Gimnazija „Žarko Zrenjanin” Vrbas
| Gimnazija „Žarko Zrenjanin“ | |
|---|---|
 Današnji izgled Gimnazije u Vrbasu | |
| Tip | državna srednja škola |
| Osnovana | 1809. godine |
| Lokacija | Ulica palih boraca br. 9 Vrbas |
| Država |  Srbija |
| Direktor | Tatjana Kažić |
| Veb-sajt | www |
Gimnazija „Žarko Zrenjanin“ u Vrbasu je jedna od tri najstarije gimnazije u Srbiji. Osnovana je 1809. godine, kad je čitava Vojvodina bila u sastavu Habzburške monarhije, kao Latinska škola. Od 1888. godine, škola se nalazi u zgradi (Ulica palih boraca 9)[1] sagrađenoj na 80. godišnjicu njenog postojanja.
Godine 1998. Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Vojvodine iz Novog Sada proglasio je zgradu Gimnazije "Žarko Zrenjanin" u Vrbasu, za spomenik kulture.
Danas je Gimnazija Vrbas moderno opremljena i savremena škola. Nastavu pohađa 720 učenika raspoređenih u tri smera društveno-jezički, opšti i prirodno-matematički smer. Nastava se izvodi u dve smene. Nastava se održava na srpskom jeziku i na osnovu planova i programa predviđenih Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja. Gimnazija poseduje školsku biblioteku sa fondom od preko 11.000 knjiga, stručne literature i lektire. U Školi je osnovana "Galerija 2002" koja je profesionalnog karaktera i u njoj se izlažu originalna dela. Od 1953. godine, godišnje se izdaje školski list ”Mladi dani”. Simbol Gimnazije je postalo staro pajasenovo drvo (vrsta acer negundo L.) u njenom dvorištu.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Period od 1809. do 1919. godine[uredi | uredi izvor]
Ovaj vremenski interval se odnosi na postojanje gimnazije od osnivanja Privatne latinske škole do uključenja u sistem tadašnjeg jugoslovenskog obrazovanja.[2]
1809. godine je osnovana škola u Novom Vrbasu, kada je učitelj Jovan (Johan, Janoš) Blasi počeo da podučava decu iz petnaest nemačkih porodica. Dve godine pre toga, 1807. godine je Andreas Mokri, novovrbaski notar, poverio svoju decu Johanu Blasiju na podučavanje. S obzirom da su i druge imućne porodice želele da imaju obrazovanu decu koja bi učila predmete u rangu niže gimnazije, kako bi kasnije nastavila školovanje u Više gimnazije u Mezeberenju (okrug Bekeš). Jovan Blaši je postao prvi direktor škole kom se priključio učitelj i sveštenik Evangelističko-lutanske crkve - Andreas Skolka. Skolka će biti jedan od zaslužnijih ljudi u upravljanju školom. U prvoj školi su pored Blasija i Skolke radila još dva učitelja - Jovan Buzaš iz Novog Vrbasa i Josip Nađ iz Kucure, a nastava je bila na latinskom jeziku.
1816. godine, nakon smrti Andreasa Skolke, Johan Blasi je napustio školu, ali su ovdašnji Nemci uspeli da sačuvaju školu. Godine 1822. škola menja naziv u Konfesionalna gramatička škola, tj. pripremna latinska škola gde su se izučavale gramatika, retorika i dijalektika.
Za izdržavanje škole su crkvene opštine davale svoj godišnji prilog. Seniorat je 1835. godine kupio jednu kuću. To je bila obična prizemna kuća sa ulaznom kapijom u sredini, iznad koje je profesor Abafi postavio tablu sa sledećim kronostihom: Seniorat lat. Vs e Vang a Vg Vst Conf. BaCsIensIsMVsIsDICa Verat (Bački evangelički seniorat augs. konf. posvetio je ovo zdanje muzama). Velika slova su označavala godinu 1835. Ta tabla je ostala nad ulazom do 1872. godine, kada je evangelička senioratska škola pretvorena u Patronatsku nižu realnu gimnaziju.[3]
Godine 1824/25. škola je imala 36 đaka a naredne školske godine 64. Đaci su bili raspoređeni u četiri razreda. U dva niža razreda je nastavni jezik bio nemački, u višim razredima latinski. U četvrtom razredu je latinski bio zastupljen sa 14 časova nedeljno. Nastava je delom obavljana i na srpskom i na mađarskom.
Od ulazne kapije desno bio je smešten prvi razred, levo od kapije se nalazila profesorska zbornica, pored četvrtog razreda u dvorišnoj zgradi s leve strane nalazili su se drugi i treći razred.[3]
Školski odbor osnovan je po prvi put 1827. godine i bavio se vođenjem škole. Sačinjavalo ga je osam članova koji su se sastajali tri puta godišnje. U periodu od 1826. do 1836. godine, direktor škole je bio Karlo Abafi. Za vreme njegovog mandata, osnovana je školska biblioteka, ali je on zbog protivljenja mađarizaciji bio prinuđen da napusti školu, a broj učenika je opao.
