Vojna istorija Srbije

Mušket fitiljača (nazvan po sporoj šibici kojom se palio barut) koju je koristila Srpska vojska u 15. veku

Vojna istorija Srbije proteže se preko 1200 godina na Balkanskom poluostrvu tokom raznih oblika srpske državnosti i srpske vojske.

Istorijski pregled

Srednji vek

Srpska vojska u srednjem veku se prvenstveno sastojala od lake konjice i pešadije naoružane kopljem, džilitom ili lukom i strelom. Sa rastućim bogatstvom od rudarstva, vitezovi plaćenici su regrutovani da dopune konjicu naoružanu lukom i kopljem. To je omogućilo Srbima da se efikasno bore van svojih planinskih uporišta. Jezgro vojske činila je plemićka konjica (vlastela) naoružana kopljem i lukom u vizantijskom stilu u ranom srednjem veku. Njih su sve više dopunjavali vitezovi zapadnog stila, uglavnom Nemci (u vreme vladavine cara Dušana ).

Vojna taktika cara Dušana sastojala se u klinastim napadima teške konjice sa konjskim strelcima na bokovima. U srpskoj vojsci bilo je mnogo stranih plaćenika, uglavnom Nemaca kao konjanika i Španaca kao pešadije. Car Dušan Silni je i ličnu plaćeničku gardu, uglavnom sastavljenu od nemačkih vitezova. Vitez po imenu Palman bio je komandant ove jedinice i bio je vođa svih nemačkih plaćenika. Lake konje davali su mađarski i kumanski plaćenici. Kasnije u tom periodu ovu ulogu su preuzeli srpski kopljanski naoružani husari. Pešadija je i dalje uključivala lako naoružane trupe sa kopljem, iako su luk i samostrel postali najvažnije pešadijsko oružje u 14. veku. Napad oklopne konjice i vitezova u zapadnom stilu bila je glavna taktika pešadije koja je sledila. Dubrovački istoričar Mavro Orbin zabeležio je da je knez Lazar koristio topove još 1373. godine u ratu protiv Nikole Altamanovića u severnoj Srbiji. Despot Stefan je naoružao svoje vitezove lakim vatrenim oružjem (musketa „Fitiljača“), takođe kopljima, mačevima, bodežima, buzdovanima, lukom i strelama, samostrelima, štitovima, oklopima, helebardama i topovima. Takođe je uveo viteške turnire u evropskom stilu.

Srpska vojna uniforma iz 1914

Moderno doba i savremeni period

Moderna srpska vojska datira još od Srpske revolucije koja je započela 1804. Prvim srpskim ustankom protiv otomanske okupacije Srbije . Pobede u bitkama na Ivankovcu (1805), Mišaru (avgust 1806), Deligradu (decembar 1806) i Beogradu (novembar–decembar 1806), dovele su do uspostavljanja Kneževine Srbije 1817. godine. Potonji Drugi srpski ustanak 1815–1817 doveo je do pune nezavisnosti i priznanja Kraljevine Srbije i oslabio je osmansku dominaciju na Balkanu. U novembru 1885. godine izbio je srpsko-bugarski rat nakon bugarskog ujedinjenja i rezultirao je bugarskom pobedom. 1912. godine izbio je Prvi balkanski rat (1912–1913) između Osmanskog carstva i Balkanske lige (Srbija, Grčka, Crna Gora i Bugarska). Pobede u Balkanskoj ligi u bici kod Kumanova (oktobar 1912), bici kod Prilepa (novembar 1912), bici kod Monastira (novembar 1912), bici kod Adrijanopolja (novembar 1912 do marta 1913) i opsadi Skadra (oktobar 1912. do aprila 1913.) rezultiralo je porazom Osmanskog carstva, koje je izgubilo većinu svojih preostalih balkanskih teritorija prema Londonskom ugovoru (maj 1913). Ubrzo nakon toga izbio je Drugi balkanski rat (od juna do avgusta 1913) kada je Bugarska, nezadovoljna podelom teritorija, objavila rat svojim bivšim saveznicima, Srbiji i Grčkoj. Nakon niza poraza, Bugarska je zatražila primirje i potpisala Bukureštanski sporazum iz 1913. godine, čime je rat formalno okončan.

Maksim MG 10 Vojske Srbije

Nezavisnost i sve veći uticaj Srbije su u viđenju susedne Austrougarske predstavljali opasnost za njene planove, što je dovelo do bosanske krize 1908–09. Shodno tome, od 1901. godine svi srpski muškarci starosti od 21 do 46 godina bili su deo ljudstva na koje se računalo u slučaju mobilizacije. Nakon ubistva austrijskog nadvojvode Franca Ferdinanda u junu 1914. godine, Austrougarska je umešala Srbe i objavila rat Srbiji (jul 1914), što je označilo početak Prvog svetskog rata 1914–1918. Srpske snage su odbile tri uzastopne invazije Austrije 1914, obezbeđujući prve veće pobede u ratu za saveznike, ali su na kraju bile savladane od strane kombinovanih snaga Centralnih sila (oktobar–novembar 1915) i prisiljene da se povuku kroz Albaniju (1915–1915. 1916) na grčko ostrvo Krf (1915–1916).

Srpska vojna aktivnost posle Prvog svetskog rata odvijala se u kontekstu različitih jugoslovenskih vojski sve do raspada Jugoslavije 1990-ih i obnove Srbije kao nezavisne države 2006. godine.

Vidi još

• Spisak ratova u kojima je učestvovala Srbija
• Spisak ratova u kojima je učestvovala Srbija u srednjem veku

Literatura

• Momir Jović, Kosta Radić. Srpske zemlje i vladari (1955), str. 68 – 80.
• Pavle Vasić, Uniforme srpske vojske 1808–1918, Prosveta, Beograd, 1980.
• Ćorović, Vladimir (1921). Istorija Srba [History of the Serbs]. str. 201—215. ISBN 978-86-13-00641-1. 
• Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: Srpska vojska u velikim bitkama na Ceru, Drini i Kolubari. Pravoslavna reč. 1998. ISBN 978-86-335-0038-8. 
• Branko Pavićević; Petar Opačić; Borislav Ratković; Mitar Rurišić (1998). Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: od Careva Laza 1712. do Dobropoljske Bitke 1918. Pravoslavna reč. ISBN 978-86-335-0038-8. 
• Petar Tomac (1959). Vojna istorija. Vojnoizdavački zavod JNA "Vojno delo,".