroj
Narodni heroj od23. jula 1952.
Odlikovanja
Orden jugoslovenske velike zvezde Orden narodnog heroja Orden junaka socijalističkog rada
Orden narodnog oslobođenja Orden jugoslovenske zvezde s lentom Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem
Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Vladimir Bakarić (Velika Gorica, 8. mart 1912 — Zagreb, 16. januar 1983) bio je pravnik, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Hrvatske, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Tokom srudija prava u Zagrebu, prikljčuo se omladinskoj komunističkoj organizaciji, a 1933. postao član tada ilegalne Komunističke partije (KPJ) i Saveza komunističke omladine (SKOJ). Od 1935. bio je sekretar organizacije SKOJ na Sveučilištu u Zagrebu i član Centralnog komiteta SKOJ. Politički je delovao u Zagrebu, a zbog revolucionarnog rada je tokom 1935. i 1936. bio hapšen. Pokretao je u uređivao više partijskih listova i časopisa. Član Centralnog komiteta KP Hrvatske bio je od 1940. godine.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. delovao je najpre u Zagrebu, krajem iste godine prešao je na oslobođenu teritoriju Like, gde je preuzeo dužnost političkog komesara Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske. Biran je za većnika AVNO Jugoslavije, a 1943. bio je i jedan od organizatora ZAVNO Hrvatske. Decembra 1943. potao je član Nacionalnog komiteta oslobođenja (NKOJ) i zamenik poverenika za inostrane poslove, nakon čega je učestvovao u borbi za međunarodno priznanje Nove Jugoslavije. Oktobra 1944. preuzeo je dužnost sekrerata CK KP Hrvatske, koju je obavljao do marta 1969. godine.

Aprila 1945. postao je predsednik Vlade Federalne Hrvatske i ovu dužnost je obavljao u narednih nekoliko mandata do decembra 1953. godine. Potom je od 1953. do 1963. bio predsednik Narodnog sabora NR Hrvatske. Uporedo je od 1945. do 1953. bio član Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ, a od 1949. do 1960. predsednik Narodnog fronta, odnosno Socijalističkog saveza Hrvatske. Od 1948. biran je za člana Centralnog komiteta KP Jugoslavije, a od 1952. Izvršnog komiteta CK SKJ, odnosno Predsedništva CK SKJ. Od 1974. bio je član Predsedništva SFRJ i u dva jednogodišnja mandata njegov potpredsednik. Napisao je više teorijskih i publicističkih radova o ekonomskim i društvenim problemima u SFRJ. Imao je čin general-potpukovnika u rezervi.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih odlikovanja, među kojima su Orden narodnog heroja i Orden junaka socijalističkog rada.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 8. marta 1912. u Velikoj Gorici, kod Zagreba. Bio je najstarije dete u porodici Stjepana Bakarića, sudije Kraljevskog kotarskog suda i njegove supruge Zore, rođene Tomac, koji su još imali ćerku Štefaniju i sina Zvonka. Njegov deda bio je porekolom iz Hercegovine, ali je dolaskom u Liku uzeo prezime Bakarić, koje je nosila njegova prva supruga, rodom iz stare ličke porodice. Godine 1918. Stjepan Bakarić je premešten u Gospić, gde je njegov sin pošao u osnovnu školu i završio prva tri razreda. Četvrti razred pohađao je u selu Novo Čiče, kod Velike Gorice, gde mu je učiteljica bila Danica Tomac, sestra njegove majke. Potom se vratio u Gospić, gde je juna 1922. završio Nižu pučku školu. Iste godine, njegov otac postavljen je za predsednika Kraljevskog sudbenog stola u Ogulinu, a oktobra 1927. osudio je na sedam meseci zatvora Josipa Broza, zbog sindikalnog organizovanja u Kraljevici.[1]

Septembra 1922. Vladimir je započeo školovanje u realnoj gimnaziji u Ogulinu, u kojoj je završio sedam razreda. Pošto je 1929. ukinuta ogulinska gimnazija, osmi razred je završio u Prvoj realnoj gimnaziji u Zagrebu, u kojoj je i položio maturu. Iako je u mladosti želeo da bude inženjer, nakon mature je upisao Pravni fakultet u Zagrebu. Tokom studija, odlazio je u Sociološki klub, gde su održavana predavanja o različitim društvenim problemima, a pretežno o marksizmu i marksističkim temama. Ovde se zainteresovao za marksizam, pa je počeo čitati marksističku literaturu, kao i dela Karla Marksa, Vladimira Iliča Lenjina i dr. Na prvoj godini sudija razboleo se od tuberkuloze, pa je povremeno do 1934. odlazio na lečenje u Topolšicu. Uprkos bolesti, diplomirao je 30. oktobra 1935. godine, a dve godine kasnije je 30. oktobra 1937. i doktorirao pravo.[1]