Njega nasleđuje bečki student Mihajlo (Mihalj) Godra, koji je na mestu direktora škole bio 32 godine. Pod uticajem mađarizacije, predmete je sa nemačkog, počeo da predaje na mađarskom jeziku, a po Zakonu iz 1844. godine i administracija je počela da se vodi na mađarskom jeziku, jer je on postao zvanični jezik u Ugarskom delu Habzburške monarhije.
Za vreme Revolucije od 1848. do 1849. godine, nastava se nije izvodila, a školska zgrada je u borbama bila uništena, kao i veliki deo školske dokumentacije.
Nakon Revolucije, u Habzburškoj monarhiji je zaveden Bahov apsolutizam i škola ponovo dobija germanski karakter, a zbog loših finansija, Nemci su pokrenuli akciju dobrovoljnih priloga.
Kada je 1868. godine, Godra napustio mesto direktora, nasledio ga je Karolj Zvarinji koji tu ostao samo godinu dana. 1869. godine, direktor postaje Đula Halaši (Julius Halasi). Na njegov zahtev, škola je dobila državno-javni status koji je potvrđen od strane Ministarstva prosvete 1873. godine i njen naziv je promenjen u Patronatsku realnu gimnaziju.
1866. godine nalaže se zatvaranje škole zbog loših uslova, ali su građani dobrovoljnim prilozima započeli rad na izgradnji nove zgrade za školu u kojoj se nalazi i današnja gimnazija. Kamen temeljac nove zgrade je postavljen 1888. godine, a iste godine je škola i useljena.
Godine 1898. je zgrada škole dograđena i tom prilikom je škola dobila gimnastičku salu i salu za crtanje.[3]
Iako je država 1871. godine preuzela brigu o školi, nije bila u stanju da se brine o njoj, pa finansiranje prenosi na lokalni nivo, tj. na vrbasku opštinu, a gimnazija menja naziv u Novovrbaska državno-subvencionisana mesna gimnazija.
U trenutku kad je mađarizacija bila pojačana, tadašnji direktor gimnazije Aleksandar (Šandor) Sekelj je 1894. godine pokrenuo inicijativu za prelaz škole u Potpunu višu gimnaziju, što se i desilo 1909. godine. Odmah nakon podizanja ranga škole, počinju da se predaju predmeti iz potpune gimnazije. U školi je postajala Nastavnička i Omladinska biblioteka, filološki muzej, kolekcija medalja, prirodnjačka zbirka, učila za istoriju i geografiju, pribor za crtanje, rekviziti za fizičko vaspitanje i instrumenti za muzičko obrazovanje. Najveći problem je bio izučavanje mađarskog i latinskog jezika.
Nastava u Novovrbaskoj gimnaziji u toku Prvog svetskog rata odvijala se ometano. Iako je nastava bila redovna, jedno kratko vreme je u zgradi gimnazije bila smeštena Vojna komanda grada.[4]
Školske 1911/12. godine su iz vrbaske Gimnazije izašli prvi maturanti.
Državni školski nadzor obavljao je vrhovni školski direktor za segedinsko školsko područje sve do kraja školske 1917/18. godine.[3]
Period od 1919. do 1941. godine[uredi | uredi izvor]
Na osnovu Trijanonskog mirovnog ugovora 1920, najveći deo područja naseljenog Nemcima u Južnoj Mađarskoj pripao je Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Senior Peter Vajman sazvao je škloski odbor opštinske gimnazije. Odlučeno je da se od beogradskog Ministarstva za školstvo i kulturu zatraži da nastavni jezik bude nemački. Toj molbi je udovoljeno i za kratko vreme je u Novom Vrbasu postojala gimnazija sa nemačkim nastavnim jezikom.
