Islamizam
| Ovaj članak je deo serije o islamu |
| Islam |
|---|
 |
Islamizam je zajednički naziv za političke ideologije prema kojima islam nije samo religija,[1] nego i politički sistem na kome bi trebalo temeljiti zakone, odnosno društveno-ekonomsko uređenje države.[1][2] Islamisti se zalažu za povratak društva islamskim vrednostima, odnosno uvođenje šerijatskog prava. Po njima je jedino društvo temeljeno na islamskim principima i zakonu rešenje problema koje uzrokuje moderni život, uključujući društveno i kulturno otuđenje, odnosno političku i ekonomsku eksploataciju. Islamizam nije jedinstvena ideologija, nego se manifestuje kroz širok dijapazon različitih pokreta i stranaka od radikalnih i ekstremističkih do umerenih i demokratskih.[3]
Obično se koristi naizmenično sa terminima politički islam ili islamski fundamentalizam.[4] U akademskoj upotrebi, termin islamizam ne precizira koja se vizija „islamskog poretka” ili šerijata se zagovara, ili kako njihovi zagovornici nameravaju da ih ostvare.[5] U masovnim medijima u zapadnim zemljama to se odnosi na grupe čiji je cilj uspostavljanje šerijatske islamske države, često sa implikacijom nasilnih taktika i kršenja ljudskih prava, i ovaj pojam je stekao konotacije političkog ekstremizma. U muslimanskom svetu, izraz ima pozitivne konotacije među svojim zagovornicima.[4]
Različite struje islamističke misli uključuju zagovaranje „revolucionarne” strategije islamiziranja društva kroz vršenje državne vlasti, i alternativno „reformističku” strategiju reislamiziranja društva kroz društveni i politički aktivizam.[6] Islamisti naglašavaju implementaciju šerijata (islamskog zakona),[7] panislamsko političko jedinstvo,[7] uključujući i islamsku državu,[8] ili selektivno uklanjanje nemuslimana, posebno zapadnih vojnih, ekonomskih, političkih, socijalnih, ili kulturnih uticaja u muslimanskom svetu, koje oni smatraju nespojivim s islamom.[7]
Grejam Fuler se zalagao za širi pojam islamizma kao forme politike identiteta, koji uključuje „podršku za [muslimanski] identitet, autentičnost, širi regionalizam, revivalizam, [i] revitalizaciju zajednice.”[9] Pojedini autori smatraju da je termin „islamski aktivizam” sinoniman i poželjniji od „islamizma”,[10] a Rašid Ganuši piše da islamisti radije koriste termin „islamski pokret”.[11]
Centralne i prominentne ličnosti u islamizmu dvadesetog veka su između ostalih Hasan al-Bana, Sajid Kutb, Abul Ala Maududi,[12] i Ruholah Homeini.[13][14] Većina islamističkih mislilaca naglašava mirne političke procese, koje podržava većina savremenih islamista.[15] Drugi, a posebno Sajid Kutb, pozvali su na nasilje, i njegovi sledbenici se generalno smatraju islamskim ekstremistima, iako je Kutb osudio ubijanje nevinih.[16] Prema Robinu Rajtu, islamistički pokreti su „verovatno izmenili Bliski istok više od bilo kojeg trenda otkako su moderne države stekle nezavisnost”, redefinirajući „politiku i čak granice”.[17] Nakon Arapskog proleća, neke islamističke struje su se uveliko uključile u demokratsku politiku,[17][18] dok su drugi stvorili „najagresivniju i najambiciozniju islamističku miliciju” do sada, ISIS.[17]
Terminologija[uredi | uredi izvor]
Termin islamizam, koji je prvobitno označavao religiju islama, prvi put se pojavio na engleskom jeziku kao Islamismus 1696. godine, a kao islamizam 1712. godine.[19] Pojam se pojavljuje u odluci Vrhovnog suda SAD-a u slučaju In Re Ros (1891). Krajem dvadesetog veka, kraći i čisto arapski izraz „islam” počeo je da ga zamenjuje, a 1938. godine, kada su orijentalistički naučnici dovršili Enciklopediju islama, čini se da je islamizam praktično nestao iz upotrebe u engleskom jeziku.[13][20]