Revolucionarni rad[uredi | uredi izvor]

Pored Sociološkog kluba, na Pravnom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, postojala je komunistička studentska organizacija (Kostuor), koja je radila na okupljanju studenata levičara i njihovom povezivanju sa tada ilegalnom Komunističkom partijom Jugoslavije (KPJ). Od 1932. Bakarić je pripadao Kostouru, koji je naredne godine transformisan u organizaciju Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Iste godine svi članovi ove organizacije, uključujući i Bakarića, primljeni su u članstvo Komunističke partije. Sredinom 1930-ih došlo je do oživavanja delatnosti SKOJ i KPJ na zagrebačkom sveučilištu, pa je studentski revolucionarni pokret postao sve masovniji. Godine 1935. Bakarić je postao sekretar sveučilišne organizacije SKOJ, koja je okupljala sve skojevske ćelije, koje su delovala na raznim fakultetima. Iste godine uključen je u članstvo Centralnog komiteta SKOJ, čiji je sekretar tada bio Boris Kidrič.[1]

Politička delatnost Vladimira Bakarića među studentima, nije ostala nezapažena od policije. Nakon provale u partijsku organizaciju u Sisku, uhapšen je 4. decembra 1935. godine. Zbog komunističkog delovanja Državni sud za zaštitu države u Beogradu osudio ga je 4. juna 1936. na šest meseci zatvora. Kako je toliko vremena proveo u istražnom zatvoru, pušten je na slobodu. Ubrzo po izlasku iz zatvora, ponovo je uhapšen u Petrinji, gde je u istražnom zatvoru ostao do novembra iste godine. Nakon puštanja na slobodu, radio je od 21. decembra 1936. do 17. maja 1938. kao pripravnik kod Okružnog suda u Zagrebu, a od 18. maja do 29. novembra 1938. kod Sreskog suda u Zagrebu.[1]

Nakon doktoriranja, odlukom Advokatske komore u Zagrebu, od 1. januara 1939. radio je kod advokata dr Radivoja Valtera, a od 15. septembra iste godine do početka rata kod dr Pavla Froliha. Kao intelektualac, Bakarić se aktivno bavio proučavanjem klasika marksizma, kao i drugih dela iz filiozofije i političke ekonomije. Uporedo se bavio i publicističkim radom, uređujući listove i časopise Izraz, Naše novine, Glas omladine, Politički vijesnik i dr, koji su izlazili legalno. Bio je jedan od pokretača lista Novi student, namenjenog studentima. Pored uređivanja, bavio se i pisanjem članaka u kojima je obrađivao aktuelne političke, ekonomske i kulturne probleme. Pisao je o ekonomskoj krizi, o fašizmu u Italiji i dr. Od 1935. sarađivao je u tehnici Pokrajinskog komiteta SKOJ za Hrvatsku, a od 1937. u Agitpropu Centralnog komiteta tada formirane Komunističke partije Hrvatske (KPH).[1]

Avgusta 1940. ponovo je uhapšen, zajedno sa grupom istaknutih komunista, među kojima su bili — Anka Berus, Martin Franekić, Mirko Bukovec i Marijan Krajačić. Kako u toku istrage nije ništa priznao, a policija nije imala čvrste dokaze, pušten je na slobodu nakon 30 dana. Tokom boravka u zatvoru na Prvoj konferenciji KP Hrvatske održanoj istog meseca izabran je za člana Centralnog komiteta Komunističke partije Hrvatske. Iako je ubrzo pušten iz zatvora, nije prisustvovao Petoj zemaljskoj konferenciji, održanoj oktobra 1940. u Zagrebu.[1]

Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]

Partizanska spomenica 1941.