Godine 1920. je ovu školu pohađao 321 učenik. Bilo je 10 nemačkih nastavnika i profesora drugih nacionalnosti koji su znali nemački. Školske 1924/25. godine. tačnije u februaru 1925, dakle, usred školske godine, rasformirani su razredi 5-8, a naredne godine je otvorena gimnazija sa srpskim nastavnim jezikom, kojoj su priključena nemačka paralelna odeljenja za razrede 1-4.[3]
Broj učenika je, iz godine u godinu rastao. Školske 1931/32. godine broj učenika je bio 627. Nastavnički kolegijum je obuhvatao 31 profesora i nastavnika koji su predavali u 17 odeljenja. Škola je uživala dobar glas pa su imućni beogradski roditelji rado slali svoje sinove za Vrbas jer im je tamo bio obezbeđen internatski smeštaj a dobijali su i veoma dobro obrazovanje.[3] Međutim, školske 1932/33. godine škola je imala 335 đaka, od toga 150 učenika u nemačkim odeljenjima. Broj nastavnika se smanjio, okolnost pedagoške manjkavosti doprinela je slomu škole. Školske 1933/34. godine počelo je postepeno gašenje viših razreda gimnazije. U peti razred više nisu upisivani učenici. Poslednji ispit zrelosti na Državnoj gimnaziji održan je u junu 1936. godine. Još 16 đaka je pohađalo osmi razred i njih 11 je položilo ispit.[3]
Gimnaziji je ponovo bio odobren rad 6. jula 1940. Zgrada je renovirana i, sa malim zakašnjenjem, 8. oktobra je počela sa radom Nemačka gimnazija u Novom Vrbasu. U prvoj školskoj godini škola je imala 468 đaka a od toga su 82 bile učenice.[3]
Nastava je prekinuta 31. marta 1941. pošto je Jugoslavija napadnuta. Po naređenju Sreske vojne komande u Kuli, učenicima su podeljena svedočanstva o završetku odgovarajućeg razreda na osnovu polugodišnjih ocena i ocena dobijenih do 31. marta.[3]
Školska 1941/42. godina započela je pod mađarskom upravom. U školskim godinama do 1945. rad u školi se odvijao po mađarskim školskim propisima.
Školska godina[uredi | uredi izvor]
Gimnaziju đaci pohađaju u dve smene — prepodevnu i popodevnu. Smene se smenjuju na svakih mesec dana. U jednu smenu idu niži razredi, prvi i drugi, a u drugu stariji, treći i četvrti. Đaci imaju 30-tak časova nedeljno, u proseku šest dnevno. Kao i u svim srpskim srednjim školama, školska godina traje od septembra početne do juna naredne godine. Jedino četvrtaci godinu završavaju ranije, u maju. Školska godina je podeljena na četiri klasifikaciona perioda, tokom kojih učenici moraju dobiti bar po dve ocene iz svakog predmeta, i to prvi (od septembra do novembra), drugi (od novembra do decembra), treći (od januara do marta), i četvrti klasifikacioni period (od marta do aprila ili juna).
Spisak direktora gimnazije[uredi | uredi izvor]
- Johan Blazi 1809-1816. godine
- Matijas Slavkovski 1822-1824. godine
- Đerđ Jesenski 1824-1826. godine
- Karl Abafi 1826-1836. godine
- Mihael Godra 1836-1868. godine
- Karl Zvarinji 1868-1869. godine
- Julius Halaši 1869-1875. godine
- Ludvig Kovalski 1875-1899. godine
- Stefan Telčeri 1899-1900. godine
- Eugen Valahi 1900-1901. godine
- Aleksandar (Šandor) Sekelj 1901-1920. godine
Gimnazija danas, pogled iz dvorišta - Janko Garić 1920-1925. godine
- Jovan Vasić 1925-1932. godine
- Dimitrije Đorđević, v.d. 1932-1934. i direktor 1934-1940. godine
- Rada Adamov 1940-1941. godine
- Ljubomir Brešić (februar-maj) 1945. godine
- Aleksandar Korovin 1945-1948. godine
- Nikola L. Vukčević 1948-1951. godine
- Bogdan Moračić 1951-1954. godine
- Vuko Đapić 1954-1955. godine
- Nikola Banićević 1955-1956. godine
- Miloš Nedeljkov 1956-1958. godine
- Branko Daković 1958-1967. godine
- Radosav Iković 1967-1997. godine
- Zdravko Bjelica 1998-2002. godine
- Svetozar Vujačić 2002-2013. godine
- Ljiljana Kovačević 2013-2015. godine
- Branka Prekić 2015-2016. godine
- Tatjana Kažić 2016-
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Gimnazija Žarko Zrenjanin, adresa”. Planplus. Nepoznati parametar
|accessdate=ignorisan (pomoć) - ^ Knjiga na nemačkom jeziku Das Gymnasium zu Neuwerbaß, Franz Hamm, Friedrih Lotz, Michel Lindenschmidt, Minhen, 1960.
- ^ a b v g d đ e ž z Loc, Fridrih (2014). Knjiga o Vrbasu. Čelarevo: Kulturni centar Vrbasa, Muzejska zbirka. str. 149. ISBN 978-86-88271-11-0.
- ^ Informator Novovrbaske glavne gimnazije, Novi Vrbas, 1817
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kovačević, Ljiljana N.; Kaljević, Vladimir M. (2009). Dva veka gimnazije u Vrbasu (1809—2009). Novi Sad. ISBN 978-86-913233-0-1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]