Termin „islamizam” je stekao svoje savremene konotacije na Francuskoj akademiji krajem 1970-ih i početkom 1980-ih. Iz francuskog jezika, počeo je da migrira u engleski jezik sredinom osamdesetih godina, a poslednjih godina je u velikoj meri potisnuo termin islamski fundamentalizam u akademskim krugovima.[13] Nova upotreba termina „islamizam” prvobitno je funkcionisala kao „marker za naučnike koji su u većoj meri skloni simpatiziranju” novih islamskih pokreta; međutim, kako je pojam sticao popularnost, on je postajao specifičnije povezan sa političkim grupama kao što su Talibani ili alžirska Oružana islamska grupa, kao i sa visoko publikovanim činovima nasilja.[13] „Islamisti” koji su se izjasnili protiv upotrebe ovog pojma, insistirajući da su oni samo „muslimani”, uključuju ajatolaha Mohameda Huseina Fadlalaha (1935-2010), duhovnog mentora Hezbolaha, i Abasi Madanija (1931-), vođu alžirskig Fronta islamskog spasa.[13]
Jedan članak iz 2003. godine iz časopisa Bliski istok kvartalno navodi:
Ukratko, termin islamizam je imao svoju prvu etapu, koja je trajala od Voltera do Prvog svetskog rata, tokom koje je bio sinoniman sa islamom. Prosvetljeni učenjaci i pisci su uglavnom preferirali muhamedizam. Na kraju su oba termina zanemarena u korist naziva islam, arapskog imena vere, i reči koja nema pogrdnih ili uporednih asocijacija. Nije bilo potrebe za bilo kojim drugim pojmom, sve dok uspon ideološke i političke interpretacije islama nije izazvao naučnike i komentatore da osmisle alternativu, radi razlikovanja islama kao moderne ideologije od islama kao vere ... Za sve namere i svrhe, islamski fundamentalizam i islamizam postali su sinonimi u savremenom američkom korišćenju reči.[13]
Veće za američko-islamske odnose je protestovalo 2013. godine da je Asošijeted presova definicija „islamista” - „pristalica vlade u skladu sa zakonima islama [i] onaj koji Kuran smatra političkim modelom” - postala pogrdna skraćenica za „mrski muslimani”.[21] Mansur Moadel, sociolog sa Univerziteta istočni Mičigen, kritikovao je to kao „loš termin”, jer „upotreba termina islamista ne obuhvata fenomene koji su prilično heterogeni”.[22]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Poljarevic, Emin (2015). „Islamism”. Ur.: Emad El-Din Shahin. The Oxford Encyclopedia of Islam and Politics. Oxford University Press. Pristupljeno 1. 2. 2017.
- ^ John L. Esposito, ur. (2014). „Islamist”. The Oxford Dictionary of Islam. Oxford: Oxford University Press. „Term used to describe an Islamic political or social activist. Coined in preference to the more common term “Islamic fundamentalist.” Islamists (al-Islamiyyun) are committed to implementation of their ideological vision of Islam in the state and/or society.”
- ^ Graham E. Fuller, Islamists in the Arab World: The Dance Around Democracy, Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ^ a b William E. Shepard; Burgat, FranÇois (2009). „Islamism”. Ur.: John L. Esposito. The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. rev. by James Piscatori, Armando Salvatore. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780195305135. doi:10.1093/acref/9780195305135.001.0001. [Pretplata neophodna (pomoć)].
- ^ Krämer, Gudrun. “Political Islam.” In Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Vol. 6. Edited by Richard C. Martin, 536–540. New York: Macmillan, 2004. via Encyclopedia.com
- ^ Roy, Failure of Political Islam, 1994: p. 24
- ^ a b v Qutbism: An Ideology of Islamic-Fascism Arhivirano 2016-03-04 na sajtu Wayback Machine by Dale C. Eikmeier From Parameters, Spring 2007, pp. 85–98. Accessed 6 February 2012
- ^ Soage, Ana Belén. "Introduction to Political Islam." Religion Compass 3.5 (2009): 887–96.
- ^ Fuller, Graham E., The Future of Political Islam, Palgrave MacMillan, (2003), p. 21
- ^ „Understanding Islamism” (PDF). International Crisis Group. str. 5. Arhivirano iz originala (PDF) 7. 3. 2013. g.
- ^ Ghannouchi, Rashid (31. 10. 2013). „How credible is the claim of the failure of political Islam?”. MEMO. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g.