Okupacija Jugoslavije i stvaranje Nezavisne Države Hrvatske (NDH), aprila 1941. zatekli su Vladimira Bakarića u Zagrebu. Prvih dana okupacije, učestvovao je na većini zajedničkih sednica Centralnog komiteta KPJ i Centralnog komiteta KPH, na kojima su donošene odluke o daljem načinu delovanja Komunističke partije u novonastalim uslovima. Učestvovao je i na Majskom savetovanju CK KPJ. Kao poznati komunista, u ilegalnost je prešao odmah nakon vojnog puča u Beogradu, s obzirom da je policija u Banovini Hrvatskoj tada počela sa aktivnim hapšenjem komunista. Bio je autor brojnih letaka koje je KPJ rasturala po Zagrebu i čitavoj Hrvatskoj, a u kojima je narod podstican na ustanak protiv okupatora i ustaške vlasti. Napisao je Proglas CK KPH izdat povodom napada Nemačke na Sovjetski Savez, 22. juna 1941. godine. Do decembra 1941, kao član Vojnog komiteta, aktivno je učestvovao u organizovanju Narodnooslobodilačke borbe u Zagrebu.

Polovinom decembra 1941. napustio je Zagreb i otišao na oslobođenu teritoriju Like, gde je odlukom Centralnog komiteta KPH postavljen na dužnost političkog komesara Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske. Iz Zagreba je otišao sa lažnom iskaznicom i propusnicom na ime Zvonimira Tkalčića, a dolaskom u Liku, koristio se partizanskim imenom Vlado Katić, kako okupatori i ustaška policija ne bi otkrili njegov pravi indentitet. U Glavnom štabu Hrvatske aktivno je sarađivao sa komandantom Ivanom Rukavinom i načelnikom Štaba Franjom Ogulncem, dok su ostali članovi Štaba uglavnom bili na terenu. Sve do formiranja ZAVNOH-a, sredinom 1943. Glavni štab je bio najviše političko telo na oslobođenoj teritoriji, pa je njegov posao bio veoma složen i zahtevao mnogo opreza. Kao politički komesar radio je na političkom delovanju ustaničkih jedinica, kako bi se što veći broj ljudi priključio Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP). U tom cilju je političkim komesarima partizanskih jednica na terenu pisao opširne direktive o ciljevima Narodnooslobodilačke borbe, kako bi što bolje usmerio njihovo političko delovanje među borcima i narodom.[1]

Pošto su najveći broj boraca partizanskih jedinica u Hrvatskoj činili Srbi, aktivno je radio da u njih uključi i Hrvate, koji su odbijali da se priključuju partizanima. Kako bi uspeo u ovoj nameri, radio je na sprečavanju osvete partizanskih jedinica nad Hrvatima, zbog ustaških zločina, kao i suzbijanju preterane ideologizacije i levih skretanja, koja su zahvatila pojedine partizanske jedinice u drugim delovima Jugoslavije. Zalagao se za otvorenu borbu protiv četnika, koji su zagovarali saradnju sa Italijanima i time radili na pasivizaciji srpskog naroda u Hrvatskoj. Otvoreni protivčetnički stav korišćen je i za pridbijanje Hrvata, a Bakrić je zastupao pomirljiv stav prema zarobljenim pripadnicima Hrvatskog domobranstva, koji su prelazili u partizanske jedinice. Smatrao je da njih ne treba odmah slati u borbu protiv ustaša, već prvenstveno protiv nemačkog i italijanskog okuptora i četnika, kako bi kroz tu borbu razotkrili ulogu ustaškog pokreta. Na političkom planu, aktivno je sarađivao najpre sa Vladom Popovićem, delegatom CK KPJ koji je vršio dužnost sekretara Operativnog rukovodstva KPH, a od kraja 1942. sa Andrijom Hebrangom, sekretarom CK KP Hrvatske. Političko rukovodstvo u Hrvatskoj je zbog slabih veza sa Centralnim komitetom KPJ i Vrhovnim štabom NOV i POJ, određeni period od kraja 1941. do kraja 1942. bilo prinuđeno da samostalno donosi odluke. Čvršća veza sa najvišim rukovodstvom, ostvarena je tek od jeseni 1942, kada su Vrhovni štab i Centralni komitet došli u Bosansku krajinu.[1]

Bakrić sa rukovodstvom NOV i POJ u Drvaru 1944.

