Cislajtanija
| Zemlje austrijskog Carevinskog veća | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1867.—1918. (51 god.) | |||||||||
 Austrijski deo Austrougarske monarhije (crveno) | |||||||||
| Glavni grad | Beč | ||||||||
| Regija | srednja Evropa, Balkan | ||||||||
| Zemlja |  Austrougarska | ||||||||
| Površina | 300.122 (1910) km2 | ||||||||
| Stanovništvo | 28.571.934 (1910) | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | bivša administrativna teritorija | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | monarhija | ||||||||
| Istorijska era | novi vek, savremeno doba | ||||||||
• Uspostavljeno | 1867. | ||||||||
• Ukinuto | 1918. (51 god.) | ||||||||
| |||||||||
.svg)
Zemlje austrijskog Carevinskog veća (nem. Die im österreichischen Reichsrate vertretenen Länder), poznate pod kolokvijalnim nazivom Cislajtanska Austrija (nem. Cisleithanische Österreich) ili samo Cislajtanija (nem. Cisleithanien), predstavljale su u periodu od 1867. do 1918. godine specifičan državni entitet, sastavljen od zemlja, odnosno krunovina koje su činile austrijsku polovinu Austrougarske monarhije, dok su drugu (ugarsku) polovinu činile Zemlje krune Svetog Stefana.[1]
Nakon raspada Austrougarske (1918), dotadašnje zemlje njenog austrijskog dela ušle su u sastav raznih država-naslednica, a danas se nalaze u sastavu Austrije, Češke, Poljske, Ukrajine, Rumunije, Italije, Slovenije, Hrvatske i Crne Gore.
Naziv[uredi | uredi izvor]
Tokom celokupnog perioda postojanja Austrougarske monarhije, njen austrijski deo nije imao standardizovani naziv, već je označavan uz upotrebu raznih opisnih izraza, kao što su:
- Kraljevine i zemlje zastupljene u Carevinskom veću (nem. Die im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder), što je bio najčešće upotrebljavani, ali ne i jedini službeni opisni naziv u pravnim aktima
- Austrijska carevina sa ove strane Lajte, odnosno Cislajtanska Austrija ili samo Cislajtanija, u značenju: zemlje koje se (posmatrao iz prestonog grada Beča) nalaze sa ove strane Lajte, reke koja je tekla duž granice između dva dela Austrougarske monarhije.
- Austrijska carevina u užem smislu, za razliku od prethodne, odnosno šire Austrijske carevine, koja je u unitarnom obliku postojala do 1867. godine
Istorija[uredi | uredi izvor]
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Austrije, Češke, Poljske, Ukrajine, Rumunije, Italije, Slovenije, Hrvatske i Crne Gore | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
Uvođenjem dualizma putem sklapanja austro-ugarske nagodbe (1867), dotadašnja unitarna Austrijska carevina preuređena je u Austrougarsku monarhiju, sastavljenu od dva dela, austrijskog i ugarskog. Vrhovno predstavničko telo austrijskog dela države bilo je Carevinsko veće (nem. Reichsrat), sastavljeno od izabranih poslanika iz svih zemalja koje su ostale u cislajtanskom delu dvojne monarhije. Izvršna vlast pripadala je vladi koju je imenovao austrijski car.[1]
Politički život je bio obeležen česim previranjima. Biračko pravo je bilo ograničeno na muškarce, sa propisanim imovinskim cenzusom. Unutrašnjom politikom su dominirale stranke austrijskih Nemaca. Izvesan uticaj imale su i političke organizacije Čeha, Poljaka i Jevreja, dok su interesi manjih naroda (Slovenci, galički Rusini, bukovinski Rumuni, istarski i dalmatinski Hrvati, dalmatinski i bokeljski Srbi) bili znatno slabije zastupljeni. Nacionalno pitanje se smatralo nerešenim, što je bio jedan od osnovnih uzroka političke nestabilnosti. Političke elite su sporvodile konzervatvnu stalešku politiku, što je u većim gradskim sredinama dovelo do uspona socijaldemokratskog pokreta.[1]
Krunovine u Cislajtaniji[uredi | uredi izvor]
Austrijski deo Austrougarske monarhije činile su sledeće krunovine:
- Nadvojvodstvo Austrija (Gornja i Donja)
- Kraljevina Bohemija (uža Češka)
- Vojvodstvo Bukovina
- Kraljevina Galicija i Lodomerija
- Kraljevina Dalmacija (sa Dubrovnikom i Bokom kotorskom)
- Vojvodstvo Koruška
- Veliko Vojvodstvo Krakov
- Vojvodstvo Kranjska
- Markgrofovija Moravska
- Austrijsko primorje (Gorica i Gradiška, Trst, Istra)
- Vojvodstvo Salcburg
- Grofovija Tirol (sa Forarlbergom)
- Vojvodstvo Šleska (Gornja i Donja)
- Vojvodstvo Štajerska
Srbi u Cislajtaniji[uredi | uredi izvor]
U granicama austrijskog dela Austrougarske monarhije živeo je značajan deo srpskog naroda, što se u prvom redu odnosilo na Srbe starosedeoce u Boki kotorskoj, Dubrovačkom primorju i ostalim delovima austrijske Dalmacije, kao i na Srbe u Beloj krajini i Austrijskom primorju (prvenstveno Peroj, Pula i Trst), dok su manje srpske zajednice živele i u nekim većim gradovima kao što su Beč, Grac i Prag. U pomenutim oblastima i mestima živeli su ne samo pravoslavni Srbi (koji su činili većinu naroda), već i njihovi sunarodnici - katolički Srbi.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Tejlor 2001.
- ^ Bakotić 1939.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bakotić, Lujo (1939). Srbi u Dalmaciji od pada Mletačke republike do ujedinjenja. Beograd: Geca Kon.
- Berić, Dušan M. (2013). Državno pravo Kraljevine Ugarske: Prekidi i kontinuitet. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet.
- Krestić, Vasilije (1969). Hrvatsko-ugarska nagodba 1868. godine. Beograd: SANU.
- Milutinović, Kosta (1981). „Srbi u Dalmaciji 1797-1878”. Istorija srpskog naroda. 5 (2). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 277—307.
- Milutinović, Kosta (1983). „Nastanak politike novog kursa na Primorju”. Istorija srpskog naroda. 6 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 349—374.
- Tejlor, Alen (2001). Habzburška monarhija 1809-1918: Istorija Austrijske carevine i Austrougarske. Beograd: Clio.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