- ^ Fuller, Graham E., The Future of Political Islam, Palgrave MacMillan, (2003), p. 120
- ^ a b v g d đ Coming to Terms, Fundamentalists or Islamists? Martin Kramer originally in Middle East Quarterly (Spring 2003), pp. 65–77.
- ^ Ayatollah Fadlallah, in interview by Monday Morning (Beirut), Aug. 10, 1992. "Fadlallah later revised his position" saying he preferred the phrase 'Islamist movement,' to Islamic 'fundamentalism.' Quoted in Coming to Terms: Fundamentalists or Islamists? by Martin Kramer
- ^ Hamid, Shadi (October 1, 2015). What most people get wrong about political Islam. Brookings. Retrieved December 2, 2017.
- ^ p. 296 Sayyid Qutb and the Origins of Radical Islamism by John Calvert
- ^ a b v Wright, Robin (10. 1. 2015). „A Short History of Islamism”. Newsweek. Pristupljeno 23. 12. 2015.
- ^ Roy, Olivier (16. 4. 2012). „The New Islamists”. foreignpolicy.com. Arhivirano iz originala 16. 04. 2012. g. Pristupljeno 04. 07. 2019.
- ^ „Islamism, n.”. Oxford English Dictionary. Oxford University Press. Pristupljeno 27. 12. 2012.
- ^ Compare: Google Books Ngram Viewer
- ^ „You are here: Home Press Center Press Releases CAIR Condemns Series of Terror Attacks in France, Tunisia and Kuwait CAIR Welcomes AP Stylebook Revision of 'Islamist'”. Council on American-Islamic Relations (CAIR). 5. 4. 2013. Arhivirano iz originala 7. 9. 2015. g. Pristupljeno 29. 6. 2015.
- ^ Briggs, David (June 29, 2012). Is It Time to Reconsider the Term Islamist?. Huffington Post. Retrieved December 2, 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Roy, Olivier (1994). The Failure of Political Islam. Harvard University Press. ISBN 978-0674291416. Pristupljeno 2. 4. 2015.
- Ayubi, Nazih (1991). Political Islam. London: Routledge.
- Esposito, John (1998). Islam and Politics (Fourth izd.). Syracuse NY: Syracuse University Press.
- Mura, Andrea (2015). The Symbolic Scenarios of Islamism: A Study in Islamic Political Thought. London: Routledge.
- Yazbeck Haddad, Yvonne; Esposito, John (1998). Islam, Gender, and Social Change. New York: Oxford University Press.
- Halliday, Fred (2003). Islam and the Myth of Confrontation (2nd izd.). London, New York: I.B. Tauris.
- Hassan, Riaz (2002). Faithlines: Muslim Conceptions of Islam and Society. Oxford University Press.
- Hassan, Riaz (2008). Inside Muslim Minds. Melbourne University Press.
- Mandaville, Peter (2007). Transnational Muslim Politics. Abingdon (Oxon), New York: Routledge.
- Martin, Richard C.; Barzegar, Abbas (2010). Islamism: Contested Perspectives on Political Islam. Stanford University Press.
- Rashwan, Diaa (2007). The spectrum of Islamist movements. Schiler.
- Sayyid, S. (2003). A Fundamental Fear: Eurocentrism and Emergence of Islamism (2nd izd.). London, New York: Zed Press.
- Strindberg, Anders; Wärn, Mats (2011). Islamism. Cambridge, Malden MA: Polity Press.
- Tausch, Arno (2015). The political algebra of global value change. General models and implications for the Muslim world. With Almas Heshmati and Hichem Karoui (1st izd.). Nova Science Publishers, New York. ISBN 978-1629488998.
- Teti, Andrea; Mura, Andrea (2009). Haynes, Jeff, ur. Sunni Islam and politics. Routledge Handbook of Religion and Politics. Abingdon (Oxon), New York: Routledge.
- Volpi, Frédéric (2010). Political Islam Observed. Hurst.
- Volpi, Frédéric (2011). Political Islam: A Critical Reader. Routledge.
- Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam. Harvard University Press. ISBN 978-0674010901.
- Йordanova, Hristina (2018). Nastъplenieto na radikalniя islяm. izd. "Abagar", Sofiя. ISBN 9786191682065.