Novembra 1942. Bakarić je izabran za većnika Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) i učestvovao na njegovom Prvom zasedanju u Bihaću. Na početku Četvrte neprijateljske ofanzive, odnosno Operacije Vajs I, januara 1943. Glavni štab Hrvatske je na Bakarićev zahtev odbio predlog Vrhovnog štaba o povlačenju u Bosnu, smatrajući da bi odlazak najvišeg vojnog-političkog rukovodstva značilo propast Narodnooslobodilačke borbe u Hrvatskoj. Juna 1943. učestvovao je u formiranju Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH), kao i na njegovom Prvom zasedanju održanom u Otočcu i na Plitvičkim jezerima. Rukovodstvo partizanskog pokreta bilo je nezadovoljno jer je ZAVNOH doneo odluku o priključenju Hrvatskoj Istre, Rijeke, Zadra i drugih krajeva, koji su se nalazili u sastavu Kraljevine Italije, jer je smatralo da samo AVNOJ može donositi odluke o poništenju ugovra između Italije i Jugoslavije. Kao politički komesar Glavnog štaba Hrvatske Bakarić je imao prve kontake sa savezničkim vojnim misijama, koje su slate u Glavni štab, a nakon kapitulacije Italije, septembra 1943. vodio je uspešne pregovore sa Italijanima oko njihove predaje partizanskim jedinicama. Njegovim angažovanjem u Glavnom štabu održana su brojna vojna i politička savetovanja, a bila je osnovana i prva partizanska oficirska škola. Funkciju političkog komesara Glavnog štaba napustio je 19. novembra 1943, a na njoj ga je zamenio Rade Žigić.[1]

U toku priprama za Drugo zasedanje AVNOJ-a, novembra 1943. Bakarić dolazi u Jajce. Kao većnik učestvovao je na zasedanju AVNOJ-a, na kome je izabran za člana Predsedništva AVNOJ i za član Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije (NKOJ). U Nacionalnom komitetu je dobio zaduženje poverenika bez porfelja i zamenika poverenika za spoljne poslove Josipa Smodlake. Tada se aktivno uključio u borbu za međunarodno priznanje Nove Jugoslavije. Zajedno sa članovima Vrhovnog štaba i NKOJ, boravio je u Jajcu i potom od januara 1944. u Drvaru, gde ih je 25. maja 1944. zatekao nemački vazdušni desant. Nakon desanta, početkom juna 1944. oni su sovjetskim avionom prbečeni u Bari, a odatle na Vis, gde je aktivno radio na spoljnopolitičkim poslovima. Učestvovao je u pregovorima Tita i Ivana Šubašića i zaključenju Viškog sporazuma.[1]

Usled sve češćih mimoilaženja između CK KP Jugoslavije i CK KP Hrvatske, kao i sukoba Andrije Hebranga sa rukovodstvom KPJ, zbog otvorenog i preteranog zalaganja za veću autonomiju KPH unutar KPJ Bakarić je 5. okotbra 1944. postavljen na funkciju sekretara CK KP Hrvatske, umesto Hebranga koji je smenjen. Tada napušta Vis i odlazi u Topusko, kako bi sredio stanje u rukovodstvu KPH. Krajem 1944. zajedno sa CK KPH i ZAVNOH napušta Topusko i odlazio u oslobođenu Dalmaciju. Tokom boravka u Šibeniku i Splitu, dogovarani su planovi za konačno oslobođenje Hrvatske, kao i program za njenu posleratnu obnovu. Na sednici Predsedništva ZAVNOH-a u Splitu 14. aprila 1945. formirana je Narodna vlada Federalne Hrvatske, za čijeg je predsednika izabran Vladimir Bakarić. Maja 1945. zajedno sa Vladom prešao je u oslobođeni Zagreb. Kako je Narodna vlada bila sastavljena samo od predstavnika Narodnog fronta, odnosno članova KPJ, na Četvrtom zasedanju ZAVNOH-a održanom jula 1945. u Zagrebu, na kome je ZAVNOH prerastao u Narodni sabor Hrvatske, formirana je nova Vlada Federalne Hrvatske, u koju su pored predstavnika KPJ ušli i predstavnici Hrvatske seljačke stranke (HSS).[1]

Posleratni period[uredi | uredi izvor]

Grob Vladimira Bakarića i njegove supruge na zagrebačkom groblju Mirogoj

Vladimir Bakarić je iz rata izašao kao predsednik Vlade i sekretar CK KPH, pa je u posleratnom razdoblju bio vodeći političar u Narodnoj Republici Hrvatskoj. Dužnost predsednika Vlade NR Hrvatske obavljao je osam i po godina, odnosno pet mandata, sve do 18. decembra 1953. godine. Potom je od 18. decembra 1953. do 27. jula 1963. u dva mandata obavljao dužnost predsednika Narodnog sabora NR Hrvatske. Nakon smrti Vladimira Nazora, juna 1949. preuzeo je i dužnost predsednika Narodnog fronta Hrvatske, odnosno Socijalističkog saveza radnog naroda Hrvatske, koju je obavljao 11 godina (3 mandata) do 22. decembra 1960. godine. Najduže se zadržao na funkciji sekretara Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, koju je obavljao ukupno 24 godine, do 28. marta 1969. kada ga je zamenila Savka Dabčević Kučar.

Od 1945. do 1963. biran je za narodnog poslanika u Saboru NR Hrvatske i za narodnog poslanika u Saveznoj narodnoj skupštini. Od Petog kongresa, jula 1948. na svim kongresima KPJ/SKJ biran je za člana Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije. Biran je u najviše organe Saveza komunista Jugoslavije — od Šestog kongresa, novembra 1952. bio je član Izvršnog komiteta CK SKJ, od oktobra 1966. član Predsedništva CK SKJ, a u periodu od Devetog do Desetog kongresa (1969—1974) član Izvršnog biroa CK SKJ. Bio je član Predsedništva Saveznog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ) i član Saveznog odbora Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije (SUBNOR).

Maja 1974. izabran je za člana Predsedništva SFRJ iz SR Hrvatske, a na ovu dužnost ponovo je biran maja 1979. godine. Tokom članstva u Predsedništvu SFRJ, dva puta je obavljao dužnost potpredsednika Predsedništva — prvi put od 16. maja 1975. do 16. maja 1976. i drugi put od 16. maja 1982. do smrti. Od 1975. do 1982. bio je član i predsednik Saveta za zaštitu ustavnog poretka,[2] od 1967. član Saveta narodne odbrane i od 1963—194. član Saveta federacije.

Prvih posleratnih godina, njegova delatnost kao predsednika Vlade NR Hrvatske bila je usmerena na rešavanje vitalnih problema u snabedvanju, komunikacijama, hrani i pomoći. Posebno se bavio radom na izgradnji narodne vlasti i funkcionisanju nove državne uprave. Kao pravnik aktivno je radio na pisanju Ustava Narodne Republike Hrvatske, usvojenog 18. januara 1947. godine. Istovremeno je bio aktivan i na međunarodnoj političkoj sceni. Učestvovao je u reševanju problema razgraničenja Italije i FNR Jugoslavije, a tokom 1946. učestvovao je na Mirovnoj konferenciji u Parizu. Godine 1948. učestvovao je na zasedanju Organizacije ujedinjenih nacija u Njujorku. Februara 1948, na početku sukoba KP Jugoslavije sa komunističkim partijama članicama Informbiroa, bio je član delegacije koja je otputovala u Moskvu i vodila razgovre sa Josifom Staljinom i predstavnicima SKP(b).

Umro je 16. januara 1983. u Zagrebu. Sahranjen je na zagrebačkom groblju Mirogoj.

Dela[uredi | uredi izvor]

Bavio se teorijom naučnog socijalizma i marksističkom publicistikom. Izdao je velik broj naučnih studija i rasprava o pitanjima socijalizma, problemima savremene države, ekonomskim pitanjima i ostalo.

Tokom svog društveno-političkog rada, Bakarić je objavio sledeća dela:

  • O poljoprivredi i problemima sela, Beograd: Kultura, 1960.
  • Socijalistički samoupravni sistem i društvena reprodukcija, Zagreb: Informator, 1974.
  • Društvene klase, nacija i socijalizam, Zagreb: Školska knjiga, 1976.
  • Socijalizam i društvena reprodukcija, Zagreb: Globus, 1983.

Odlikovanja i priznanja[uredi | uredi izvor]

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su:

Od 1950. bio je član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti (JAZU). Godine 1970. dodeljena mu je titula počasnog građanina grada Zagreba.[6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j „Bakarić – Politička biografija: "Komunistički hrvatski ban", koji nije želio samostalnu Hrvatsku, ali joj je nehotice pridonio”. hrvatski-fokus.hr. 3. 8. 2019. 
  2. ^ Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka u kontroli službi bezbednosti nekadašnje Jugoslavije (1975—1992), Prof. dr Radojica Lazić, naučni rad
  3. ^ Zbornik NOR 1949, str. 487.
  4. ^ Narodni heroji 1 1982, str. 55.
  5. ^ „Predsednik Republike odlikovao veći broj lica povodom 1. maja”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 30. 4. 1961. str. 3. 
  6. ^ 1945. — 1990. (SFR Jugoslavija), Počasni građanin Grada Zagreba

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владимир_Бакарић&oldid=27828956”